Agnieszka Polska "Future Days", 2013, fot. dzięki uprzejmości Instytutu Polskiego w Sztokholmie
W 7. Międzynarodowym Biennale Sztuki Współczesnej (w skrócie GIBCA) biorą udział Katarzyna Krakowiak, Agnieszka Polska oraz Karol Radziszewski. Kuratorką jednej z wystaw jest Joanna Warsza.
W tym roku Polska jest silnie reprezentowana nie tylko na Biennale Sztuki w Wenecji. W drugim co do wielkości mieście Szwecji otwiera się wkrótce największe wydarzenie artystyczne tego regionu – 7. Międzynarodowe Biennale Sztuki Współczesnej w Göteborgu (w skrócie GIBCA). Do udziału w nim zaproszono – oprócz m.in. Carolee Schneemann, Deimantasa Narkevičiusa czy Santiago Sierry – trójkę polskich artystów: Katarzynę Krakowiak, Agnieszkę Polską i Karola Radziszewskiego oraz kuratorkę Joannę Warszę. W jednej z poprzednich edycji Biennale z Polski brał jedynie udział Artur Żmijewski (w 2009 roku).
Dyrektorzy artystyczni GIBCA – Edi Muka oraz Stina Edblom – do realizacji tegorocznej edycji imprezy w Göteborgu wybrali zespół kuratorów i artystów, w skład którego weszli: Katerina Gregos, Claire Tancons, Joanna Warsza oraz Ragnar Kjartansson współpracujący z Andjeasem Ejikssonem. Ich zadaniem było przygotowanie czterech wystaw odnoszących się do głównego tematu – "Play! Recapturing the Radical Imagination". Zgodnie z tytułową ideą – od momentu powstania Biennale w 2001 roku – bada ono i poddaje krytycznej analizie dwa istotne elementy artystycznego i politycznego dyskursu – zabawę i radykalną wyobraźnię.
Dorota Lukiańska, ilustracje do wystawy "Art Crime. Legally on the Edge. A Forensic Exhibition", kuratorka: Joanna Warsza, 2013
Wystawę "ArtCrime. Legally on the Edge. A Forensic Exhibition in the Backwaters of Göteborg." przygotowaną przez Joannę Warszę (kuratorkę Pawilonu Gruzińskiego na tegorocznym weneckim Biennale) można oglądać, udając się na spacer od przystani Lilla Bommens wzdłuż "wybrzeża niezrealizowanych marzeń". Kilkoro zaproszonych artystów, zainteresowanych działaniami na pograniczu sztuki i prawa, zamienia się w detektywów, badaczy i autorów fikcyjnych historii. Ich badaniu poddana zostaje sfera kryminalna – szare strefy, luki prawne oraz niedopowiedzenia, które znajdują polityczne lub aktywistyczne zastosowanie. Projekty konfrontują zbrodnię z prawodawstwem – historią wraków, prawem morskim, cenzurą obyczajową, pracą dla policji oraz ciemną stroną poprawnego społeczeństwa. Jedną z artystek jest Katarzyna Krakowiak, która pod jednym z wiaduktów (w Gullbergs kaj) zainstaluje specjalny nadajnik – "White Noise" (2013). Każdy kto w tej okolicy pojawi się z odbiornikiem radiowym (fale FM), otrzyma potężną dawkę emitowanych szumów komunikacyjnych.
Widok pracy "White Noise" Katarzyny Krakowiak, 2013, fot, dzięki uprzejmości artystki
Prace artystów posłużyły także do napisania noweli kryminalnej przez jednego z najsłynniejszych szwedzkich autorów Nordic Noir, Åke Edwardsona (opowiadanie ukaże się w dzienniku "Göteborgs-Posten" w dniu otwarcia Biennale). Zdjęcia do wystawy-opowiadania wykonała Dorota Lukiańska, szwedzka artystka polskiego pochodzenia, pracująca również jako fotograf dla wydziału policji kryminalnej.
