W latach 1963-69 studiował na Wydziale Malarstwa w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie od 1967 roku prowadzi działalność dydaktyczną w zakresie rysunku i malarstwa (obecnie Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu). W latach 1981-87 piastował stanowisko rektora tej uczelni. Od roku 1972 do 1990 prowadził Galerię Akumulatory 2 w Poznaniu, w której prezentował twórczość polskich i zagranicznych artystów awangardowych. W latach 1991-93 był kuratorem programu galerii i kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie.
Stypendysta The British Council (1979 Londyn) i DAAD w Berlinie (1984-85). Profesor zwyczajny Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu oraz Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (Wydział Artystyczno-Pedagogiczny w Kaliszu). Wykładał na Statens Kunstakademi w Oslo (1993-1997) oraz Rijksakademie van Beeldende Kunsten w Amsterdamie (1996-2004).
Wystawia od 1967 roku, najczęściej realizuje prace w formie instalacji z wykorzystaniem różnych mediów, takich jak m.in. rysunek, światło, dźwięk, fotografia, przedmioty. Jest też autorem książek artystycznych, prac rysunkowych, fotografii i obrazów, wykonuje performance.
Twórczość Jarosława Kozłowskiego, bardzo bogata i wieloaspektowa, ma genezę konceptualną. Cechuje ją krytyczno-analityczny dyskurs ze sztuką i mechanizmami percepcji, autorefleksja i budowanie korelacji między gramatyką języka artystycznego a sferą znaczeń. W latach 70. artysta tworzył prace czysto lingwistyczne, interesowały go gry językowe, przenoszenie zasad rządzących zdaniami logicznymi na rzeczywistość i odwrotnie. Powstały w tym okresie m.in. takie prace jak Rysunki modalne, Ćwiczenia z semiotyki, Metafizyka, Fizyka, Yka, Ćwiczenia z estetyki i Ćwiczenia z etyki. W długiej serii prac z lat 80. nazwanych Mitologiami sztuki Jarosław Kozłowski dekonstruował mity związane ze sztuką, takie jak mit artysty, mit wolności sztuki, mit oryginalności, mit wartości i bezinteresowności itp. Były to głównie prace o strukturze instalacji, w większości z użyciem dźwięku, bardzo atrakcyjne wizualnie i uwodzące intelektualnie, a zarazem otwarcie autodemistyfikacyjne, gdyż artysta obnażał zawarty w nich fałsz. Spełniały funkcję oczyszczającą i pomagały odrzucić nieporozumienia związane ze społecznym funkcjonowaniem sztuki i samego artysty. W następnej serii prac zatytułowanych Rzeczywistości sztuki artysta w ironiczny sposób rozprawił się z utrwalonymi schematami i konwencjami pokutującymi wśród odbiorców sztuki. Sztuka nie powinna być wykorzystywana przez widzów instrumentalnie, a ci najczęściej oczekują od niej estetycznych wrażeń lub ukojenia, chcą w niej widzieć narzędzie do sprawiania sobie przyjemności. Kozłowski traktuje sztukę idealistycznie, jako domenę wolności, nie spętaną żadnymi konwencjami, czy dążeniem do osiągnięcia za jej pomocą określonych celów. Jest artystą, który wykazuje dużą nieufność wobec reprezentacji i relatywizuje obowiązujące kryteria, przyjmując zasadę zmienności znaczeń w zależności od kontekstu.
W latach 90. Jarosław Kozłowski podejmuje próbę wejścia w tzw. trzeci krąg (termin stworzony przez artystę), alternatywne terytorium sztuki, które nie jest "ani mitem ani rzeczywistością". W rozmowie z Jerzym Ludwińskim, publikowanej w katalogu wystawy "Rzeczy i przestrzenie", która miała miejsce w 1994 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi, scharakteryzował go następująco:
"Zawierałby w sobie zarówno elementy pierwszego, to jest rzeczywistości, jak i drugiego, to jest sztuki. W obu jednak przypadkach, elementy te nie byłyby pod żadnym względem 'zapożyczeniami'. Nie stanowiłyby zatem o jakiejkolwiek zależności wobec kontekstów, z których zostałyby zabrane..."
