Podążając ścieżkami Mistrza: Rok Grotowskiego w Nowym Jorku / Tracing Grotowski's Path: Year of Grotowski in New York to pierwsza tak duża w USA prezentacja dorobku i rewolucyjnych idei
Jerzego Grotowskiego, światowej sławy reżysera, reformatora teatru, wielkiego pedagoga i dla wielu - duchowego przewodnika.
Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku oraz Wydział Studiów Performatywnych w Tisch School of the Arts, New York University (NYU) zaprezentują wszystkie fazy jego artystycznej kariery w serii paneli, wykładów, warsztatów i filmów.
W 2009 roku mija 10. rocznica śmierci Jerzego Grotowskiego i 50. - objęcia kierownictwa Teatru 13 Rzędów w Opolu (późniejszego Teatru Laboratorium) przez Ludwika Flaszena i Jerzego Grotowskiego, a także ćwierćwiecze od samorozwiązania Teatru Laboratorium. W listopadzie 2007 roku Konferencja Generalna UNESCO wpisała pięćdziesiątą rocznicę utworzenia przez Jerzego Grotowskiego Teatru Laboratorium na listę rocznic obchodzonych pod auspicjami UNESCO w latach 2008-2009.
Instytut pozyskał wielu prestiżowych partnerów dla programu nowojorskiego, który trwać będzie od 6 lutego do 13 lipca 2009: Tisch School of the Arts, NYU; Performance Studies Studio, NYU; Centrum Studiów Doktoranckich Martin E. Segal Theatre Center, City University of New York (CUNY); John Jay College of Criminal Justice, CUNY; Judson Memorial Church, teatr La MaMa E.T.C., Film Society of Lincoln Center i Lincoln Center Festival.
Goście zaproszeni do udziału w programie należą do najważniejszych praktyków i teoretyków teatru kontynuujących myśl Grotowskiego. Znajdą się wśród nich jego współpracownicy z wczesnych lat, aktorzy Teatru Laboratorium oraz specjaliści w dziedzinach teatru i sztuk performatywnych z całego świata. Podzielą się doświadczeniem pracy z tym wielkim reformatorem teatru i omówią te aspekty jego działalności, które wciąż nie zostały dokładnie zbadane lub które są błędnie interpretowane.
Podczas uroczystego otwarcia Roku Grotowskiego w Nowym Jorku i wystawy Grotowski w Polsce w Riese Common Room w Tisch School of the Arts, 6 lutego 2009 o godz. 18.00, prof. Richardowi Schechnerowi nadana zostanie odznaka honorowa "Zasłużony dla Kultury Polskiej" przyznana mu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w uznaniu jego zasług dla promocji polskiego teatru w Stanach Zjednoczonych.
Oficjalne otwarcie Roku Grotowskiego w Nowym Jorku dla publiczności odbędzie się 6 lutego o godz. 19:30 w Cantor Film Center na NYU (36 East 8th Street, New York City).
Jerzy Grotowski był jednym z najważniejszych praktyków i teoretyków teatru XX w., który zrewolucjonizował myślenie o tej dziedzinie sztuki. Już w 1959, gdy zaczynał pierwsze eksperymenty teatralne w Opolu, w założonym wraz z Ludwikiem Flaszenem Teatrze Trzynastu Rzędów, a następnie w Teatrze Laboratorium w Opolu, zmienił zachodni sposób podejścia do teatru. Założenia tej fazy pracy Grotowskiego, zwanej także praktyką "teatru ubogiego" były podstawą kultowej już dzisiaj książki W kierunku teatru ubogiego (1968), pod. red. Eugenio Barby. W latach 70. Grotowski swoimi projektami parateatralnymi poszerzał granice teatru. W prowadzonych wówczas działaniach granica pomiędzy tradycyjnymi rolami aktorów i widzów ulegała zatarciu, powstawał zaś wspólny obszar spotkania - dziedzina kultury czynnej. Pod koniec lat 70. Grotowski badał techniki rytualne wywodzące się z różnych tradycji źródłowych, najpierw w swojej pracy parateatralnej, a następnie poszukiwaniach teatralnych, które zawiodły go z grupą uczestników jego projektu "teatr źródeł" (1976-82), pochodzących z różnych kontynentów i kultur, do Indii, Nigerii, Meksyku i Haitii w poszukiwaniu tradycyjnych praktyk, dawnych rytuałów i ich wspólnego mianownika.
Po wyjeździe do USA, Grotowski rozpoczął serię warsztatów we współpracy z University of California w Irvine (1982-86). Oparte na archaicznych pieśniach i dawnych sposobach ekspresji, miały one na celu poszukiwanie międzykulturowego języka rytuału. Ten etap jego pracy zwany jest "dramatem obiektywnym". W tym czasie współpracownikiem Grotowskiego został Thomas Richards, amerykański aktor, jego późniejszy duchowy i prawny spadkobierca.
