Z okazji 150. rocznicy urodzin Josepha Conrada-Korzeniowskiego ("polskiego szlachcica" - "brytyjskiego pisarza i żeglarza") Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie prezentuje wystawę "JOSEPH CONRAD. MIĘDZY LĄDEM A MORZEM".
TWIXT LAND AND SEA - MIĘDZY LĄDEM A MORZEM.
JOSEPH CONRAD 1857-1924
"Iść za marzeniem i znowu iść za marzeniem
- i tak zawsze - usque ad finem..."
("Lord Jim")
Tytuł ekspozycji, wzięty ze zbioru opowiadań Conrada ('Twixt land and sea, 1912) został użyty w sensie metaforycznym. Nie opisuje ani wyborów życiowych pisarza, ani miejsc, w których każe żyć swoim bohaterom. Otwiera przestrzeń "między lądem a morzem", gdzie pomieścić się mogą marzenia, uczucia, wybory moralne, wspomnienia, a nade wszystko sztuka. Naszym przewodnikiem będzie Conrad - poprowadzą nas jego słowa z utworów i listów.
Sala I. Kraków, 1914
30 lipca 1914 roku Joseph Conrad z żoną Jessie i synami Borysem i Johnem przyjechał do Krakowa. Upłynęło czterdzieści lat od chwili, gdy w 1874 roku opuścił to miasto i "wyruszył na morze". W szkicu "Jeszcze raz w Polsce" ("Poland revisited") pisał: "Oczy miałem zwrócone ku przeszłości, nie w przyszłość; przeszłości nie można podejrzewać ani jej nie ufać, jest ona tajemniczą, niezaprzeczalną własnością duchową i nawet najbardziej ponure, należące do niej zmagania otacza aureola chwały i spokoju."
Józef Teodor Konrad Korzeniowski, 1863 | Joseph Conrad, 1923 |
Sala pierwsza wystawy to spotkanie z urodzonym 3 grudnia 1857 roku w Berdyczowie Konradem Korzeniowskim wspominającym dramatyczne przeżycia z lat dzieciństwa i wczesnej młodości, upływających w "gnębiącym cieniu wielkiego cesarstwa rosyjskiego".
J.T.K. Korzeniowski, 1874
Joseph Conrad stał się przenikliwym interpretatorem współczesnego mu społeczeństwa, świata polityki i interesów gospodarczych. Wystawa przypomina jego trzy wielkie powieści polityczne: Nostromo, Tajny agent ["The Secret Agent"] i W oczach Zachodu ["Under Western Eyes"]. Imperializm gospodarczy, kapitalistyczny "ład" społeczny rodzący złudzenie rewolucyjnej "sprawiedliwości", terroryzm i tragizm Rosji uwięzionej między despotyzmem caratu i niszczycielskimi działaniami anarchistów, to tematy, które wciąż poruszają rzesze czytelników Conrada na całym świecie, gdyż nadal nie straciły swej aktualności.
Sala II. "Duch wolności unosi się nad wodami"
Mapa rejsów morskich Conrada, ocalały fragment poszycia ze statku "Otago", którego był kapitanem, fotografie i cytaty tworzą kronikę dwudziestu lat żeglarskiego życia pisarza (1874-1894).
Statek "Otago" | Marsylia. Port, ok. 1874 | Statek "Roi des Belges" |
Sala III. Z opowieści Marlowa
Joseph Conrad powołał do literackiego życia kapitana Marlowa - błyskotliwego opowiadacza poruszających historii. Ekspozycja skupia się na dwóch utworach, których narratorem jest Marlow, opowiadaniu Jądro ciemności ["Heart of Darkness] i powieści Lord Jim.
