Pomimo tego, że Polacy dość późno zaczęli zdobywać ośmiotysięczniki, nazwiska takie, jak Wanda Rutkiewicz czy Jerzy Kukuczka stały się ikonami światowego himalaizmu. Pierwsze triumfy Polacy święcili już w 1939 roku (wyprawa kierowana przez Adama Karpińskiego), ale największe osiągnięcia przypadły na lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte, czasy realnego socjalizmu.
W ciągu 20 lat Polacy wyznaczyli nie tylko nowe drogi, ale i nowe sposoby zachowań. Byli wytrwali, mieli poczucie odpowiedzialności za siebie i partnerów. Byli oryginalni: "Kilka dyscyplin to praktycznie nasze wynalazki: himalaizm zimowy, rozkwit himalaizmu kobiecego, styl alpejski jest w jakimś stopniu moim dziełem, wreszcie solowe wejścia też właściwie zaczęły się od Polaków" - mówił Wojciech Kurtyka ("Śmierć himalaizmu. Ostatni wojownicy", "Polityka" nr 2719, 22.08.2009).
Jerzy Kukuczka jako pierwszy Polak zdobył Koronę Himalajów, czyli wszystkie ośmiotysięczniki. Po nim dokonał tego również Krzysztof Wielicki. Najlepsza polska himalaistka Wanda Rutkiewicz zdobyła osiem szczytów, częściowo nowymi szlakami.
Im więcej mieli przeszkód do pokonania w Polsce dotkniętej wiecznym kryzysem gospodarczym, tym lepsze wyniki osiągali w Himalajach. Wszyscy himalaiści podkreślali, że problemy, jakie napotykali w kraju, aby zdobyć paszporty, sprzęt i środki potrzebne do wyprawy, jeszcze bardziej determinowały ich do wspinaczki. Bardziej zmotywowani od kolegów zza "żelaznej kurtyny", zdobywali najwyższe szczyty z nieznanym dotąd, a tak charakterystycznym dla Polaków, zacięciem. Jerzy Kukuczka wspominał:
"Nigdy nie umiałem pogodzić się z tym, żeby wracać z niczym. Zawsze próbowałem jeszcze raz. Czasem nawet wbrew logice, ale zgodnie z jakimś wewnętrznym przekonaniem".
"Sztuka wolności" Wojciecha Słoty i Marka Kłosowicza opowiada o najtrudniejszych polskich wyprawach i najbardziej spektakularnych wejściach na szczyty. Pokazuje też istotę himalaizmu: przezwyciężanie słabości własnego ciała i sprawdzian w niewyobrażalnie trudnych warunkach. To również historia odwagi, solidarności i przedsiębiorczości.
Jest to kolejny film z cyklu "Przewodnik do Polaków" zrealizowanego przez Instytut Adama Mickiewicza, prezentującego pięć dokumentów-przewodników przybliżających fenomen polskiej wolności i kreatywności. Cykl został wyprodukowany na potrzeby Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji 2012. Oprócz "Sztuki wolności" powstały również: "Beats of Freedom - Zew wolności" Leszka Gnoińskiego i Wojciecha Słoty o polskim rocku, "Political Dress" Judyty Fibiger o modzie w czasach komunizmu (dokument będzie miał premierę podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego 29 maja), "Toys" Andrzeja Wolskiego o zabawkach oraz "Art of Disappearing" Bartka Konopki o życiu seksualnym Polaków i praktykach voodoo.
Więcej o filmie "Sztuka wolności" na stronie "Przewodnika do Polaków": www.sztukaznikania.pl.