W ostatnim okresie życia Grotowski pracował w ośrodku w Pontederze we Włoszech, dokąd przeniósł się w 1985 roku. W 1996 roku Grotowski zmienił jego nazwę z Workcenter of Jerzy Grotowski na Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, potwierdzając tym samym wyjątkowe znaczenie swej współpracy z Richardsem. Celem jego działań było wtedy tworzenie "akcji" - opartych na pieśniach afrokaraibskich, które mogą wywierać bezpośredni wpływ na głowę, serce i ciało działających (etap "sztuka jako wehikuł"). Pod koniec życia Grotowski przyjął rolę nauczyciela, Mistrza, który sprawuje duchową opiekę nad swoimi uczniami. Wykładał na wielu uczelniach całego świata, otrzymał kilka tytułów doktora honoris causa, prestiżowy grant Fundacji MacArthur, a w 1997 roku został profesorem specjalnie dla niego otwartej katedry Antropologii Teatru w Collège de France. Zmarł w swoim mieszkaniu w Pontederze, po długiej i ciężkiej chorobie. Po śmierci Grotowskiego pracę nad "akcją" kontynuuje Thomas Richards oraz Mario Biagini, który w roku 2003 przyjął funkcję współdyrektora ośrodka, kontynuującego swoją działalność.
W roku 1990 powstał we Wrocławiu
Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, założony w byłej siedzibie Teatru Laboratorium, formalnie rozwiązanego w 1984 roku. Od 2007 pod nazwą Instytut im. Jerzego Grotowskiego, prowadzi on dokumentację i badania działalności artystycznej Grotowskiego i Teatru Laboratorium, jak też organizuje międzynarodowe spotkania, konferencje i warsztaty teatralne.
kurator: Richard Schechner, profesor NYU, redaktor naczelny TDR: "The Drama Review"
współkurator: Dominika Bennacer, doktorantka na NYU
koordynator projektu: Agata Grenda, wicedyrektor Instytutu Kultury Polskiej
Grotowski w Polsce - fotografie Andrzeja Paluchiewicza - wystawa
6 lutego - 20 marca, 2009- zewnętrzne okna Kimmel Center na New York University - La Guardia Place i West 3rd Street, NYC
- NYU Tisch School of the Arts, Riese Common Room, parter, 721 Broadway, NYC
Andrzej Paluchiewicz pracował z Jerzym Grotowskim w latach 1966-76. Był nie tylko aktorem Teatru Laboratorium, ale także fotografem grupy. Jest autorem najbardziej znanych zdjęć portretujących Grotowskiego i jego współpracowników w Polsce. Wystawa obrazuje okres pracy Grotowskiego przed wyjazdem na Zachód - poprzez zestawienie zdjęć najbardziej ikonicznych z zupełnie nieznanymi można prześledzić drogę Grotowskiego od "Teatru przedstawień" do "Teatru źródeł".
Oficjalne otwarcie Roku Grotowskiego w Nowym Jorku:
Od Teatru Trzynastu Rzędów (1959) do Instytutu im. Jerzego Grotowskiego (2009) (2009)
6 lutego 2009, godz. 19:30-22:00
- Cantor Film Center, 36 East 8th Street, NYC
W panelu otwierającym Rok Grotowskiego w Nowym Jorku wezmą udział Ludwik Flaszen, współzałożyciel i kierownik literacki Teatru Trzynastu Rzędów (późniejszego Teatru Laboratorium) oraz dyrektorzy, założonego w roku 1990
Instytutu im. Jerzego Grotowskiego: Jarosław Fret i Grzegorz Ziółkowski. W dyskusji moderowanej przez prof. Richarda Schechnera goście postarają się odpowiedzieć na pytania: w jaki sposób doszło do powstania Teatru Laboratorium? Jak wyglądał polski teatr w czasach żelaznej kurtyny? Czym obecnie zajmuje się Instytut i w jaki sposób zachowuje dorobek oraz bada twórczość Grotowskiego, zwłaszcza jego polską spuściznę? Dyskusję poprzedzi projekcja fragmentu filmu Krzysztofa Domagalika z 1978 Pełen guślarstwa obrzęd świętokradzki.
