Zofia Warych od 1957 r. mieszkała w Myszyńcu. Jej matka była znaną i szanowaną w całej okolicy cepsiarką, śpiewaczką weselną, mistrzynią ceremonii. Ojciec był śpiewakiem pogrzebowym.
Jest jedną z najbarwniejszych postaci Kurpiowszczyzny. Swoją działalność koncertową rozpoczęła dopiero w latach dziewięćdziesiątych. Jak mówiła, wcześniej musiała wychować dzieci, zadbać o dom, dopiero później za namową siostry postanowiła występować wraz z zespołem śpiewaczym z Ciesiny (w 1993 r. debiutowała z nimi na scenie kazimierskiej). Pod koniec lat dziewięćdziesiątych dołączyła do myszynieckiego zespołu i koncertowała wraz z nim, aby w końcu zdecydować się na występy solowe.
W jej śpiewie zachowały się wszystkie cechy wyróżniające styl i charakter kurpiowskiej pieśni - co dostrzegli jurorzy wielu festiwali, w tym kazimierzowskiego. Śpiewała w gwarze kurpiowskiej zachowując autentyczną, właściwą tylko dla regionu Myszynieckiej Puszczy Zielonej gwarową manierę wykonawczą. Przez lata związana była z Regionalnym Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu.
Na licznych festiwalach śpiewaczych zawsze zajmowała czołowe lokaty. Wielokrotnie występowała na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą. W 1995 i 2007 r. wyśpiewała tam pierwszą nagrodę, a w roku 2002 zdobyła najwyższą nagrodę "BASZTĘ". Tym samym znalazła się w gronie najlepszych śpiewaków ludowych w Polsce. W 2010 r. razem z wnuczką Łucją Warych zdobyła nagrodę w konkursie "Duży-Mały" w grupie śpiewaków. Interpretacje Zofii Warych od lat są źródłem poznania tradycyjnych obrzędów weselnych i autentycznego kurpiowskiego śpiewania.
Zofia Warych była także uznaną hafciarką i koronkarką. Jej misternie wykonane prace były wielokrotnie nagradzane w "Konkursie Rękodzieło Wsi Kurpiowskiej" podczas corocznej cyklicznej imprezy Miodobranie Kurpiowskie. Bardzo pieczołowicie dbała o swoje stroje, nosiła je nie tylko, gdy koncertowała, lecz także podczas najważniejszych uroczystości kościelnych. Swą godną postawą, kurpiowską mową i strojem podkreślała w każdym miejscu rodzime wartości.
Zofia Warych brała aktywny udział w warsztatach etnograficznych, zajęciach nauki gwary oraz innych zajęciach folklorystycznych z dziećmi i młodzieżą. Kilkakrotnie była zapraszana do audycji w Polskim Radiu i Telewizji Polskiej oraz do innych stacji radiowych i telewizyjnych, gdzie prezentowała swój talent i opowiadała o obrzędach weselnych i zwyczajach występujących na Kurpiach.
Dzięki doskonałej pamięci oraz ogromnemu zaangażowaniu w pracę społeczną udało jej się uchronić przed całkowitym zapomnieniem wiele wspaniałych pieśni, przyśpiewek i unikalnych haftów kurpiowskich.
Za wieloletnią pracę artystyczną Zofia Warych otrzymała w 2006 r. podziękowanie od Marszałka Województwa Mazowieckiego, a w 2009 r. Minister Kultury Bogdan Zdrojewski przyznał jej odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej".
Trudno sobie dziś wyobrazić Kurpiowszczyznę bez Zofii Warych i bez niosących się echem, śpiewanych przez nią pieśni. Jak na rodzinną tradycję przystało, w 2008 r. najmłodsza wnuczka Zofii Warych, Łucja Warych, wyśpiewała główną nagrodę podczas XXVI Kurpiowskich Prezentacji Artystycznych w Ostrołęce i nadal kontynuuje rodzinną tradycję.
Autor: Zdzisław Ścibek. Tekst pochodzi ze strony www.nagrodakolberg.pl
Aktualizacja: KR, maj 2023