Teatr J w Centrum Żydowskim (JCC) w Waszyngtonie wystawia sztukę Tadeusza Słobodzianka, inspirowaną książką Jana Tomasza Grossa "Sąsiedzi" o mordzie Żydów w Jedwabnem w lipcu 1941 roku.
Utwór Słobodzianka - jedyną sztukę teatralną wyróżnioną nagrodą Nike - przełożył na angielski Ryan Craig, a wyreżyserował Derek Goldman.
Bohaterami sztuki jest dziesięcioro polskich uczniów - katolicy i Żydzi. W ich życiu następują dramatyczne zmiany, kiedy do Polski wkraczają najpierw Sowieci, potem Niemcy, a następnie znów Sowieci. Przyjaciele zdradzają przyjaciół, przemoc narasta, dochodzi do zdarzenia, którego wspomnienie będzie do śmierci ścigać tych, co przetrwali.
Rozgrywająca się przez niemal osiemdziesiąt lat między Polską a Ameryką, epicka sztuka Tadeusza Słobodzianka wywołała wielkie poruszenie wśród krytyków i widzów. Światowa premiera "Naszej klasy" odbyła się w londyńskim National Theatre.
Premierowy spektakl widzowie przyjęli owacją na stojąco. Obszerną recenzję ze spektaklu opublikował "Washington Post". Jej autor, Peter Marks, określa jako "fascynujące, bulwersujące i bezlitosne" przedstawienie historii dziesięciorga bohaterów.
"Jedną z najbardziej szokujących cech sztuki Słobodzianka z 2007 roku [...] jest nieustępliwość, z jaką katalogowana jest Zagłada i zasmucające przypadki wszystkich ludzi, o których w sztuce jest mowa" - pisze Peter Marks w "Washington Post".
Zwraca tez uwagę na nieoczywiste paralele literackie i ciekawe rozwiązania dramaturgiczne waszyngtońskiej inscenizacji:
"Łącząc dramatyczne chwyty, które mogą przywodzić na myśl "Nasze miasto" Thorntona Wildera i - na inny sposób - rozwiązania z "Dziesięciu Małych Murzynków" Agathy Christie, dramatopisarz w momencie tragicznej bądź naturalnej śmierci swoich bohaterów wycofuje ich z akcji dramatu, ale pozostawia na scenie, by jako bose widma w świecie duchów mogły istnieć pośród żyjących z delikatnością i gracją, których tak brakowało w ich współżyciu wcześniej."
Marks zauważa, że dramat Słobodzianka "przedstawia polską winę jako ropiejący wrzód, który rozpaczliwie domaga się przecięcia" i stwierdza:
"To ważna sztuka, posiadająca zalety dramatu gwałtownie wdzierającego się do świadomości - ale nie pozbawiona też pewnych braków".
Wskazuje, że zwłaszcza ciągoty autora do osobistych świadectw przytaczanych z dokumentalną szczegółowością owocują pewnym znużeniem po stronie widza. Krytykuje też reżyserką decyzję, za sprawą której aktorzy starają się mówić po angielsku z polskim akcentem. Jednocześnie podkreśla, że to właśnie dzięki ich oddaniu i werwie przedstawieniu udaje się oddać sprawiedliwość sztuce, która "w tak niepokojący sposób przesuwa granice naszej definicji 'społeczności'".
W tym samym numerze "Washington Post" zamieścił również sylwetkę Marka Krawczyka, aktora polskiego pochodzenia, który odtwarza w spektaklu rolę prowodyra pogromu.
Występują: Tim Getman, Heather Haney, Laura C. Harris, Ashley Ivey, Dana Levanovsky, Mark Krawczyk, Joshua Morgan, Sasha Olinick, Alexander Strain i Harlan Work.
Spektakl grany od 10 października do 4 listopada 2012 roku.
Theater J to jeden z najbardziej znanych w Stanach Zjednoczonych teatrów żydowskich. Misją teatru jest prowokowanie do myślenia, podejmowanie tematów zaangażowanych społecznie, poruszanie kwestii związanych ze społecznością żydowską. Theater J został uznany przez New York Times za jeden z najważniejszych teatrów wystawiających sztuki współczesne. Teatr jest również miejscem pracy nad nowymi dramatami. W teatrze wystawiono między innymi sztuki takich autorów, jak: Richard Greenberg, Thomas Keneally, Robert Brustein, Wendy Wasserstein, Joyce Carol Oates i Ariel Dorfman.
Światowa premiera "Naszej klasy. Historii w XIV lekcjach" odbyła się w The National Theatre w Londynie (2009). Sztuka została zrealizowana także przez Teatr Studio 180 w Toronto, Teatrze Factoria Escncia Internacional w Barcelonie, Teatr Katona w Budapeszcie, the Wilma Theater w Filadelfii i Minnesota Jewish Theatre Company. Hiszpańska publiczość oglądała "Naszą klasę" 12 lipca 2011 teatru FEI w czasie Grec 2011 Festival de Barcelona. Włoska premiera odbyła się 4 czerwca 2012.
Polską wersję dramatu wyreżyserował Ondrej Spišák w kierowanym przez Tadeusza Słobodzianka warszawskim Teatrze Na Woli (2010).
Źródło: PAP, www.labodram.pl, "Washington Post", materiały własne; fot. C. Stanley