Ludwik Flaszen: adwokat diabła
8 lutego - 9 lutego 2009, niedziela, godz. 17:00; poniedziałek, godz. 19:00-22:00
- NYU Performance Studies Studio, 6 piętro, 721 Broadway, NYC
W swoich wykładach Ludwik Flaszen, współzałożyciel i kierownik literacki Teatru Trzynastu Rzędów (późniejszego Teatru Laboratorium), podejmie się omówienia różnych praktycznych, teoretycznych i historycznych aspektów pracy Grotowskiego z perspektywy jego najbliższego współpracownika. Flaszen przyjrzy się mistyfikacjom i błędnym interpretacjom działań Grotowskiego w Polsce, których przez lata zebrało się bez liku oraz opowie o tym wielkim reżyserze z prywatnej perspektywy przyjaciela, który obserwował kolejne etapy jego rozwoju.
Aktorzy Teatru Laboratorium: Mieczysław Janowski i Andrzej Paluchiewicz
12 lutego 2009, godz. 19:00-21:00
- NYU Tisch School of the Arts, Riese Common Room, parter, 721 Broadway, NYC
Mieczysław Janowski był aktorem w teatrze Laboratorium Grotowskiego, gdzie przez 8 lat zagrał we wszystkich najważniejszych produkcjach grupy. Andrzej Paluchiewicz był aktorem Grotowskiego przez ponad dekadę, zarówno w Teatrze Laboratorium, jak i w parateatralnych działaniach grupy. W dyskusji moderowanej przez Dominikę Bennacer, goście omówią codzienne życie w Teatrze Laboratorium - próby, przygotowania do roli oraz słynne przedstawienia. Odpowiedzą także na pytania o to, jak wyglądała bezpośrednia praca z Grotowskim i w jaki sposób dobierał on swój zespół.
Grotowski i Maud Robart: spotkanie z tradycją afro-haitańską
19 lutego 2009, godz. 19:00-21:00
- NYU Tisch School of the Arts, Screening Room 006, 721 Broadway, NYC
Maud Robart pochodzi z Haiti, gdzie od roku 1974 współtworzyła grupę artystyczną Saint Soleil, która równolegle z działaniami w sferze malarstwa, poświęciła się badaniom nad tradycyjnymi formami przedstawień. Światowy rozgłos Saint Soleil zyskała dzięki książce L'intemporel André Malraux (1976, polskie wydanie: Przemiana bogów. Ponadczasowe) oraz uczestnictwu w międzynarodowym festiwalu teatralnym w Nancy. W 1978 roku Jerzy Grotowski zaprosił Maud Robart do realizacji programu "Teatr źródeł" w Polsce i na Haiti. Kilka lat później uczestniczyła ona jako ekspert w pracach Grotowskiego w ramach programu badawczego "dramat obiektywny" prowadzonego na University of California w Irvine. W latach 1987-93 realizowała program badawczy pod kierunkiem Grotowskiego, poświęcony praktycznemu zastosowaniu w teatrze tradycyjnych form przedstawień i rytuałów dramatycznych. W tym samym okresie objęła kierownictwo jednej z dwóch grup uczestników prac Workcenter of Jerzy Grotowski w Pontederze we Włoszech. Osobiste doświadczenia Maud Robart ukształtowane dzięki badaniom ustnej tradycji Haiti i trwającej ponad dziesięć lat aktywnej współpracy z Jerzym Grotowskim stały się wyznacznikiem rozwoju jej pracy pedagogicznej. W rozmowie z Dominiką Bennacer Maud Robart opowie o swojej pracy i wpływie Jerzego Grotowskiego na jej artystyczny i duchowy rozwój.
Grotowski na kontynencie amerykańskim
12 marca 2009, godz. 19:00-21:00
- NYU Tisch School of the Arts
Demonstracja metod pracy meksykańskiej grupy Taller de Investigacion Teatral UNAM - National University of Mexico
13 marca 2009, godz. 19:00-21:00
- NYU Performance Studies Studio
"Antropokosmiczne" techniki teatralne: warsztaty z meksykańską grupą Taller de Investigacion Teatral UNAM - National University of Mexico
14-15 marca 2009, godz. 10:00-13:30
- NYU Performance Studies Studio
Wpływ Grotowskiego na nauczanie aktorstwa w Ameryce
28 marca 2009, godz. 16:00-17:30
- NYU Tisch School of the Arts
Kobiety w diasporze Grotowskiego: trening, transmisja, kreatywność
16 kwietnia 2009, godz. 19:00-21:00
- Martin E. Segal Theatre, CUNY Graduate Center
Podczas dyskusji moderowanej przez prof. Virginie Magnat z University of British Columbia w Okanagan w Kanadzie, Rena Mirecka, Stefania Gardecka i Ang Gey-Pin opowiedzą o swoim spotkaniu i pracy z Jerzym Grotowskim.
