"2008: Macbeth" w reżyserii Grzegorza Jarzyny, fot. materiały prasowe
Po raz pierwszy w historii Edinburgh International Festival imprezę otworzył spektakl z Polski - "2008: Macbeth" w reżyserii Grzegorza Jarzyny. Dwa dni później 11 tys. widzów z całego świata obejrzało przedstawienie dzięki transmisji dziennika "The Guardian".
Wielkimi brawami zakończyła się w sobotę 11 sierpnia, premiera spektaklu TR Warszawa inaugurująca Międzynarodowy Festiwal w Edynburgu. Sala była wypełniona po brzegi.
- Od początku było dla mnie jasne, że nie ma lepszego sposobu na zainaugurowanie festiwalu i jednocześnie nowego centrum kulturalnego w Szkocji niż "2008: Mackbeth". Jarzyna przekształca w nim grozę związaną ze zdradami, których dopuszczają się postaci dramatu w opowieść uniwersalną, którą nazwałbym opowieścią o wzajemnej niechęci - mówi Jonathan Mills, dyrektor Międzynarodowego Festiwalu w Edynburgu.
Mills podkreśla, że szkocka tragedia zrobiona przez Jarzynę to "adaptacja niezwykła, epicka i przygotowana z wielkim kinowym rozmachem. Imponujące pod względem technicznym dzieło, ze wspaniałą scenografią, efektami wizualnymi i pirotechnicznymi, nie mieściło się w żadnej szkockiej przestrzeni teatralnej. W jednej z magazynowych hal niedaleko lotniska zbudowaliśmy więc nową."
Spektakl Grzegorza Jarzyny nie jest klasyczną interpretacją napisanego w 1606 roku dramatu. To raczej wariacja na temat "Makbeta". - Mnie interesuje fakt, że w głowie jednego człowieka rodzi się straszna idea, która doprowadza do wywrócenia wszystkiego do góry nogami. Według mnie o tym opowiada "Makbet" - tłumaczył reżyser przed pokazami w Nowym Jorku w 2008. Wówczas przedstawienie Jarzyny pokazywane było w plenerze, w Tabacco Warehouse, tuż przy moście Brooklyńskim, z widokiem na Manhattan.
Zainteresowanie polskim reżyserem w Edynburgu jest ogromne.
- "2008: Macbeth" zapowiadany był we wszystkich najważniejszych gazetach w Wielkiej Brytanii. Artykuł o przedstawieniu i specjalnie wybudowanej na tę okazję przestrzeni ukazał się w "The Times", gazeta "The Sunday Times" opisuje go jako "siedlisko doskonałości artystycznej", a "The Scotsman" nazywa go "najważniejszym wydarzeniem w Szkocji" - mówi Agnieszka Tuszyńska, zastępca dyrektora artystycznego TR Warszawa.
Po premierowym występie zespołu TR Warszawa w Edynburgu Andrew Dickinson z "The Guardian" porównał wszystkie 13 interpretacji słynnej sztuki Szekspira i stwierdził, że Jarzyny "jest największym i najśmielszym Makbetem z nich wszystkich". Recenzentka tej samej gazety, Lyn Gardner porównuje spektakl do hollywoodzkiego hitu.
Gardner pisze, że "inscenizacja bierze przykład z hollywoodzkich wojennych blockbusterów, ale nie ma w niej bohaterów". Bliskowschodnie realia nie są - jej zdaniem - przekonywująco w sztuce osadzone.
Pośrednio przyznaje, że Jarzyna przedawkował z efektami filmowymi. "Reżyser czyni ukłon w stronę filmów z gatunku horror zwłaszcza w niespokojnej ścieżce dźwiękowej, ale inscenizacja jest najbardziej zniewalająca, gdy mniej w niej Hollywoodu, a za to więcej Szekspira" - oceniła recenzentka.
Gardner chwali Jarzynę za to, że zrozumiał, iż Makbet jest przede wszystkim żołnierzem, a jego rzemiosłem jest wojna.
"Rozgrywana na pięciu przestrzeniach wewnątrz gigantycznej szarej fasady, mogącej być zarówno zamkiem, jak i jakąś wojenną machiną, Jarzyna dociera do sedna Makbeta przypominając, że bohater sztuki jest żołnierzem. To wojna daje mu okazję przejęcia władzy i wojna go niszczy. (...) To wojna, która wypacza i skaża stosunki międzyludzkie; seks, władza i przemoc są tu nierozerwalnie ze sobą związane nie tylko w stosunkach Makbeta i Lady Makbet, ale także w brutalnym zachowaniu żołnierzy wobec siebie" - stwierdza.
"To z pewnością jedyna na świecie inscenizacja, w której Lady Makbet rozstaje się z życiem z pomocą wadliwej pralki" - konkluduje Gardner.
Z kolei Ian Shuttleworth z "The Financial Times" przyznaje sztuce cztery na pięć gwiazdek, między innymi za interperetację roli tytułowej przez Cezarego Kosińskiego.
Spektakl będzie wystawiany do 18 sierpnia 2012 - bilety na kolejne prezentacje są już niemal w całości wyprzedane. Spektakl transmitowany na żywo 13 sierpnia 2012 przez dziennik "The Guardian" będzie można obejrzeć za darmo na stronie internetowej gazety.
Po 2 września 2012 zapis tej transmisji zostanie umieszczony na stronie www.culture.pl.
Bezprecedensowym wydarzeniem Edinburgh International Festival są także koncerty London Symphony Orchestra pod dyrekcją Walerego Gergiewa. Program wypełniają utwory Karola Szymanowskiego - wszystkie cztery "Symfonie" oraz oba "Koncerty skrzypcowe".
Cleveland Orchestra pod dyrekcją Franza Welsera-Mösta wykona dwa koncerty Witolda Lutosławskiego: "Koncert fortepianowy" z wybitnym niemieckim pianistą Larsem Vogtem oraz inspirowany polskim folklorem "Koncert na orkiestrę".
Prestiżowy Edinburgh International Festival odbywa się nieprzerwanie od 1947 roku. Gazeta The Sunday Times opisuje Międzynarodowy Festiwal jako "siedlisko doskonałości artystycznej", gazeta The Scotsman nazywa je "najważniejszym wydarzeniem w Szkocji", a "Metro" "wspaniałym i niezastąpionym...dla wielbicieli kultury przybywających z wszystkich zakątków świata".
Polskie akcenty na Edinburgh International Festiwal są częścią przygotowanego przez Instytut Adama Mickiewicza programu "Polska Arts in Edinburgh 2012". To największa po "Polska! Year" prezentacja polskiej kultury w Wielkiej Brytanii. To także najszerszy dotychczasowy polski program na edynburskich festiwalach, które co roku przyciągają najciekawszych artystów i blisko półmilionową publiczność z całego świata. Program przygotowany został przez Instytut Adama Mickiewicza we współpracy z partnerami: kuratorami oraz dyrektorami artystycznymi najciekawszych instytucji kulturalnych w Edynburgu.
W tegorocznym programie Edinburgh International Festiva, The Edinburgh Festival Fringe, Edinburgh Jazz and Blues Festival i Edinburgh Art Festival znalazło się ponad 180 polskich wydarzeń: koncerty muzyki poważnej, jazzowej i aktualnej, spektakle teatralne, performance, spektakle teatrów plenerowych i eksperymentalnych, taniec współczesny, pokazy filmowe, spotkania oraz wystawy i instalacje.
Polska kultura w Edynburgu
Więcej o polskiej kulturze w Edynburgu: www.culture.pl/edinburgh (strona w języku angielskim)
Źródło: IAM, warszawa.gazeta.pl
LS