Wizualizacja projektu Andrzeja Sołygi, Dariusza Śmiechowskiego i Dariusza Komorka (I miejsce w konkursie), widok z góry, fot. materiały prasowe organizatorów/MKiDN
Zespół w składzie: rzeźbiarz Andrzej Sołyga, architekt Dariusz Śmiechowski i grafik Dariusz Komorek otrzymał pierwszą nagrodę (15 tys. euro) w międzynarodowym konkursie na pomnik upamiętniający katastrofę z 10 kwietnia 2010 roku, który ma powstać pod Smoleńskiem.
Wyniki konkursu ogłoszono w piątek 30 marca, podczas konferencji prasowej w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Zwyciężył projekt pomnika w formie czarnego muru, wysokiego na około 2 metry, o żałobnym, cmentarnym charakterze. Według założeń projektantów przebieg muru jest zapisem kierunku ostatniej fazy przemieszczania się samolotu Tu-154 - ze wschodu na zachód.
Mur stanowi jednocześnie granicę dzielącą przestrzeń na część sakralną (teren, na którym rozproszone były szczątki) oraz publiczną w obrębie której znajdują się dwie prostopadłe do siebie drogi, a w tle ogrodzenie lotniska. Autorzy zaprojektowali także na nim inskrypcje z nazwiskami ofiar katastrofy oraz godło.
W miejscu, gdzie wyryto nazwiska, mur się przerywa i otwiera na plac, na którym znajduje się platforma z granitu. Projekt zakłada zachowanie symboli znajdujących się w miejscu katastrofy - brzozy, kamienia i krzyża.
- Za pełne uszanowanie autentyczności miejsca, ochronę strefy przynależnej ofiarom, za dramaturgię drogi jaką przebyć muszą żyjący, odpowiadającej ostatniej fazie katastrofy - tak prof. Grzegorz Kowalski uzasadniał wybór zwycięskiej pracy.
Według niego autorzy otworzyli przestrzeń na metafizykę śmierci. Jury doceniło powagę układu czasoprzestrzennego będącego tłem dla różnorodnych emocji przybywających tam osób.
- Zwycięski projekt odgradza miejsce katastrofy od drogi. Ma też szereg pęknięć co daje wycinkowy kontakt z miejscem samej katastrofy - mówi inny członek jury konkursu, Marek Budzyński.
Druga nagroda (10 tys. euro) przypadła zespołowi w składzie: Jeremi T. Królikowski, Krzysztof Ozimek, Jan Mazur. Trzecią nagrodę (5 tys. euro) otrzymał Tomasz Tomaszewski. Przyznano też cztery wyróżnienia.
Przewodniczący jury konkursu prof. Adam Myjak podkreślił, że jury kierowało się w swoim wyborze wyłącznie walorami artystycznymi projektów. Obrady sądu konkursowego trwały od poniedziałku, odbywały się - jak to ujął - w gorącej, ale pełnej życzliwości atmosferze.
- Pracowaliśmy w ten sposób, że najpierw indywidualnie każdy z nas wybierał prace, które wydawały mu się najbardziej wartościowe, a następnie przedstawiał kolegom. Wynik prac jury jest z pewnością efektem tych wyborów i tych dysput - dodał prof. Grzegorz Kowalski.
Pomnik upamiętnia ofiary katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem z 10 kwietnia 2010 roku. Zginęło wtedy 96 osób, w tym prezydent Lech Kaczyński i jego żona Maria. Idea postawienia monumentu na terenach smoleńskiego lotniska pojawiła się w związku z obchodami pierwszej rocznicy tragedii, w kwietniu 2011 roku. Była to wspólna inicjatywa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP i Ministra Kultury Federacji Rosyjskiej. Konkurs ogłosili w ubiegłym roku prezydenci Polski i Rosji - Bronisław Komorowski i Dmitrij Miedwiediew. Głównym organizatorem przedsięwzięcia ustanowiono Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Całość założenia memorialnego w Smoleńsku ma objąć obszar o powierzchni około 400 mkw. W regulaminie konkursu zapisano, że wysokość pomnika nie powinna przekraczać pięciu metrów. Ma być wykonany w trwałym, dobrym jakościowo materiale. Twórcy pozostawiono "swobodę wypowiedzi artystycznej". Zaznaczono jednak, że koncepcja zagospodarowania terenu wokół pomnika powinna harmonijnie nawiązywać do otoczenia, a całkowity koszt realizacji nie może przekroczyć miliona euro brutto.
Termin nadsyłania projektów upłynął 16 stycznia 2012 roku. Do konkursu zgłoszono 96 prac, z czego 88 spełniało warunki regulaminowe. Pochodziły one m.in. od artystów z Polski, Rosji, Łotwy i Stanów Zjednoczonych.
Posiedzenie sądu konkursowego rozpoczęło się 26 marca w Centrum Rzeźby Polskiej. Jury w składzie: prof. Adam Myjak (przewodniczący), prof. Grzegorz Kowalski, Marek Budzyński, Ewa Komorowska, prof. Jurij Pawłowicz Wołczek, Walerij Josifowicz Pierfiljew, Stefanie Amparo Weinmayr, Hartmut Stielow oraz Mariusz Knorowski (sekretarz) dokonało oceny oraz wyboru zwycięskich prac.
Symboliczne wskazanie lokalizacji pomnika w Smoleńsku ma się odbyć 10 kwietnia 2012 (w drugą rocznicę katastrofy), podczas wizyty polskiej delegacji rządowej w Smoleńsku i Katyniu, której będzie przewodniczył minister kultury Bogdan Zdrojewski. Odsłonięcie gotowego monumentu jest planowane na 10 kwietnia 2013.
Wszystkie prace zgłoszone do konkursu będzie można oglądać od 14 kwietnia do 10 czerwca na wystawie w Muzeum Rzeźby Współczesnej w Orońsku.
Źródło: informacje prasowe, regulamin konkursu - http://bip.rzezba-oronsko.pl, PAP, Gazeta.pl
Oprac. PK