Aktorka Rena Mirecka współtworzyła i występowała w Teatrze Laboratorium od jego założenia w 1959 roku aż do rozwiązania grupy w 1984. Stworzyła niezapomniane role w Akropolis, Księciu Niezłomnym i Apocalypsis cum Figuris. Stefania Gardecka była najbliższą asystentką Grotowskiego i administratorem Teatru Laboratorium w latach 1966-1984, a Ang Gey-Pin, artystka pochodząca z Singapuru, miała możliwość pracy z Grotowskim w Pontederze we Włoszech i była główną aktorką Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards w wielu projektach teatralnych w latach 1998-2006.
Mimo, że wytężony fizyczny trening i metody pracy Grotowskiego nie są przypisane do konkretnej płci praktykującego, historycznie są one kojarzone z aktorem-mężczyzną, ze względu na centralną rolę tegoż w najważniejszych produkcjach i działaniach parateatralnych tego okresu. Jednak, jak pokazują źródła archiwalne, opowieści współpracowników i proces przekazu praktyki - lecz rzadko dokumenty drukowane - kilka pokoleń kobiet reprezentujących różne kultury i tradycje aktywnie uczestniczyło we wszystkich etapach twórczości Grotowskiego i do dzisiaj odgrywa kluczową rolę w jego międzynarodowej diasporze. Co spowodowało, że spotkanie tych kobiet z Mistrzem okazało się kluczowe dla ich przyszłej pracy i poszukiwań twórczych?
Grotowski i PRL
17 kwietnia 2009, godz. 19:00-21:00
- John Jay College of Criminal Justice, CUNY
Prof.
Kazimierz Braun, reżyser teatralny, wybitny teatrolog i pedagog, wykładający historię teatru, kultury, architektury teatralnej oraz reżyserię na wydziale teatru w University of Buffalo, zwolniony ze stanowiska dyrektora
Teatru Współczesnego we Wrocławiu w połowie lat 80. ze względów politycznych oraz prof. Seth Baumrin, reżyser i historyk teatru wykładający w John Jay College, CUNY, autor artykułu "Ketman w Opolu: Jerzy Grotowski i cena artystycznej wolności",
który ukaże się w magazynie "The Drama Review" i dr. Agnieszka Wójtowicz, historyk teatru z Uniwersytetu Opolskiego, autorka rozprawy Od 'Orfeusza' do 'Studium o Hamlecie'. Teatr 13 Rzędów w Opolu (1959-1964) (Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004) omówią artystyczną aktywność Grotowskiego w komunistycznej Polsce. Przyjrzą się także szerzej ówczesnym możliwościom tworzenia niezależnego teatru i problemowi wolności artystycznej w kontekście skomplikowanej politycznej rzeczywistości PRL. Jakie były prawdziwe relacje Grotowskiego z aparatem władzy i partią komunistyczną, której członkiem był przez ponad dwie dekady? Jak cenzura radziła sobie z nowatorskimi i kontrowersyjnymi w formie i treści spektaklami Teatru Laboratorium z lat 80. i 70.? Czy polityczna rzeczywistość jakkolwiek wpłynęła na ich kształt? Dyskusję poprowadzi prof. Daniel Gerould z Centrum Studiów Doktoranckich z City University of New York.
The Way - warsztat z Reną Mirecką - warsztat zamknięty dla publiczności
18-22 kwietnia, 2009Rena Mirecka była aktorką Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego od roku 1959 aż do jego samorozwiązania w 1984 roku. Występowała we wszystkich jego spektaklach, będąc jednym z kluczowych współpracowników reżysera, odpowiedzialnych m.in. za stworzenie i rozwój tzw. ćwiczeń plastycznych oraz eksperymentów parateatralnych. Na początku lat 90. zamieszkała na Sardynii we Włoszech. Z grupą przyjaciół założyła tam International Centre of Work Prema Sãyi. Opierając się na doświadczeniach wyniesionych z pracy w Teatrze Laboratorium do dziś prowadzi spotkania i warsztaty, w których biorą udział młodzi ludzie z całego świata. Podczas 5-dniowych zamkniętych warsztatów w Judson Chuch, Rena Mirecka zaproponuje uczestnikom działania parateatralne, mające na celu otworzenie i uruchomienie ich energii twórczej.
Aktor Teatru Laboratorium: Mieczysław Janowski
23 kwietnia 2009, godz. 19:00-21:00
- NYU Tisch School of the Arts, Performance Studies Studio
Mieczysław Janowski, przez 8 lat aktor w Teatrze Laboratorium Grotowskiego, zagrał we wszystkich najważniejszych produkcjach grupy, w tym w Fauście, Akropolis czy Księciu Niezłomnym. W rozmowie z Dominiką Bennacer, współkuratorem Roku Grotowskiego w NYC, omówi on codzienne życie w grupie aktorów Grotowskiego - próby, przygotowania do roli oraz słynne przedstawienia. Odpowie także na pytania o to, jak wyglądała bezpośrednia praca z Grotowskim i w jaki sposób dobierał on swój zespół.
