Strategia artystyczna Tomasza Kozaka bliska jest, jak pisał Stach Szabłowski, działaniom
"'poszukiwaczy skarbów', 'piratów'; sięgających bez skrupułów po fragmenty cudzych narracji, kolekcjonerów obrazów i tekstów kultury, archeologów, którzy chętnie zajmują się manifestacjami kultury wysokiej, ale z równym zapałem penetrują też jej pokłady niskie, marginalne, zdegradowane, sięgając po kicz, medialny szum, bestiarium popularnej wyobraźni, a nawet skompromitowane, 'kloaczne' dyskursy".
Strategia ta, w przypadku Kozaka, najpełniejszy wyraz znalazła w filmach zrealizowanych techniką found footage, polegającą na budowaniu narracji złożonych z ujęć zaczerpniętych z filmów innych reżyserów. Podstawowym zadaniem tej techniki jest, według artysty, dekonstrukcja i rewizja nowoczesnych mitów. Przykładem takiej rewizji jest film Klasztor Inversus (2003), zmontowany z fragmentów Potopu i Pana Wołodyjowskiego Jerzego Hoffmana zderzonych z fragmentami gejowskiego filmu pornograficznego. W projekcie tym Kozak zbudował "odwrotną" wersję Sienkiewiczowskiej Trylogii. Jej bohaterem jest anty-Kmicic - zdrajca, sodomita i bluźnierca, który zamiast bronić Jasnogórskiej twierdzy, szturmuje ją wraz z hordą swoich sobowtórów. Jak stwierdził sam artysta w wykładzie towarzyszącym prezentacji filmu w Polskiej Akademii Nauk na seminarium Marii Janion; Klasztor Inversus
"ujawnia destrukcyjny potencjał bogoojczyźnianego dyskursu, który okazuje się językiem szaleństwa i przemocy, a zarazem - paradoksalnie - językiem wyzwolenia nadchodzącego w momencie, gdy dyskurs ten atakuje sam siebie i niszcząc swoją własną strukturę, pozwala zbuntowanemu podmiotowi zerwać okowy narodowej mitologii".
Podobne tematy Kozak podejmuje też w swoim malarstwie. Jego monumentalny mural
Polacy! Jeszcze jeden wysiłek! (2004), trawestując antyreligijny apel markiza de Sade, przekształca Grottgerowskich powstańców w sadycznych rewolucjonistów. Zabieg ten Maria Janion zinterpretowała jako symboliczny atak na fantazmatyczną figurę Polonii. W swej książce
Niesamowita słowiańszczyzna tak skomentowała wizję artysty:
"Tomasz Kozak, artysta, który wystąpił niedawno na wystawie Za czerwonym horyzontem, objaśnia, że w dobie transformacji przewartościowanie zakorzenionych w zbiorowej wyobraźni symboli i kanonicznych tekstów kultury, ich destrukcja, musi odbywać się w atmosferze przebudzenia mrocznych sił, przemocy, sadyzmu i perwersji. Serie fantazji wymierzone zostały w osobę matki, po jej śmierci syn odczuwa cierpienie, ale przede wszystkim rozkosz z powodu wyzwolenia od jarzma powinności.(...) Konotacje matki - Matki-Polki i Polonii - wydają się tu oczywiste. Rozprawa z romantycznym i postromantycznym stereotypem wyładowuje się w sadystycznych fantazmatach mizoginicznych".
kolaż 60x80 cm | rzeźba, mural | rzeźba |
Zmurzynienie - krótka historia pewnej metafory wideo, kolaż, mural, rzeźba CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa |
Jednym z najważniejszych aspektów twórczości Kozaka jest swoista "inter/tekstualność". Artysta bowiem w swych projektach programowo "przepisuje" literaturę włączając ją w audiowizualną strukturę swych prac. Przewrotnie interpretuje pisma tak różnych pisarzy, jak Sienkiewicz, de Sade, Jünger, Borowski, Benjamin, Miciński. Tekst pojawia się przy tym nie tylko w jego malarstwie (w formie haseł wprowadzonych w obrazy, lub eseistycznych komentarzy towarzyszących obrazom), lecz także w filmach. W projekcie Zmurzynienie - historia pewnej metafory (2006) Kozak zderzył ze sobą dyskursy tak odmiennych pisarzy jak Ernst Jünger (sztandarowy przedstawiciel niemieckiej rewolucji
konserwatywnej, w czasie II wojny kapitan Wehrmachtu) i
Tadeusz Borowski (lewicujący poeta, więzień obozów koncentracyjnych). Artysta próbował przez to ukazać niepokojące zbieżności optyki "oprawcy" i "ofiary". Zbieżność tę symbolizowała tytułowa metafora uosobiona przez figurę Murzyna pojawiającą w dziennikach Jüngera, oraz w poezjach i nowelach Borowskiego jako znak barbaryzacji kultury europejskiej w czasie II wojny światowej.
