Aneta Grzeszykowska, "Negative Book № 62", 2012-2013, fot. dzięki uprzejmości Galerii Raster
Na wystawie "Śmierć i dziewczyna" w warszawskiej Zachęcie Aneta Grzeszykowska pokaże filmy z ostatnich lat i nową serię zdjęć. Powraca w nich motyw niewidzialności, wymazywania swojej postaci.
Prezentowane prace Anety Grzeszykowskiej pokazują typowe dla niej strategie artystyczne, m. in. manipulacje medium filmowym i fotograficznym, a w konsekwencji widzem, sięganie do prac innych artystów w celu nadania im nowych znaczeń. Prace te pozwalają dostrzec również główne motywy twórczości artystki: przetwarzanie historii osobistych, problemy reprezentacji ciała, takie jak bezceremonialne ujawnianie samej siebie, ale również autodestrukcyjne gesty — obsesyjne powracanie do kwestii niewidzialności.
Tytuł wystawy zapożyczono z pieśni Franciszka Schuberta z 1817 r., w której muzyka potęguje romantyczną atmosferę grozy, by na koniec oddać emocjonujący moment przejścia Dziewczyny w błogi sen w ramionach Śmierci. Jak ów romantyczny wątek śmierci ma się do twórczości współczesnej artystki? Czy postrzega ona siebie jak Dziewczynę, poddaną przemijaniu? Ten uniwersalny aspekt kondycji człowieka wydaje się być wyparty w dzisiejszej zracjonalizowanej i materialistycznej kulturze skoncentrowanej na życiu doczesnym. Może pojawić się jedynie w subiektywnym doświadczeniu ciała poszukującego swojego początku i końca.
Punktem wyjścia wystawy są trzy filmy Anety Grzeszykowskiej z "czarnej serii" - "Black" (2007), "Ból głowy" (2008) oraz "Bolimorfia" (2010). Wnoszą one wiele wątków, ale wiodący zdaje się w nich być motyw śmierci. W warstwie wizualnej łączy je głębia całkowitej czerni, z której wyłania się, bądź w którą wnika białe ciało artystki dążące do odzyskania utraconej jedności i tożsamości przy pomocy "anatomicznej" pantomimy. Ową czerń możemy odczytywać jako bezczasową przestrzeń nieświadomości czy koszmaru sennego, ale także jako czeluść — symbol śmierci. W filmach tych dochodzi do wyraźnej erotyzacji śmierci. O ile w czasach Schuberta to seks, a nie śmierć, był tabu, to dzisiaj na odwrót: seks jest wszędzie, o śmierci mówi się niewiele lub wcale.
Wideo "Black" oraz "Bolimorfia" dostępne są także na stronie Filmoteki Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Film "At Land" wprowadza postać innej artystki, Mai Deren, przedstawicielki amerykańskiej awangardy. Oryginalnie "At Land" to tytuł niemego czarno-białego filmu Deren z 1944 r., który Grzeszykowska udźwiękowiła, podkładając odgłosy otoczenia oraz dialogi zapożyczone z książki Deren "An Anagram of Ideas on Art, Form and Film". Film składa się z szeregu somnambulicznych scen, w których występuje Deren odbywająca rodzaj fizycznej i psychicznej podróży. Grzeszykowską z Deren łączy stosowanie dokamerowej choreografii oraz formalne eksperymenty obalające tradycyjne pojmowanie czasu i przestrzeni.
Seria czarno-białych fotografii "Negative Book" to nowy projekt zrealizowany specjalnie na wystawę w Zachęcie. Punktem wyjścia stała się tu tradycyjna fotografia rejestrująca osobiste sytuacje. W przeciwieństwie do wcześniejszego "Albumu" (2005) — składającego się z klasycznych zdjęć z rodzinnej kolekcji, z których artystka usunęła swoje wizerunki – w "Negative Book" na każdym zdjęciu widoczna jest jej postać, przy czym cała seria powstała w oparciu o dwa fotograficzne zabiegi. Pierwszy to ekspozycja ciała w całości bądź tylko częściowo pomalowanego na czarno (z zaznaczeniem bielą wszystkich cieni), co na negatywie daje efekt odwrotny – ciało przybiera jasną barwę. Efekt ten staje się szczególnie widoczny, gdy ciało artystki sąsiaduje na zdjęciach z innymi postaciami, których kolor skóry utrzymany jest w negatywowej czerni.
Drugi zabieg to użycie zdjęć w wersji negatywowej. Taka manipulacja (zarówno medium, jak i widzem) wydaje się podważać wiarę w przekaz pozytywowej fotografii odbijającej rzeczywistość. Ale przecież nie o samą analizę medium tu chodzi. "Negative Book" łączy z poprzednimi pracami artystki skupienie się na ekspozycji własnego ciała, co sprawia, że otrzymujemy rodzaj intymnego dziennika. Tyle że negatywowy charakter zdjęć i pozytywowe zabiegi z ciałem odrealniają je i odzierają z warstwy emocjonalnej. W efekcie osobiste sytuacje przeradzają się w ontologicznie zimną i surową grę czerni i bieli. Buduje to dystans, a może nawet wywołuje rodzaj lęku. Na niektórych zdjęciach z głęboką czernią kontrastuje jasna, bezduszna twarz artystki.
Prace Anety Grzeszykowskiej znajdują się m. in.: Guggenheim Museum w Nowym Jorku, Hammer Museum w Los Angeles, Rubell Family Collection w Miami, Fotomuseum Winterthur w Zurychu, Sammlung Verbund w Wiedniu, Goetz Collection w Monachium, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Wybrane wystawy indywidualne: "Archiwum prywatne", Galeria Raster, Warszawa (z Janem Smagą), 2012; "Headache", Contemporary Art Museum, St. Louis, 2011; "Lovetime", HarrisLieberman Gallery, Nowy Jork, 2011; "Foreign Body", Heidelberger Kunstvereins, Heidelberg, 2010.
Wybrane wystawy zbiorowe: "A Disagreeable Object", Sculpture Center, Nowy Jork, 2012; La Triennale, Palais de Tokyo, Paryż, 2012; "Ostalgia", New Museum, Nowy Jork, 2011;
"Fast forward 2. The Power of Motion", Media Art Sammlung Goetz, ZKM Museum of Contemporary Art, Karlsruhe, 2010; "3xTAK", Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2009; "Beg Borrow and Steal", Rubell Family Collection / Contemporary Arts Foundation, Miami, 2009; "Pre-Emptive", Kunsthalle Bern, 2006; 4th Berlin Biennale, 2006.
Aneta Grzeszykowska
"Śmierć i dziewczyna"
Zachęta. Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
13.04 – 2.06.2013
Wernisaż: piątek, 12 kwietnia 2013, godz. 19
Kuratorka: Maria Brewińska
Źródło: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, oprac. AS