1967: Grotowski w Nowym Jorku, pierwsze spotkanie
29 kwietnia 2009, godz. 19:00-21:00
Podczas spotkania w teatrze La MaMa, jego słynna założycielka i dyrektorka Ellen Stewart opowie, w dyskusji z prof. Richardem Schechnerem i dziennikarką Margaret Croyden, o pierwszej wizycie Jerzego Grotowskiego w USA w 1967 roku. Schechner wziął wtedy udział w warsztatach prowadzonych przez Mistrza oraz jego głównego aktora Ryszarda Cieślaka na New York University. Ich organizacja była w dużej mierze możliwa dzięki zaangażowaniu Ellen Stewart. Z tego czasu zachował się dziennik spisany przez nieżyjących już uczestników warsztatów: Thomasa Crawley'a i Jerry'ego Mayera, którego fragmenty odczyta prof. Schechner. Młodzi studenci teatru opisują w nim nieznane im wcześniej praktyki i metody pracy teatralnej, których nauczał Grotowski.
W dyskusji weźmie także udział Margaret Croyden, dziennikarka, która w 1969 roku przeprowadziła z Grotowskim słynną rozmowę dla telewizji amerykańskiej pt. "Jerzy Grotowski in Conversation with Margaret Croyden" w reż. Merill Brockway. 6 lat później wydała książkę Lunatycy, kochankowie i poeci: Współczesny teatr eksperymentalny ("Lunatics, Lovers, and Poets: The Contemporary Experimental Theatre"), w której cały rozdział poświęciła Grotowskiemu.
Grotowski a Kantor
4 maja 2009, godz. 19:00-22:00
- NYU Tisch School of the Arts, Performance Studies Studio
W dyskusji moderowanej przez prof. Daniela Geroulda z Centrum Studiów Doktoranckich z City University of New York, prof. Michał Kobiałka i prof. Zbigniew Osiński, wybitni badacze twórczości
Tadeusza Kantora i
Jerzego Grotowskiego omówią wpływ tych wielkich artystów na światowy teatr i percepcję ich twórczości obecnie. Skupią się także na mitach i kontrowersjach towarzyszących opowieściom o wzajemnych relacjach artystów.
Michał Kobiałka, profesor i dziekan wydziału sztuk scenicznych i tańca University of Minnesota od 20 lat bada twórczość Kantora i tłumaczy jego pisma teoretyczne. Prócz publikacji ponad 35 artykułów w amerykańskich i europejskich pismach teatralnych, Kobiałka jest również tłumaczem i redaktorem A Journey Through Other Spaces: Essays and Manifestos, 1944-1990 - pierwszego zbioru esejów Kantora w języku angielskim, autoryzowanego przez samego twórcę.
Prof. Zbigniew Osiński, teatrolog i historyk teatru, wykłada na Wydziale Polonistyki UW. W latach 1973-1977 był kierownikiem literackim
Teatru Starego w Krakowie, a od 1991 pierwszym dyrektorem i projektodawcą powołanego w roku 1990 Ośrodka Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych we Wrocławiu (w 2007 roku przemianowanego na Instytut Grotowskiego, już pod nowym kierownictwem). Wraz z prof. Januszem Deglerem z Uniwersytetu Wrocławskiego opracował pierwszy w Polsce zbiór tekstów Jerzego Grotowskiego Teksty z lat 1965-1969 (1989). Od wielu lat prowadzi seminaria i konwersatoria na temat twórczości Grotowskiego. Autor wielu książek mu poświęconych, m.in. Grotowski i jego Laboratorium (1980); Grotowski wytycza trasy (1993); Jerzy Grotowski. Źródła, inspiracje, konteksty (1998).
Parateatr, Teatr Źródeł i Dramat Obiektywny
- dwa panele, moderator: Lisa Wolford Wylam
10 lipca 2009, godz. 19:00-22:00
- NYU Tisch School of the Arts
19:00-20:30 - Parateatr i Teatr Źródeł - z udziałem Margaret Croyden, Magdy Złotowskiej, Jairo Cuesty i Téo Spychalskiego.