Artysta ma więc całkowitą wolność w doborze materiałów i metod, za pomocą których buduje swoje dzieło. Jest autokratą, któremu wszystko wolno. Może posłużyć się dowolnym elementem, który staje się słowem, znakiem, w jego wypowiedzi artystycznej. Może dowolnie czerpać z pokładów własnej wyobraźni i wrażliwości, a następnie wyartykułować swoją propozycję za pomocą przedmiotów rzeczywistych. Wyobraźnia jest zdolnością łączenia i rzucania pomostów między jednym przedmiotem a drugim, jest więc wiedzą o odpowiedniościach. Pozwala też pokonać przepaść między konceptem, a jego wizualizacją za pomocą twórczej transformacji.
Wszystkie prace Jarosława Kozłowskiego, jakie powstały po 1993 roku, odnoszą się do koncepcji "trzeciego kręgu". We wszystkich artysta zastosował jako materiał artystyczny przedmioty gotowe, w zdecydowanej większości rzeczy codziennego użytku, których racją bytu jest funkcjonalność. Tego typu obiekty towarzyszą sztuce Kozłowskiego od samego początku, jednak zwykle wplatane były w wielopłaszczyznowe wypowiedzi, w których artysta używał także innych mediów, takich jak rysunek, fotografia, dźwięk, kolor. W aranżowanych sytuacjach artystycznych przedmioty owe najczęściej uczestniczyły "aktywnie", spełniając swoją funkcje: wentylatory wprowadzały w ruch powietrze, lampy dawały światło, metronomy mierzyły, stół był stołem, klucz kluczem. Zmiana jaka nastąpiła od pracy Ostre przedmioty (1993) polega na tym, że artysta buduje swoje wypowiedzi za pomocą przedmiotów gotowych, które zostają wyjęte zarówno z kontekstu "rzeczywistości realnej", jak i pozbawione zostają interpretacji, jakimi obarczyła ich znaczeniowości sztuka. "Zyskują inną tożsamość, a wraz z nią odzyskują swoją zagubioną godność" wyjaśnia w cytowanej już rozmowie Kozłowski. Artyście nie chodzi jednak o samo pokazanie tych przedmiotów, najistotniejsze zdają się być relacje między nimi, bowiem znaczenie jest zawsze sprawą kontekstu. W przywołanej pracy artysta potraktował bezbronne przedmioty bardzo brutalnie: wszystkie meble i sprzęty zostały pomalowane czarną farbą i przebite ostrymi kosami. Jednak patrząc na nie, nie odbieramy ich w kategoriach ofiar, sprawiają raczej wrażenie uzbrojonych wojowników, strzegących swojej niezależności. Fotel nie pozwala, aby ktoś się na nim rozsiadł, telewizor wzbrania się przed przekazywaniem ogłupiającej papki informacyjnej i taniej rozrywki, maszyna do pisania zbuntowała się przeciw wykorzystywaniu alfabetu. Zakamuflowane i uzbrojone przedmioty prowadzą z nami swoją grę. Przy wnikliwym ich oglądaniu, widz zauważy na każdym sprzęcie malutki, niezamalowany fragment ich oryginalnej powierzchni. Ten ślad poprzedniego statusu stanowi przejście z jednego kręgu do drugiego.