Prezentując wizualną interpretację literackiego świata nie dostarcza gotowych rozwiązań, lecz przywołuje Conradowskie tematy wierności, obowiązku, rozdźwięku między marzeniem a możliwością jego spełnienia w ludzkim świecie, zadufania białego nadczłowieka niosącego do skolonializowanych krajów "cywilizacyjny postęp", będący niczym innym jak brutalnym wyzyskiem i wreszcie jego klęski moralnej wobec obcej mu kultury. Wystawa przypomina, że każdy z nas staje wielokrotnie w obliczu konieczności dokonania wyboru, a podjęta decyzja nigdy nie pozostaje bez konsekwencji.
Sala IV. "Gościnne brzegi Wielkiej Brytanii"
Fotografie rodzinne, fragmenty listów Conrada, widoki domów, w których mieszkał i pracował składają się na relację o życiu Pisarza od "zejścia na ląd" w 1894 roku do śmierci 3 sierpnia 1924 roku.
Dom J. Conrada w Oswalds | John Alexander i Borys Alfred Conradowie | Joseph Conrad, Karola Zagórska |
Fragment wypowiedzi Bertranda Russella, przyjaciela pisarza, zwraca uwagę na samotność Josepha Conrada - człowieka, emigranta i artysty:
"Dwie rzeczy, które wydają się najbardziej zaprzątać wyobraźnię Conrada, to samotność i lęk przed dziwnością. Zarówno 'Wykolejeniec', jak 'Jądro ciemności' mówią o tym lęku. Obydwa owe elementy zbiegają się w niesłychanie wzruszającej opowieści pod tytułem 'Amy Foster'. W tym utworze chłop południowosłowiański, płynący do Ameryki, ratuje się jako jeden jedyny człowiek z katastrofy statku i trafia do pewnej wioski w Kent. Cała wieś obawia się go i źle traktuje, z wyjątkiem Amy Foster, nierozgarniętej, pospolitej dziewczyny, która przynosi mu chleb, kiedy przymiera głodem, i w końcu go poślubia. Jednakże kiedy w gorączce przybysz powraca do swego ojczystego języka, i ją także ogarnia lęk przed jego dziwnością, wskutek czego zabiera ich dziecko i porzuca męża. Ten umiera samotny i opuszczony. Zastanawiałem się czasem, jak wiele z samotności tego człowieka odczuwał Conrad pośród Anglików opanowując ją twardym wysiłkiem woli."
Sala V. "Autor-Rodak"
Osoba i twórczość Josepha Conrada-Korzeniowskiego wielokrotnie były w Polsce oceniane i interpretowane. Ekspozycja przedstawia wybór wypowiedzi - nie zawsze bezstronnych, począwszy od pełnego oburzenia głosu Elizy Orzeszkowej, poprzez jedyny polski wywiad z pisarzem przeprowadzony w roku 1914 przez Mariana Dąbrowskiego, a skończywszy na dyskusji o conradowskim pojęciu wierności, która była sednem polskich sporów o Conrada w latach 1945-1949.
Lord Jim [Warszawa 1904] | Nostromo [London and N.Y. 1904] | 'Twixt land and Sea. Tales [London 1912] |
|
The Arrow of Gold ["Złota strzała"] [London 1919] | Youth. A Narrative... ["Młodość"] [London and Toronto 1922] | Wykolejeniec ["An Outcast of the Islands"] [Warszawa 1936] |
Materiały fotograficzne i eksponaty ze zbiorów: Archiwum Dokumentacji Mechanicznej w Warszawie, Beinecke Library (Beinecke Rare Book and Manuscript Library) - Yale University (New Haven, Connecticut, USA), Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Narodowego Muzeum Morskiego w Londynie (National Maritime Museum), Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku oraz archiwum Zdzisława Najdera.
Scenariusz wystawy: Elżbieta Szymańska
Konsultacja naukowa: prof. dr hab. Zdzisław Najder
Komisarz: Katarzyna Jakimiak, Elżbieta Szymańska
Projekt plastyczny: Adam Orlewicz
Asystent wystawy: Ewa Wygnańska
Otwarcie wystawy: 28 lutego 2007, godz. 12:00.
Informacja nadesłana - Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza | |
Zobacz również: "Rok Josepha Conrada-Korzeniowskiego"