W swoich działaniach parateatralnych prowadzonych w latach 1969-78, Grotowski realizował ideę kultury aktywnego uczestnictwa, zaangażowania widza w proces twórczy aktora, poprzez działania treningowo-performatywne. Porzucił teatr na rzecz badań na pograniczu antropologii, psychologii, religioznawstwa czy teatrologii. Warsztaty, na które zjeżdżali goście z całej Polski, z czasem również z zagranicy, stanowiły dla uczestników swoistą formę psychoterapii, pozostając jednocześnie przedsięwzięciami artystycznymi. Najważniejszą kwestią była komunikacja międzyludzka, rzeczywisty kontakt, jaki jest możliwy tylko dzięki pracy z ciałem. Prace prowadzono głównie w Brzezince koło Oleśnicy. Od 1973 roku Grotowski wraz ze swoimi współpracownikami prowadził również warsztaty za granicą (m.in. w USA, Francji, Włoszech). Z kolei projekt "Teatr Źródeł" (1976-82) angażował przedstawicieli tradycyjnych sztuk performatywnych z całego świata. Grotowski organizował wiele międzynarodowych wypraw terenowych, m.in. na Białostocczyznę, do Meksyku, Indii, na Haiti. Ich uczestnicy badali archaiczne techniki rytualne i dramatyczne, wśród których poszukiwali tzw. technik źródłowych.
W dyskusji na temat pracy Grotowskiego w tym okresie wezmą udział uczestnicy działań parateatralnych oraz jego kluczowi partnerzy w badaniach międzykulturowych w latach 1976-82 - Margaret Croyden, dziennikarka, która pierwsza zrecenzowała tournée Grotowskiego po USA w 1969 roku i wzięła udział w parateatralnych działaniach w Polsce, co opisała w swojej książce In the Shadow of the Flame (1993); Magda Zlotowska, która uczestniczyła w kolejnych fazach badań Grotowskiego właściwie od początku jego twórczości, była także jego tłumaczką podczas konferencji i przy pracy nad tekstami; Jairo Cuesta, kolumbijski aktor i reżyser, który pracował z Grotowskim w Polsce, Francji, we Włoszech, Meksyku, Haiti i w USA oraz Teo Spychalski, dawniej aktor Teatru Laboratorium, obecnie teatru Le Groupe de la Veillée w Quebec w Kanadzie, który był koordynatorem warsztatów Grotowskiego podczas projektu "Teatr Źródeł". Moderatorem dyskusji jest Lisa Wolford Wylam, profesor na wydziale teatru York University w Kanadzie, współredaktor, wraz z prof. Schechnerem najważniejszej antologii poświęconej Grotowskiemu w USA, Grotowski Sourcebook (1997).
20:30-22:00 - Dramat Obiektywny - z udziałem Jamesa Slowiaka, Jairo Cuesty, Magdy Złotowskiej, Massouda Saidpoura i Pablo Jimeneza.
W 1982 roku Grotowski poprowadził warsztaty na Columbia University w Nowym Jorku, rozpoczynając zarazem nowy etap swojej twórczości, "Dramat Obiektywny", realizowany następnie w Drama School of Fine Arts na University of California w Irvine, gdzie mieszkał od 1983 roku. Praca polegała na odnalezieniu w udramatyzowanych technikach rytualnych elementów obiektywnych, uniwersalnych. Swoje badania kontynuował we Włoszech, gdzie w 1986 roku założył w Pontederze Ośrodek Jerzego Grotowskiego, z czasem przekształcony w Ośrodek Jerzego Grotowskiego i Thomasa Richardsa. Ze starannie wyselekcjonowanymi stażystami z całego świata prowadził tam prace nad sztukami rytualnymi.
W dyskusji wezmą udział kluczowi współpracownicy Grotowskiego w latach 1982-87: James Slowiak, profesor teatru na University of Akron w Ohio, który był asystentem Grotowskiego podczas "Programu Badawczego Dramat Obiektywny" w Irvine i w Ośrodku w Pontederze; Jairo Cuesta i Magda Zlotowska; Holly Holsinger, profesor na wydziale teatru Cleveland State University, uczestniczka programu "Dramat Obiektywny" przez 4 lata; Massoud Saidpour, dyrektor działu sztuki, muzyki i filmu w Cleveland Museum of Art, przez 8 lat student Grotowskiego, który pracował także z partnerami Grotowskiego z Bali, Korei, Haiti, Kolumbii, Turcji, Polski i USA. Moderatorem dyskusji jest Lisa Wolford Wylam.
GROTOWSKI I JEGO SPUŚCIZNA. 3 DNI WYDARZEŃ W LINCOLN CENTER
- oficjalne zakończenie obchodów Roku Grotowskiego w Nowym Jorku
Teatr Laboratorium i Teatr Źródeł: dokumentacja filmowa
11 lipca 2009, godz. 18:00 i 20:30
- Film Society of Lincoln Center, Walter Reade Theater
godz. 18:00 - Akropolis, reż. James MacTaggart, 1968; Anglia, 85 min.
