Wizualizacja wystawy głównej w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie - galeria "Las", symboliczne wyobrażenie prastarej puszczy, gdzie mieszkańcy dorzecza Wisły zetknęli się z wędrownymi żydowskimi kupcami, fot. dzięki uprzejmości MHŻP
Rekonstrukcję polichromii XVII-wiecznej synagogi, ulicę przedwojennego miasta i… prastarą puszczę zobaczą zwiedzający stałą ekspozycję muzeum. Środki finansowe na realizację niezwykle zaawansowanej technologicznie, multimedialnej wystawy zapewniły niedawne darowizny sponsorów.
Trwające od blisko dekady prace nad stworzeniem w Warszawie Muzeum Historii Żydów Polskich są już bliskie szczęśliwego zakończenia. W przyszłym roku nowoczesny gmach, zaprojektowany w 2005 roku przez Fina - Rainera Mahlamakiego, przyjmie pierwszych gości.
- Muzeum jest dla wszystkich - niezależnie czy to Żydzi czy Polacy, czy mieszkają w Europie, czy gdziekolwiek indziej. Jego rolą jest uświadamianie, jaki był wkład Żydów polskich w europejską cywilizację - mówi przewodniczący rady MHŻP Marian Turski.
Instytucja o tak wielkim znaczeniu jest też jednym najpoważniejszych organizacyjnie i finansowo przedsięwzięć we współczesnej Polsce. Szacunkowy koszt inwestycji - tj. budowy siedziby muzeum i produkcji wystawy głównej - to ponad 320 mln złotych. Gmach za 200 mln zł po połowie finansują Ministerstwo Kultury i miasto Warszawa. 120 mln na wystawę główną zobowiązało się zgromadzić od darczyńców ze świata Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny.
4 lipca 2012 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski uroczyście ogłosił koniec zbierania funduszy. Nie udałoby się to bez hojnych donatorów. Szczególne zasługi wniósł Tad Taube, konsul honorowy RP w Kalifornii. Kierowane przez niego dwie organizacje filantropijne - Taube Foundation for Jewish Life and Culture i Fundacja Keret - podarowały 7 mln dolarów na zrealizowanie wystawy. Łączny wkład finansowy obu fundacji i pozyskanych przez nie darczyńców z zachodniego wybrzeża USA sięga 16 mln dolarów. Do głównych donatorów ekspozycji należy także polski miliarder Jan Kulczyk, który 2 lipca podpisał w Ministerstwie Kultury akt darowizny w wysokości 20 mln złotych.
- Te dwa dary: środowisk żydowskich z zachodniego wybrzeża USA i fundatora z centralnej Polski, są symbolem, że to muzeum łączy, a nie dzieli - podkreśla Piotr Wiślicki, przewodniczący Stowarzyszenia ŻIH.
Wystawa główna Muzeum Historii Żydów Polskich będzie się składać z ośmiu galerii, które na powierzchni ponad 4 tys. mkw. zobrazują tysiącletnią historię społeczności żydowskiej osiadłej na ziemiach polskich.
- Nazywam ją "sercem", które przepompowuje krew do reszty muzealnego organizmu. Stała ekspozycja zajmie podziemny poziom. Na górnym znajdą się m.in. audytorium, mediateka, pomieszczenia centrum edukacyjnego oraz przestrzeń dla wystaw czasowych - opowiada Alicja Knast, dyrektor generalny wystawy głównej.
Ekspozycję przygotowuje ponad 30-osobowy zespół grafików, architektów i wizualizatorów pod kierunkiem Mirosława Nizia. Na podstawie materiałów zgromadzonych przez 130 naukowców ukończyli już projekty plastyczne, teraz zaczynają pracę nad stroną techniczną.
Zwiedzający wystawę przejdą najpierw przez galerię "Las" - symboliczne wyobrażenie prastarej puszczy, gdzie mieszkańcy dorzecza Wisły zetknęli się z wędrownymi żydowskimi kupcami. Stąd trafią do galerii "Średniowiecze", w której historia zostanie przedstawiona na namalowanych na ścianach freskach. Będą wśród nich m.in. mapy ówczesnej Polski i widoki miast. Trzecia część wystawy - "Paradisus judaeorum" (XV-XVI w.) - przeniesie widzów w czasy Jagiellonów - epokę rozkwitu życia żydowskiego w Polsce: kultury, handlu, rzemiosła.
W galerii "Miasteczko" (XVII-XVIII w.) goście napotkają żydowską miejscowość z czasów przedrozbiorowych. Zobaczą tu uliczne kramy, zajrzą do żydowskich domów i do wnętrza synagogi, nad którym zwiśnie replika dachu XVII-wiecznej bóżnicy w Gwoźdźcu na Kresach.
Galeria "Wezwania nowoczesności" pokaże społeczność żydowską w XIX w. Kolejna część, zatytułowana "II Rzeczpospolita", na zwiedzających na pewno zrobi wrażenie realistycznym odtworzeniem ulicy przedwojennej Warszawy.
- Takie momenty "narracji wewnątrz narracji", które skłaniają do zatrzymania się, są potrzebnym zabiegiem z punktu widzenia dramaturgii całej ekspozycji - tłumaczy Alicja Knast.
Następującą później galeria "Zagłada" będzie ciemna, ponura, przerażająca. Upamiętni także powstanie w warszawskim getcie. Wreszcie na koniec galeria "Po wojnie". Zwiedzający zobaczą na niej m.in. poruszającą instalację poświęconą Dworcowi Gdańskiemu i wyjeżdżającym z niego na zawsze polskim Żydom, których w końcu lat 60. dotknęła antysemicka nagonka.
- To, czym nasze muzeum zdecydowanie różni się od innych muzeów na świecie poświęconych tematyce żydowskiej, np. w Waszyngtonie czy Jerozolimie, jest ukazanie całej historii obecności Żydów w Polsce, a nie skupienie się na temacie Zagłady - podkreśla Alicja Knast.
Rozpoczęta właśnie produkcja wystawy głównej potrwa osiem miesięcy. 16 lipca 2012 nastąpi pierwsza publiczna odsłona jej fragmentu. W Arkadach Kubickiego w Warszawie zaprezentowane zostaną odtworzone polichromie dachu siedemnastowiecznej synagogi z Gwoźdźca.
Budowa gmachu muzeum na warszawskim Muranowie zakończy się na przełomie września i października 2012 roku. Potem przyjdzie czas na odbiór techniczny i zagospodarowywanie wnętrz.
Dzieło Rainera Mahlamakiego to szklana bryła przecięta holem w kształcie szczeliny. Jednym przypomina krajobraz Ziemi Świętej, innym kojarzy się z biblijną historią o Morzu Czerwonym rozstępującym się przed Mojżeszem.
- To także symbol bolesnego pęknięcia, którego nie da się zaleczyć, ale można nad nim przerzucić most. Ten most, który widać, ma połączyć Polaków i Żydów - mówi Barbara Kirshenblatt-Gimbblett, dyrektor programowa wystawy głównej.
Otwarcie muzeum planowane jest na 20 października 2013 roku. Pełnomocnik ministra kultury ds. otwarcia placówki Waldemar Dąbrowski zapowiedział, że wcześniej odbędą się tam uroczystości związane z 70. rocznicą wybuchu powstania w getcie, przypadającą 19 kwietnia 2013 roku.
Strona internetowa muzeum: http://www.jewishmuseum.org.pl.
Źródło: informacje prasowe, http://www.jewishmuseum.org.pl, PAP, Gazeta.pl
Oprac. PK