Data rozpoczęcia i zakończenia
-
Podsumowanie
Festiwal twórczości Franciszki i Stefana Themersonów, od 21 października do 14 listopada 2004 w Poznaniu.
Zawartość
W dniach od 21 października do 14 listopada 2004 odbędzie się pierwszy w Poznaniu festiwal twórczości plastycznej, muzycznej, filmowej, literackiej i wydawniczej niezwykłego małżeństwa artystów, wybitnych postaci XX-wiecznej awangardy - Franciszki i Stefana Themersonów. Dwóm wystawom towarzyszyć będzie pełna prezentacja zachowanych filmów, kiermasz rzadkich wydawnictw i spotkania z tłumaczami twórczości Themersonów oraz twórcami archiwów z Londynu i Katowic. Organizatorami festiwalu są Centrum Kultury "Zamek" w Poznaniu i Estrada Poznańska.
W programie:
- Wystawa rysunków Franciszki Themerson: rysunki i obrazy z kolekcji Archiwum Themersonów w Katowicach i Londynie (m.in cykle "The Way it Walks", "Traces of Living", "Music"), obrazy olejne ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi
- Wystawa rysunków Stefana Themersona: rysunki abstrakcyjne, autoportrety fotograficzne, poezja semantyczna, pokaz filmu Oko i Ucho (1945)
- Pokaz filmów Stefana i Franciszki Themersonów:
- Przygoda człowieka poczciwego (1937)
- Calling Mr Smith (1943)
- Europa II (1988) - film Piotra Zarębskiego powstały na podstawie filmu Europa Franciszki i Stefana Themersonów z 1932 roku
- Apteka (2001) - rekonstrukcja filmu Themersonów z 1930 roku dokonana przez Bruce'a Czeczewskiego
- Spotkanie z publicznością: Adam Dziadek - Archiwum Themersonów w Polsce; Jasia Reichardt - Archiwum Themersonów w Londynie; Małgorzata Sady - wydawnictwo Gaberbocchus w Polsce, Ewa Kraskowska - UAM w Poznaniu
Szczegóły: www.zamek.poznan.pl.
Wyspa Themersonów
"(...) W latach 30. posługując się prostą aparaturą i zorganizowanym we własnym mieszkaniu zapleczem technicznym, nakręcili Themersonowie kilka filmów eksperymentalnych, które do dziś mają swoje miejsce w historii awangardowego kina europejskiego obok dokonań takich twórców, jak Hans Richter, Man Ray, Fernand Léger czy Luis Buñuel. Były to kolejno: 'Apteka', 'Europa', 'Drobiazg melodyjny', 'Zwarcie' oraz 'Przygoda człowieka poczciwego'. Dwa pierwsze, oparte na technice uruchomienia fotogramów, wyświetlane były wyłącznie na pokazach specjalnych, wywołując kontrowersyjne reakcje widzów i krytyki. Filmy te Themersonowie tworzyli za pomocą skonstruowanego przez siebie urządzenia pozwalającego na fotografowanie przedmiotów klatka po klatce. Metoda ta była rozwinięciem zabiegów stosowanych w fotogramach i pierwszych filmach surrealistycznych Mana Raya. Pomysł zrealizowanej w roku 1932 'Europy' narodził się pod wpływem lektury futurystycznego poematu Anatola Sterna, wydanego w roku 1929 w opracowaniu graficznym Mieczysława Szczuki i Teresy Żarnowerówny. Film ten miał być wizualnym ekwiwalentem przedstawionej w utworze Sterna katastroficznej wizji Europy zmierzającej ku własnej zagładzie. Do dziś zachowały się pojedyncze kadry, a także zrekonstruowany przez Piotra Zarębskiego film 'Europa II'. Podobnie rekonstrukcji, przez amerykańskiego artystę Bruce'a Czeczewskiego, doczekał się zaginiony film 'Apteka'. 'Drobiazg melodyjny' i 'Zwarcie' miały charakter reklamówek wyświetlanych jako dodatki podczas pokazów filmów fabularnych, a ich wysoki poziom artystyczny sprawił, że niektórzy krytycy poświęcali im w swoich wypowiedziach więcej uwagi aniżeli filmom właściwym. Do dziś filmy te są prezentowane na przeglądach kina awangardowego na całym świecie. Muzykę do filmów Themersonów pisali m.in. Witold Lutosławski i Stefan Kisielewski.
W roku 1937 powstaje tak zwana 'humoreska irracjonalna' pt. 'Przygoda człowieka poczciwego (nie będzie dziury w niebie jeżeli pójdziesz tyłem)'. Właśnie ten film, oglądany podczas studiów w Łódzkiej Szkole Filmowej zainspirował Romana Polańskiego do stworzenia etiudy 'Dwaj ludzie z szafą'. W napisanym po latach komentarzu Stefan Themerson tak precyzuje wymowę swojego dzieła:
Człowiek poczciwy nie filozofuje na temat cywilizacji. Chce po prostu dwóch tygodni urlopu na Parnasie. (...) Aby dostać się tam, musi popełnić akt, który wydawać się będzie aktem irracjonalnym tym racjonalistom, którzy myślą, że zawsze mają rację. Musi wyłamać się ze swego środowiska. Musi wstać od codziennego biurka i… pójść tyłem, z szafą, z lustrem. Do lasu. I odfrunąć. Na dach. Na chwilę. Zobaczyć świat z innego punktu widzenia. Autorzy tego filmu także całe życie próbowali chodzić tyłem, ale naprzód. I wolę to od chodzenia całą parą przodem, ale wstecz. (…) Chodzenie tyłem ma zawsze i wszędzie swoich przeciwników. Człowiekowi poczciwemu najdokuczliwszy był ów małoduszny, tchórzliwy, zazdrosny tyran, który panował tak komicznie dumnie i tak tragicznie, absolutnie, w ciasnych sercach tych, co uwierzyli, że tylko świat jest możliwy, jaki widzą przez wąskie szpary swoich doktryn, że ich poglądy są Ustalonym Porządkiem Rzeczy, że i Porządek ten się rozpęknie, że będzie Dziura w Niebie, jeżeli się Człowiekowi Poczciwemu pozwoli pójść na niezorganizowaną przez żadne Biuro Podróży podróż tyłem, do lasu, na dach.
W czasie wojny Themersonowie zrealizowali antywojenny film 'Calling Mr Smith' oraz badający zależności dźwięku i obrazu 'The Eye and the Ear'."
oprac. na podstawie
"Stefan Themerson - dwujęzyczność i literatura" Ewy Kraskowskiej
(Ossolineum, 1989)
Archiwum Themersonów w Katowicach: themersons.us.edu.pl/index.html
Archiwum Themersonów w Londynie: www.themersonarchive.com/