Wprowadzenie do filmu: prof. Paul Allain, University of Kent
Film dokumentuje legendarny spektakl Akropolis, na podstawie
Stanisława Wyspiańskiego, który otworzył Grotowskiemu i jego teatrowi drzwi na Zachód. Produkcja miała premierę w 1962, a jej ostateczna wersja zaprezentowana została w 1967. Kostiumy i rekwizyty do spektaklu zaprojektował
Józef Szajna. Produkcja wywołała zarówno zachwyt, jak i kontrowersje na Festiwalu w Edynburgu w 1968 roku z powodu wstrząsającej metafory użytej przez Grotowskiego - bohaterami tego prekursorskiego poematu scenicznego uczynił więźniów obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, którzy budując sobie samym krematorium, przywołują jednocześnie opowieści z Biblii i mitologii greckiej. Film opatrzony jest komentarzem Petera Brooka.
godz. 20:30 - Książę Niezłomny Jerzego Grotowskiego: Rekonstrukcja (" 'Il principe costante' di Jerzy Grotowski. Ricostruzione"). Rekonstrukcja spektaklu: Feruccio Marotti, 2005; Włochy, 48 min.
Wprowadzenie do filmu: prof. Paul Allain, University of Kent
Film dokumentujący spektakl Teatru Laboratorium powstał na podstawie filmu dokumentalnego 16 mm, bez dźwięku, pochodzącego z archiwum wrocławskiego Teatru Laboratorium oraz nagrania audio zarejestrowanego w Spoleto przez prof. Ferruccia Marottiego w 1967 roku. Rekonstrukcji dokonano w 1977, a w 2005 dodano napisy oraz poprawiono cyfrowo jakość obrazu i dźwięku.
Spektakl Książę Niezłomny Teatru Laboratorium na podstawie tekstów
Słowackiego i Calderona powstał w roku 1965 i do dziś uważany jest za jedno z największych osiągnięć teatru XX wieku i wielką inscenizację dramatu romantycznego. Kreacja
Ryszarda Cieślaka w roli tytułowej unaoczniła możliwości zaistnienia "aktu całkowitego", "aktora ogołoconego", zmierzającego ku odkryciu i objawieniu archetypu człowieka. Grotowski pracował z Cieślakiem ponad rok, by osiągnąć apogeum jego możliwości. Budowali rolę na wspomnieniach pierwszej miłości aktora i emocjach oraz niespełnieniach jej towarzyszącym, by dopiero później stan ten wkomponować w treść sztuki Calderona i pracę z innymi aktorami.
- Z Jerzym Grotowskim, Nienadówka, 1980, reż. Jill Godmilow, 1980; USA, 59 min.
Wprowadzenie do filmu: Jill Godmillow
W roku 1980 Jerzy Grotowski poprosił swoją przyjaciółkę Mercedes Gregory, by wraz z ekipą filmową wybrała się z nim do Nienadówki, małej wioski oddalonej o 20 km od Rzeszowa, gdzie ukrywał się z matką i bratem podczas wojny. Kamera towarzyszy reżyserowi w poszukiwaniach ludzi, miejsc, obrazów i dźwięków, które na zawsze pozostawiły w nim głęboki ślad. Grotowski ponownie doświadcza pierwotnej radości i zjednoczenia z emocjami i wspomnieniami z dzieciństwa.
Ośrodek Jerzego Grotowskiego and Thomasa Richardsa w Pontederze: dokumentacja filmowa
12 lipca 2009, godz. 13:00 i 16:00
- Film Society of Lincoln Center, Walter Reade Theater
godz. 13:00 - Sztuka jako Wehikuł ("Art as Vehicle"), reż. Mercedes Gregory, 1989; USA, 60 min.
Wprowadzenie do filmu: Lisa Wolford Wylam
"W spektaklu siedlisko montażu jest w widzu; w 'Sztuce jako Wehikule' siedlisko montażu jest w osobach działających, w samych artystach" - Jerzy Grotowski, "Od zespołu teatralnego do Sztuki jako wehikułu", "Notatnik Teatralny"
Film dokumentalny Sztuka jako Wehikuł nakręciła słynna badaczka działalności Grotowskiego Mercedes Gregory w roku 1989 jako dokumentalny zapis dzieła - "opusu", nad którym pracowano w Workcenter we włoskiej Pontederze w latach 1988-92. W ostatniej fazie działalności Grotowskiego powstało ważne dzieło, Akcja - nie było to jednak przedstawienie, przeznaczone do wystawienia na scenie, a opus performatywny, jak mówił o nim sam Grotowski. Głównym twórcą i działającym w opusie, pod kierunkiem swojego mistrza był Thomas Richards w ramach "Sztuki jako Wehikułu", której rzeczywistym odbiorcą jest sam działający, który z kolei nie potrzebuje widza. Osoby chcące pracować w Workcenter musiały zdecydować się na przynajmniej roczną pracę, trwającą często po 10-14 godzin dziennie, sześć razy w tygodniu. Dopiero po kilku latach zaczęto prezentować Akcję, początkowo wyłącznie dla środowiska zaprzyjaźnionych zespołów teatralnych, z czasem włączając coraz szersze grona uczestników-świadków. Downstairs Action dokumentuje jedną z początkowych wersji opusu. Zapis Akcji może być jednak prezentowany wyłącznie w obecności Grotowskiego lub jego najbliższego współpracownika i ucznia.
