Nagrodę Zbigniewa Herberta powołała do życia Fundacja im. Zbigniewa Herberta we wrześniu 2012 roku. Nagroda przyznawana jest w dziedzinie poezji, autorowi żyjącemu, za całokształt jego twórczości. Celem nagrody jest wyróżnianie wybitnych dokonań artystycznych i intelektualnych, nawiązujących do świata wartości, wokół których grawitowała twórczość Herberta. Zgodnie z regulaminem, Rada Fundacji Herberta, może także podjąć decyzję, by wyróżnienie przyznać dodatkowo w kategoriach, np.: eseistyki, przekładu i edytorstwa.
Nagroda zostanie wręczona podczas gali 3 czerwca 2013 roku w Teatrze Polskim w Warszawie.
Chcemy żeby Fundacja Herberta wiązała się z tym miejscem – mówił Jarosław Gajewski, dyrektor artystyczny Teatru Polskiego w Warszawie, we wrześniu 2012 – Poezja jest organicznym tworzywem teatru.
Charakter spotkania określił głos samego Zbigniewa Herberta, odtworzony z radiowych zapisów. Usłyszeliśmy go w autorskich interpretacjach wierszy "Fotografia" i "Pan Cogito szuka rady", nagranych przez redaktor Romanę Bobrowską w ostatnich miesiącach życia poety.
Katarzyna Dzieduszycka-Herbert, wdowa po poecie, przedstawiona jako fundatorka, wyjaśniła, że w gruncie rzeczy fundatorem jest sam poeta.
Powołałam Fundację przed dwoma laty – przypomniała Katarzyna Herbert. – Fundacja ma co roku przyznawać Międzynarodową Nagrodę im. Zbigniewa Herberta. Pierwszą – w czerwcu 2013 roku. Tak naprawdę, nie ja powołałam tę fundację, tylko Zbigniew Herbert, który na kilka lat przed śmiercią stale wracał do wątku przyznawania nagrody. Udało się po czternastu latach od jego śmierci.
Andrzej Franaszek, sekretarz jury Nagrody im. Zbigniewa Herberta, przypomniał, że dzieło Zbigniewa Herberta stanowi część polskiego, europejskiego i światowego dziedzictwa literatury i kultury.
Cele i plany fundacji to:
- upowszechnianie spuścizny twórczej Zbigniewa Herberta;
- popularyzacja i promocja literatury oraz talentów literackich w Polsce i za granicą;
- wspieranie edukacji literackiej i humanistycznej w zakresie związanym z literaturą współczesną, umiejętnościami pisarskimi oraz poetyckimi i dziennikarskimi, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju zdolności literackich i humanistycznych młodzieży;
- propagowanie czytelnictwa i wspieranie rozwoju krytyki literackiej;
- promowanie przekładu wybitnej literatury obcej na język polski oraz przekładów twórczości literackiej Zbigniewa Herberta na języki obce;
- działanie na rzecz nauki przez wspieranie naukowców i zespołów badawczych w zakresie badań literackich nad twórczością Zbigniewa Herberta.
Na portalu upamiętniającym poetę, obok kalendarium jego życia i twórczości, wybranych utworów, poświęconych mu wspomnień oraz tekstów krytyczno-literackich, znaleźć można też unikatowe ilustracje i materiały z archiwum Zbigniewa Herberta.
Celem Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta jest z kolei wyróżnianie na polu literatury światowej wybitnych dokonań artystycznych i intelektualnych, nawiązujących do świata wartości, wokół których grawitowała twórczość Herberta.
Nagroda ma równocześnie podkreślić wkład kultury polskiej dwudziestego wieku – w szczególności poezji – w rozwój literatury światowej, jej obecność w krwiobiegu idei, wartości i doświadczeń naszej współczesności. Nagroda Herberta będzie przyznawana corocznie w dziedzinie poezji, autorowi żyjącemu, za całokształt jego twórczości. Rada może także podjąć decyzję, by nagrodę przyznać dodatkowo w kategoriach eseistyki, przekładu i edytorstwa. Ogłaszany będzie tylko zwycięzca, bez podawania nominowanych kandydatów i ich dalszych losów na poszczególnych etapach.
Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta będzie pierwszą tego typu nagrodą o zasięgu światowym, wręczaną w Polsce. Przyznawana będzie przez jury złożone z wybitnych światowych twórców i znawców literatury.
Jury Nagrody Herberta 2013 tworzą: Edward Hirsch (ur. 1950) – amerykański poeta, eseista i krytyk literacki; Wolfgang Matz (ur. 1955) – niemiecki tłumacz, eseista, edytor; Jarosław Mikołajewski (ur. 1960) – polski poeta, eseista, tłumacz, autor książek dla dzieci; Jaume Vallcorba Plana (ur. 1949) – hiszpański badacz literatury, eseista, wydawca; Agneta Pleijel (ur. 1940) – szwedzka powieściopisarka, dramatopisarka, poetka, eseistka oraz Tomas Venclova (ur. 1937) – litewski eseista, poeta, tłumacz i historyk literatury. Sekretarzem jury został Andrzej Franaszek (1971) – krytyk literacki, eseista.
Maria Dzieduszycka, prezes zarządu fundacji, zwracała uwagę, na pozostałe – poza Nagrodą Herberta – formy działalności. Na przykład o udziale Fundacji Herberta w programach i wydarzeniach edukacyjnych.
Kierujemy je do młodzieży szkół średnich na terenie Warszawy i całej Polski – powiedziała Maria Dzieduszycka. – Klub Szkół Herbertowskich działa od 2001 roku. Liczy dwadzieścia szkół w kraju i poza nim. 18 i 19 października odbędzie się ich zjazd w Warszawie.
Przesłanie Adama Zagajewskiego – nieobecnego z powodu choroby członka rady fundacji – odczytał Jarosław Gajewski:
W drugiej połowie dwudziestego wieku poezja polska stała się znana w skali światowej. Ci wielcy poeci, którzy to osiągnęli, odeszli lub już odchodzą. Utworzenie Fundacji imienia Zbigniewa Herberta ma na celu stworzenie sytuacji, w której nie tylko wiersze, książki – zawsze najważniejsze – ale i instytucje będą dążyły do utrwalenia tej obecności, do uczynienia jej trwałym składnikiem kultury uniwersalnej. Będą temu służyły różne inicjatywy fundacji, przede wszystkim Nagroda im. Zbigniewa Herberta. Może ona i powinna znaleźć się pośród tych nagród międzynarodowych, które współokreślają mapę współczesnej literatury.
Nagroda zostanie wręczona podczas gali 3 czerwca 2013 roku w Teatrze Polskim w Warszawie.
Partnerami Fundacji im. Zbigniewa Herberta są: Biblioteka Narodowa, Instytut Adama Mickiewicza i Teatr Polski w Warszawie.
Więcej informacji o fundacji i nagrodzie pod adresem: www.fundacjaherberta.com
Źródło: informacje prasowe i własne, www.fundacjaherberta.com, jrk, 21 września 2012, aktualizacja: 18.02.2013, mg