W swoim najnowszym projekcie, dyptyku filmowym Lekcja Jogi / Lekcja lucyferyczna (2007), Kozak również zajął się literaturą. Tym razem przywołał postać Tadeusza Micińskiego, by za sprawą rewizji dwóch mitów konstytuujących dyskurs tego pisarza - "mitu aryjskiego" i "mitu lucyferycznego" - opisać permanentny kryzys polskiej tożsamości. W szerszym kontekście artysta próbował ukazać również osobliwy stan ponowoczesnej kultury - jego projekt bowiem, wykorzystując możliwość dosłownego zilustrowania tekstów Micińskiego fragmentami z hollywoodzkich superprodukcji (Władca pierścieni, Gwiezdne wojny, Pasja), zadawał pytania o fundamenty współczesnej ikonografii, która w celach komercyjnych, a nie krytycznych, rewitalizuje archaiczne mitologie stymulując tym samym nieświadome, a zarazem niebezpieczne tęsknoty postmodernistycznych społeczeństw.
Zmurzynienie - krótka historia pewnej metafory found footage 2006, 20' | Lekcja Lucyferyczna found footage 2006, 20' | Lekcja Jogi found footage 2006, 20' |
Filmy found footage:
- 2007
-Lekcja Jogi 23 min.-Lekcja Lucyferyczna 20 min. - 2006
-Zmurzynienie - historia pewnej metafory 20 min.-Ernst Jünger - edycja esencjalistyczna? 7 min.- Tadeusz Borowski - edycja esencjalna? 4 min. - 2005 -Krajobraz po bitwie 12 min.
- 2004
-Sex und Charakter 3 min.-Nerwica romantyczna 7 min. - 2003 -Klasztor Inversus 12 min.
Filmy animowane:
- 2000 - Romans dżentelmena 10 min.
- 1998
-Opera Ocalenia 7 min.-Czarna Burleska 5 min.
W kazamatach (piękna i elegancji) 2002 akryl na płótnie, 70x100 | Wprowadź mnie do głębszych nocy 2003 akryl na płótnie 114x185 |
Wybrane wystawy indywidualne:
- 2007 -Lekcja Jogi Lokal 30, Warszawa
- 2006
-"Zmurzynienie - ekshumacja pewnej metafory" CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa-"Sacer. Oblicza karnawału" (razem z Anną Marią Karczmarską), Otwarta Pracownia, Kraków - 2004 -"Wprowadź mnie do głębszych nocy", CSW - Zamek Ujazdowski, Warszawa
Wybrane wystawy zbiorowe:
- 2007
-"Betonowe dziedzictwo" CSW-Zamek Ujazdowski, Warszawa-"Aurora", BWA Awangarda, Wrocław-"Chodź, opowiem ci swoją historię", Galeria Manhattan, Łódź-"Sl", ViennAfair (Lokal 30), Wiedeń - 2006 -"Malarstwo XXI wieku", Galeria Narodowa - Zachęta, Warszawa-"Embrace", Art Forum / Preview (Lokal 30), Berlin-"Fighting Poland", Christine Koenig Gallery, Wiedeń-"Eroticon", CoCaCoLa Gallery, Wiedeń-"Pink Not Dead", CSW - Zamek Ujazdowski, Warszawa / Garash Galeria, Mexico City-"Miłość i Demokracja", CSW Łaźnia, Gdańsk-"Między architekturą i katastrofą", ViennAfair (Lokal 30), Wiedeń
- 2005
-"Ukryty Skarb", Novotel, Warszawa-"Boys", Bunkier Sztuki, Kraków-"Club Cube", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa - 2004
-"Za czerwonym horyzontem", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa / CSW, Moskwa-"Relax. Just Do It! (Akcja Równoległa)", Fundacja Galerii Foksal, Cieszyn
Zdjęcia publikujemy dzięki uprzejmości artysty.
Informacja nadesłana, czerwiec 2007.