Joanna Warsza pisze o inspiracjach do koncepcji wystawy kryminalnej:
"Niezwykły skandynawski serial kryminalny "The Bridge" ("Most") rozpoczyna scena, w której całym mieście następuje przerwa w dopływie prądu, gasną światła i życie na chwilę zamiera. Po środku mostu, na granicy pomiędzy Szwecją a Danią znalezione jest przepołowione ciało. Jest to pierwsze działanie "szlachetnego terrorysty", który popełnia zbrodnie, aby zwrócić uwagę na problemy społeczne. Od niemalże pół wieku kryminały i powieści grozy uchodzą za swoistą metodę uprawiania politycznej debaty w Skandynawii, post-marksistowską krytykę społeczeństwa, które pod pozorną harmonią i konsensusem skrywa utajone zło. Jak pisał miłośnik gatunku, Bertolt Brecht – fascynacja czarnym gatunkiem ma źródło w głęboko modernistycznym projekcie; w kryminałach bowiem każde przestępstwo musi mieć swój racjonalny powód, zło ostatecznie przegrywa, triumfuje zaś fantazyjny obraz harmonijnego społeczeństwa."
Karol Radziszewski, kadr z wideo "Karneval", 2013, fot. dzięki uprzejmości artysty
Z kolei Karol Radziszewski został zaproszony do wystawy "AnarKrew: An Anti-Archives. Göteborg Carnival on Record", której kuratorką jest Claire Tancons. Punktem wyjścia do projektu były archiwa karnawału ulicznego w Göteborgu, organizowanego przez muzyka i DJa Johana Heintza w latach 1982-1993. W swojej strategii kuratorskiej Tancos używa karnawału jako aktu politycznego i potencjalnie anarchicznego. Artystom postanowiła wręczyć zdigitalizowane materiały z archiwum Heintza, którzy stworzyli z nich projekty stanowiące potencjalne pomysły na przyszłość.
"Ja dodatkowo poprosiłem o zdigitalizowanie taśm VHS dokumentujących kolejne edycje karnawału" – mówi Radziszewski w rozmowie z culture.pl. "Oglądając te wszystkie zdjęcia i kasety, najbardziej zainteresowałem się makijażami na twarzach mieszkańców i tym jak ludzie odmieniają się pod wpływem "kamuflażu" (…). Chodziło również o dwuznaczność tradycji malowania po twarzy, gdzie czasem służy to zabawie, a czasem są to barwy wojenne lub symbole rewolucyjne/anarchistyczne. Bezpośrednim punktem odniesienia był też dla mnie cykl zdjęć (autorzy: Lennart Sjöberg i Per Zetterberg) z 1992 roku, które dokumentują przebranych karnawałowo mieszkanców, tuż po przemarszu, na tle charakterystycznej (żółte cegiełki) ściany Konsthall."
W swojej pracy "Karneval" (2013) Radziszewski sfotografował współczesnych mieszkańców Göteborga dokładnie na tle tej samej ściany, należącej do miejskiego centrum sztuki współczesnej. Wybór portretów będzie pokazany w galerii fotograficznej Hasselblad Center i zestawiony bezpośrednio z odbitkami Sjöberga oraz Zetterberga. Część zdjęć pojawi się także w witrynach sklepowych przy jednej z głównych ulic (Kungsportavenyn 21). Oprócz nich na jednej z wystaw za szybą pojawi się także druga praca Radziszewskiego, przygotowana na Biennale w Göteborgu. To instalacja wideo (w innej wersji ta praca pojawi się także na wystawie w Konsthall) złożona z dziewięciu monitorów, na których sportretowani są przedstawiciele lokalnej społeczności queerowej. Ich twarze artysta maluje na różowo-czarno, nawiązując tym samym do symboliki Queer Anarchy.
"Moja praca odwołuje się też pośrednio do działań Ryszarda Kisiela (malowanie twarzy i ciała w latach 80. dokumentowane na slajdach i powtórzone przez niego w moim długofalowym projekcie "Kisieland"), a w szerszej tradycji przywołuje neoawangardowe działania Wiktora Gutta" – dodaje artysta.
Więcej o pozostałych dwóch wystawach: "The Politics of Play" Kateriny Gregos oraz "Weight" duetu Ragnara Kjartanssona i Andjeasa Ejikssona.
