Rzeźbiarz, urodzony w 1782 w Ejsymontach koło Grodna, zmarł w 1867 w Wilnie.
Początkowo kształcił się pod kierunkiem swego ojca rzeźbiarza, malarza i sztukatora, Karola Jelskiego. W latach 1800-1809 studiował na Uniwersytecie w Wilnie malarstwo (u Franciszka Smuglewicza i Jana Rustema), architekturę (u Michała Szulca) oraz rzeźbę (u André Le Bruna). Swe wykształcenie dopełniał w 1809 w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Od 1811 do 1826 był profesorem katedry rzeźby na Uniwersytecie Wileńskim; później (do 1932) pełnił funkcję opiekuna gabinetu rzeźby tamże. Był pierwszym profesorem rzeźby wykształconym w kraju, światłym artystą oraz wybitnym pedagogiem, kształcącym studentów według nowoczesnych zasad. Ogłoszona przezeń w 1822 rozprawa pt. "O związku architektury, skulptury i malarstwa", jest pierwszą tego typu pracą w polskim piśmiennictwie o sztuce.
Do jego bogatego dorobku artystycznego należało szereg rzeźb i dekoracji rzeźbiarskich we wnętrzach kościołów i gmachów użyteczności publicznej na Wileńszczyźnie, m.in. dekoracja cyborium i cztery posągi proroków do ołtarza głównego w kościele świętych Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie (1804), figury świętych w ołtarzu głównym kościoła Misjonarzy w Krasławiu (1807) oraz popiersia profesorów w Sali Kolumnowej Uniwersytetu Wileńskiego (1818). Artysta realizował również liczne nagrobki i rzeźbę o tematyce religijnej. Do nielicznych zachowanych dzieł tego typu jego autorstwa należą m.in.: nagrobek Michała Römera i jego żony w rodzinnej kaplicy grobowej przy kościele parafialnym w Nowych Trokach oraz płaskorzeźba Chrystus nauczający w świątyni w tympanonie portytku kościoła ewangelicko-reformowanego w Wilnie.
Kazimierz Jelski zasłynął jednak głównie jako twórca popiersi z portretami wybitnych osobistości mu współczesnych oraz postaci historycznych. W tych dziełach nawiązywał początkowo do noszących znamiona baroku rzeźb Le Bruna, później skłaniał się jednak ku neoklasycystycznej prostocie. Tworzone przez Jelskiego cykle portretowe, składające się na swoisty panteon wybitnych Polaków, stały inspiracją dla późniejszych artystów, podejmujących podobne wyzwanie.
Podstawowa bibliografia:
- "Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy", t. III, Wrocław 1979
- Melbechowska-Luty Aleksandra, Szubert Piotr, "Posągi i ludzie. Antologia tekstów o rzeźbie 1815-1889", t, I, Warszawa 1993
- Rachubowa Katarzyna, "Rzeźba polska XIX wieku. Od klasycyzmu do symbolizmu". Katalog zbiorów. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1993
Autor: Piotr Szubert, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, sierpień 2002.