Miał w swoim dorobku ponad 20 książek, głównie powieści i zbiorów opowiadań, choć znany był także jako eseista, twórca scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych oraz dramatopisarz. Urodził się 18 maja 1933 w Częstochowie, zmarł 3 maja 1999 w Warszawie.
-
Podziw krytyki i uznanie czytelników wzbudziła proza historyczna Terleckiego, która stanowi najciekawszą część jego dorobku. Pisarz głównym przedmiotem zainteresowania uczynił wydarzenia z XIX-wiecznej historii Polski, burzliwego okresu ruchów powstańczych i rewolucyjnych; powstanie styczniowe to wydarzenie, do którego autor nawiązywał najczęściej. Właśnie wokół zrywu narodowowyzwoleńczego z 1863 roku zorganizowane zostały fabuły monumentalnego cyklu prozatorskiego, w skład którego wchodzą: Spisek; Dwie głowy ptaka; Powrót z Carskiego Sioła; Rośnie las. Utwory te, ogłaszane między rokiem 1966 a 1977, Terlecki zebrał w jednym tomie pt. Twarze 1963 (wyd. 1979). Nieco później, w roku 1984, ukazała się powieść Lament, stanowiąca zwieńczenie cyklu dotyczącego epoki powstania styczniowego. Za najwybitniejszy utwór tego kręgu tematycznego uchodzi powieść Dwie głowy ptaka (1970); autor napisał też - przyjętą z dużym zainteresowaniem - wersję dramaturgiczną tego dzieła, za które wcześniej został uhonorowany m.in. prestiżową Nagrodą im. Kościelskich.
W odległych, historycznych zdarzeniach Terlecki szukał przede wszystkim niezmiennych zjawisk ideowych i moralnych; interesowały go trwałe, ponadczasowe procesy i mechanizmy polityczne. Pisarz wielokrotnie deklarował, że historia nie jest dla niego celem, lecz szczególną metodą rozumienia współczesności. W jednym z artykułów programowych pisał: "Temat historyczny pojmuję pretekstowo", a w wywiadzie udzielonym w 1984 roku mówił: "Uważam się za pisarza politycznego, którego interesuje kształtowanie się procesu politycznego". Jego książki - zwłaszcza w latach 70. - towarzyszyły gorącym dyskusjom na temat postaw ideowych Polaków (spór między romantyzmem a pragmatyzmem), nakłaniały do prawdziwego, a nie legendarnego poznania skomplikowanych dziejów Polski.
Ambitne dokonania pisarskie Terleckiego, odznaczające się nowatorstwem formalno-treściowym na gruncie polskiej prozy historycznej, plasują autora w ścisłej czołówce współcześnie tworzących powieściopisarzy. Terlecki wypracował oryginalny styl łączący elementy prozy fabularnej i dokumentalnej; pisarz w swoich powieściach i opowiadaniach często korzystał z technik eseju, kroniki, prozy kryminalnej, sprawozdania sądowego, a nawet felietonu.
Władysław Terlecki był również autorem powieści psychologiczno-obyczajowych poświęconych głównie problemom osobowości pisarzy. W tej grupie znajdują się: Cień karła, cień olbrzyma (1983), Pismak (1984), Cierń i laur (1989). Na szczególną uwagę zasługuje pierwsza z wymienionych tu powieści, w której autor zderzył wielki format duchowy dawnego twórcy (Lew Tołstoj) z miałkością i małostkowością współcześnie tworzącego artysty.
Wybrana bibliografia:
- Spisek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1966
- Gwiazda Piołun, Warszawa: PIW, 1968
- Powrót z Carskiego Sioła, Warszawa: PIW, 1973
- Odpocznij po biegu, Warszawa: PIW, 1975
- Rośnie las, Warszawa: PIW, 1977
- Trzy etiudy kryminalne, Warszawa: PIW, 1980
- Cień karła, cień olbrzyma, Warszawa: Książka i Wiedza, 1983
- Lament, Kraków: WL, 1984
- Drabina Jakubowa albo podróż, Warszawa: Czytelnik, 1988
- Cierń i laur, Kraków: WL, 1989
- Wyspa kata, Warszawa: Twój Styl, 1999
Tłumaczenia:
- niemiecki:
Ruh aus nach dem Lauf (Odpocznij po biegu), Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1984
Die zwei Köpfe des Adlers (Dwie głowy ptaka), Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1990 - francuski:
L'Échelle de Jacob (Drabina Jakubowa), Paris: Éditions Robert Laffont, 1992
Repose-toi après la course (Odpocznij po biegu), Paris: Éditions Robert Laffont, 1994 - słowacki:
Trpka hvlezda (Gwiazda Piołun), Bratislava: Tatran, 1971
Kde budemk spočivat (Odpocznij po biegu), Bratislava: Tatran, 1975
Putnici (Pielgrzymi), Bratislava: Tatran, 1975
Čierna romanca (Czarny romans), Bratislava: Smena, 1978 - węgierski:
Fekete regény (Czarny romans), Budapeszt : Európa - Könykiadá, 1978
Pihenj meg futás utáu (Odpocznij po biegu), Budapeszt : Európa - Könykiadá, 1980 - rosyjski:
Otdochnij posle biega (Odpocznij po biegu), Moskwa: Progress, 1979
Tien karlika, tien ispolina (Cień karła, cień olbrzyma), Moskwa: Raduga, 1989 - bułgarski:
Poczinii si sled tolkoba ticzanie (Odpocznij po biegu), Sofia: Narodna kultura, 1980 - litewski:
Kalionę baigei - pailseki... (Odpocznij po biegu), Vilnus: Vaga, 1980 - czeski:
Černý román (Czarny romans), Praha: Odeon, 1981
Odpočni po běhu (Odpocznij po biegu), Praha: Odeon, 1981 - włoski:
In fondo alla strada (Odpocznij po biegu), Palermo: Sellerio editore, 1983 - słoweński:
Psi gonjači so ěa najeti (Zwierzęta zostały opłacone), Pomarska zaloěba, 1988
Opracowanie: 2002.