Dodatkowo w ramach Biennale odbędą się dwa programy specjalne: "GIBCA Extended", czyli ponad 45 wystaw, pokazów i warsztatów prezentujących lokalną i niezależną scenę artystyczną z regionu Västra Götaland, oraz projekt unijny "Leisure, Discipline and Punishment", który powstał w wyniku międzynarodowej współpracy GIBCA z Contour, the Biennial of Moving Image w Mechelen (Belgia), Liverpool Biennial of Contemporary Art (Wielka Brytania) oraz Ljubljana Biennial of Graphic Arts (Słowenia). To przedsięwzięcie będzie realizowane w przestrzeni miejskiej Göteborga, w miejscach, w których mieszkańcy miasta spędzają dużo czasu, pracują albo odpoczywają. Głównym jego założeniem jest przyjrzenie się różnym przestrzeniom odwiedzanym dla przyjemności, z konieczności lub z przymusu. Do tej części Biennale zaproszono ośmiu artystów, z Polski – Agnieszkę Polską.
Jej najnowsze wideo "Future Days" (2013) łączy elementy animacji ze zdjęciami wykonanymi na szwedzkiej wyspie Gotlandii. Artystka stworzyła fikcyjne "zaświaty dla artystów", w których artyści z różnych pokoleń spotykają się po śmierci. Są to kluczowe postaci z dwudziestowiecznego świata sztuki oraz szereg zapomnianych polskich artystów i teoretyków. Aktorzy noszą maski na podobieństwo prawdziwych osób. Ich dialogi powstały w oparciu o cytaty z dzieł bohaterów, których grają. W swoich dyskusjach komentują wybrane prace, w ironiczny sposób obnażając ograniczenia ludzkiej wiedzy.
Natomiast pod koniec trwania GIBCA (7 listopada) kuratorka i dyrektorka artystyczna Kunsthall w Aarhus, Joasia Krysa, weźmie udział w serii wykładów "New Perspectives On Curatorial Practice".
Współpraca i współprodukcja: Instytut Polski w Sztokholmie
Göteborg International Biennial for Contemporary Art (GIBCA)
"Play! Recapturing the Radical Imagination"
Göteborg, Szwecja
7.09 – 17.11.2013
Otwarcie: 6-8 września 2013
Dyrektorzy artystyczni: Edi Muka & Stina Edblom
"Art Crime. Legally on The Edge. A Forensic Exhibition in the Backwaters of Göteborg."
Kuratorka: Joanna Warsza
Artyści: Tania Bruguera, Åke Edwardson, Forensic Architecture & Füsun Türetken, Núria Güell, Maja Hammarén, Katarzyna Krakowiak, Jill Magid, Mapa Teatro, Marion von Osten, Sunshine Socialist Cinema, Markus Öhrn
"AnarKrew: An Anti-Archives. Göteborg Carnival on Record"
Kuratorka: Claire Tancons
Artyści: Sonia Boyce, Andreas Gedin, Nicoline van Harskamp, Johan Heintz, Jean-Louis Huhta, Deimantas Narkevičius, New Beauty Council & MYCKET, Roberto Peyre, Psychic Warfare, Karol Radziszewski, Per Zennstrom & Lennart Sjoberg
"The Politics of Play"
Kuratorka: Katerina Gregos
Artyści: Nabil Boutros, Luc Deleu, Ninar Esber, Parastou Forouhar, Jorge Galindo & Santiago Sierra, Guerrilla Girls, Nevan Lahart,Tala Madani, Otobong Nkanga, Roberto Paci Dalo, Pavel Pepperstein, Fernando Sanchez Castillo, Marinella Senatore, Liv Stromquist, Olav Westphalen, Wooloo, Qiu Zhijie
"Weight"
Kuratorzy: Ragnar Kjartansson & Andjeas Ejiksson
Artyści: Spartacus Chetwynd, William Hunt, Eunhye Hwang, Nanna Nordström, Carolee Schneemann, Margrét Helga Sesseljudóttir
"Leisure, Discipline and Punishment"
Artyści: Petra Bauser, Sonia Boyce, Keren Cytter, Louise Hervé & Chloé Maillet, Agnieszka Polska, Marinella Senatore, Dario Šolman, Peter Wachtler
Źródła: Instytut Polski w Sztokholmie, Göteborg International Biennial for Contemporary Art (GIBCA), materiały artystów, materiały własne, oprac. Agnieszka Sural, 4.09.2013