Festiwal w Awinionie wzbogaci prapremiera francuskiego widowiska "Jan Karski" według nagradzanej biografii emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego pióra Yannicka Haenela.
Wydana we Francji w 2009 roku i rok później opublikowana w Polsce książka "Jan Karski" Haenela, nad Sekwaną przez wiele tygodni figurowała na listach bestsellerów. Rozgłos powieści nadała ostra polemika między pisarzem a reżyserem Claudem Lanzmannem, autorem filmu "Shoah" na temat postaci polskiego emisariusza. Lanzmann oraz niektórzy francuscy historycy zarzucali Haenelowi fałszowanie historii i przekłamania przy opisie osoby Karskiego.
W dwóch pierwszych częściach książki autor zbeletryzował wystąpienie Karskiego przed kamerą w dokumencie "Shoah" Claude'a Lanzmanna, a także wspomnienia emisariusza z jego książki "Tajne państwo". Część trzecia to literacka fikcja. Monolog - materiał na monodram, w którym francuski pisarz ustami Karskiego stawia kardynalne zarzuty aliantom. Oto początek:
"Przyzwolono na eksterminację Żydów. Nikt nie próbował jej przerwać, nikt nawet nie chciał próbować".
Zdaniem Haenela, rządy aliantów zdecydowały się na bierny, milczący współudział w Holocauście. Według autora obawiali się oni perspektywy przyjęcia w swoich krajach milionów Żydów ocalałych z Zagłady. Te właśnie powieściowe wywody polskiego emisariusza o świadomej bezczynności aliantów wobec Holokaustu wywołały największe spory wśród francuskich historyków.
Przedstawienie "Jan Karski" zainscenizował Arthur Nauzyciel, francuski reżyser polskiego pochodzenia, dyrektor Narodowego Centrum Dramatycznego w Orleanie. Inspiracją do stworzenia widowiska było jego osobiste spotkanie z Janem Karskim. Reżysera poruszyła postać i dokonania Karskiego, który w 1942 roku jako jeden z pierwszych przedstawił światu informacje o działaniach hitlerowców zmierzających do eksterminacji Żydów.
- Zadawałem sobie pytanie: co może zrobić moje pokolenie, by kontynuować przekaz Karskiego, kiedy znikają bezpośredni świadkowie tamtych wydarzeń - mówi Arthur Nauzyciel. - Pragnąłem również skupić się na wyjątkowości osoby Jana Karskiego oraz roli Holocaustu. Opowiemy o człowieku, który przekazał na Zachód świadectwo Holokaustu. Jego misja była podobna do zadań aktora. Musiał stanąć przed przywódcami państw jak przed publicznością i odtworzyć koszmar Zagłady. Nie planujemy scenicznej biografii Karskiego. Spektakl będzie utrzymany w onirycznym klimacie.
Nauzyciel odwiedził Polskę i nawiązał współpracę z TR Warszawa. Jego przedstawienie koncentruje się nie tylko na postaci Karskiego. Pragnieniem reżysera było - jak podkreśla - oddanie skomplikowanej struktury książki w formie widowiska teatralnego.
Opowieść Haenela składa się z trzech części. Dwie są inspirowane książką "Tajne państwo" polskiego emisariusza oraz jego występem w filmie "Shoah" Claude'a Lanzmanna. Trzecia to całkowita fikcja literacka - gorzki monolog Karskiego.
- Nie zdołał namówić prezydenta USA, żeby szybko zareagował na Holokaust - dodaje inscenizator. - Monolog, który napisał Haenel, wyraża poczucie porażki Karskiego. W spektaklu zastanawiamy się, dlaczego alianci tak długo byli bierni. Nie potrafię zrozumieć, jak w Europie udało się tak łatwo przeprowadzić zagładę milionów Żydów. Przygotowując się do ról, byliśmy w Auschwitz i w innych obozach. Minęło zaledwie kilkadziesiąt lat od Zagłady, żyjemy wśród popiołów zabitych Żydów. Europejskie miasta są ogromnymi cmentarzami.
Na podstawie trzeciej części książki Mirosław Bałka stworzył instalację wideo-art, która będzie częścią widowiska.
- Ta rola to duże wyzwanie - uważa Laurent Poitrenaux, odtwórca postaci Jana Karskiego. - Byliśmy między innymi w Auschwitz. Wiele czytam na temat obozów, o osobie Karskiego. Pracuje z nami także badaczka w zajmująca sie historią Holokaustu.
W czasie pobytu w Polsce francuscy artyści korzystali z sal prób w TR Warszawa. Przedstawienie powstało w koprodukcji Centre Dramatique National Orleans/Loiret/Centre oraz Festival D’Avignon i TR Warszawa. Podczas prestiżowego festiwalu teatralnego w Awinionie we Francji widowisko zostanie pokazane dziesięć razy.
TR Warszawa
ul. Marszałkowska 8, 00-590 Warszawa
Dyrektor naczelny i artystyczny: Grzegorz Jarzyna
Zastępca Dyrektora: Tomasz Janowski
tel. (+48 22) 480 80 09, 480 80 11, 480 80 08 (bilety)
tel./fax (+48 22) 480 80 02
www.trwarszawa.pl
Źródło: informacje prasowe, www.trwarszawa.pl