- Akcja w Aya Irini, reż. Jacques Vetter, 2004, France, 70 min.
Wprowadzenie do filmu: Lisa Wolford Wylam
Kontynuowane przez Thomasa Richardsa opus Akcja to bardzo dokładnie skonstruowane działania wykorzystujące i opierające się na pracy z antycznymi pieśniami wibracyjnymi z tradycji afrykańskiej i afrokaraibskiej. Mimo, że powstawało w ramach "Sztuki jako Wehikułu", która kładzie nacisk na rozwój wykonawcy i nie jest nastawiona na ostateczną prezentacje przed widzem, pokazana została tysiącom odbiorców, zawsze w małych grupach. W roku 2003 zarejestrowano nagranie działań Richardsa w bizantyjskim kościele Aya Irini w Istambule, gdzie Akcja prezentowana była w ramach 3-letniego programu Ośrodka "Tracing Roads Across", projektu zrealizowanego przy wsparciu Unii Europejskiej w ramach "Kultura 2000" w latach 2003-06, dzięki współpracy partnerów z sześciu krajów, w tym wrocławskiego Ośrodka Grotowskiego.
godz. 16.00 - Dies irae: mój niedorzeczny show theatrum interioris, ("Dies Irae: The Preposterous Theatrum Interioris Show"), reż. Jacques Vetter, 2009, Francja, 70 min.
Wprowadzenie do filmu: Thomas Richards, dyrektor artystyczny i Mario Biagini, zastępca dyrektora w Ośrodku Jerzego Grotowskiego i Thomas Richardsa w Pontederze we Włoszech.
Dies Irae, grane w latach 2003-06, było punktem zwrotnym w działalności Ośrodka, gdyż pokazywało jak praca nakierowana na działającego w ramach "Sztuki jako Wehikułu" może znaleźć swe miejsce w spektaklu teatralnym, który uwzględnia obecność widza. Niezwykły, wielowymiarowy spektakl, w którym zawarto cytaty z T.S. Eliota, Franza Kafki oraz antycznych pism zestawione z pieśniami - od gregoriańskich, po chińskie, miał na celu ukazać mechanizm wewnętrznego doświadczenia człowieka, jego istotę i funkcję; odsłonić intensywność składających się na nie oddziaływań. Pokazać nie to co przeżywamy, ale - w jaki sposób to się dzieje. Film jest światową premierą prezentacji zapisu spektaklu, którego dokonano w Pontederze we Włoszech w kwietniu 2006.
Thomas Richards i Mario Biagini: kontynuatorzy pracy Grotowskiego - prezentacja pracy i dyskusja
13 lipca 2009, 18:30-21:30
- Lincoln Center Festival - Rose Building, Kaplan Penthouse
W zamykającej Rok Grotowskiego dyskusji, która odbędzie się jako część prestiżowego Lincoln Center Festival, Thomas Richards i Mario Biagini opowiedzą o swojej pracy z Grotowskim i o tym, co znaczy kontynuować jego drogę twórczą, w ramach własnych poszukiwań i niezależności artystycznej.
Przez ostatnich 13 lat życia Grotowskiego jednym z jego najbliższych współpracowników był Thomas Richards, którego nazywał on swoim "esencjalnym współpracownikiem". Przez lata intensywnej pracy i treningu, Grotowski przekazał Richardsowi to, co nazywał "wewnętrznym aspektem pracy". Uczynił Richardsa oraz Mario Biaginiego dyrektorami Ośrodka Jerzego Grotowskiego i Thomasa Richardsa w Pontederze we Włoszech, przekazując im także wszystkie swoje pisane prace i czyniąc jedynymi spadkobiercami swojego dziedzictwa. Od śmierci reżysera w 1999, Richards i Biagini kontynuują poszukiwania i badania artystyczne w Ośrodku.
Pełny program wydarzeń znajduje się na stronie
www.PolishCulture-NYC.org