Równie bezwzględnie Kozłowski postąpił z przedmiotami tworzącymi prace z serii Miękkie zabezpieczenie (1994-95). Meble, dywany i pozostałe drobne sprzęty, takie jak radia, lampy, zegary lustra, popielniczki itp. sklejane były z dwóch części odrębnych przedmiotów tego samego gatunku. Tym razem artysta zachował się jak lekarz i miejsca przecięć obandażował oraz pozaklejał plastrami. Owa troska i zabieg usprawiedliwiony w stosunku do żyjącej, odczuwającej ból istoty, a nie do martwych przedmiotów, wywołuje u widza dyskomfort i każe mu postrzegać owe sprzęty w zupełnie innych kategoriach. Te rzeczy nie zostały po prostu przedzielone, zostały okaleczone, a powstałe twory przypominają co prawda w dalszym ciągu meble i sprzęty, ich rozstawienie sugeruje aranżację pokoju (w wersji duńskiej, szwajcarskiej i polskiej), ale czujemy się wśród nich nie jak w mieszkaniu, ale jak na szpitalnej izbie przyjęć. Przedmioty, które Kozłowski "powołał" do obecności we wspomnianym trzecim kręgu, nie tylko uwolniły się od swoich funkcji, ale także poczęły wchodzić między sobą w zaskakujące relacje. Ich schizofreniczna, podwójna tożsamość oddziałuje jeszcze silnie, gdy w wersji brytyjskiej i północnoirlandzkiej zostały zbite w niedostępny czworobok na środku Matt's Gallery w Londynie. Gra jest tym bardziej wciągająca, że w dalszym ciągu formą świadczą o swojej pierwotnej, użytkowej roli, do jakiej były stworzone.
Przedmioty, których najczęściej używamy, są nam bliskie, traktujemy ich jak dobrych, sprawdzonych przyjaciół. Dlatego oglądając prace Kozłowskiego Sypialnia i Living Room - wersje nomadyczne, pomimo odczytania całej zawartej w nich ironii i paradoksu sytuacyjnego, nie możemy się powstrzymać od skrytego gdzieś na dnie duszy zrozumienia intencji hipotetycznego nomada, który zdecydowałby się na takie rozwiązanie. W pracach tych meble i sprzęty, stanowiące typowe wyposażenie określonych w tytułach wnętrz, poukładane zostały jeden na drugim, a do tych dźwigających resztę przymocowano kółka. Tymczasowe zestawienie przedmiotów w układy, w jakich normalnie nie funkcjonują przywodzi na myśl przeprowadzkę, nieustabilizowaną sytuację, przerwę między jednym ustalonym porządkiem a drugim, pewien epizod bez istotnej wagi. Jeszcze bardziej epizodyczne i przygodne są relacje między obiektami w pracy Przedmioty tymczasowe z 1997 roku. Artysta wypożyczył od różnych ludzi sprzęty z ich domów, które posłużyły jako materiał do zbudowania w Muzeum Narodowym w Poznaniu czasowych układów formalnych. Przedmiotom tym nadano na czas trwania wystawy statut dzieła sztuki. Jest to jednak tylko przejściowa sytuacja, gdyż później straciły go i powróciły na swoje miejsca w domach, aby dalej spełniać swoje użytkowe funkcje. Jest to działanie o krok dalsze od dotychczasowego wykorzystywania przez Kozłowskiego przedmiotów gotowych. Tamte pozostawały w trzecim kręgu, raz na zawsze przypisane do terytorium sztuki. Te tylko "zagrały" swoje epizody, przelotnie na owe terytorium wkraczając.
W 1999 roku Kozłowski zrealizował w londyńskiej Matt's Gallery pierwszą pracę z nowego cyklu Standardy europejskie. Odnosi się w nim w sposób bezpośredni i ironiczny do rzeczywistości w jej politycznym wymiarze. Jednym z elementów kolejnych wersji Standardów są haftowane makatki z obiegowymi sloganami, na których w wersji polskiej Standardów europejskich można przeczytać m.in. takie hasła: "Polska dla Polaków", "Wolność wyzwania", "Kultura narodowa".
Od końca lat 90. w sztuce Jarosława Kozłowskiego coraz bardziej wyczuwalna staje się tendencja do reagowania na konkretne fakty współczesnej rzeczywistości. Jego w dużej mierze komentatorskie prace ironicznie ilustrują przemiany społeczne i polityczne, co wyraźnie można zauważyć np. w cyklach Standardy europejskie i Zjednoczony świat. Ten ostatni projekt artysta realizuje od początku lat 2000, a dotyczy on różnych koncepcji zjednoczonego świata - idei, która sama w sobie jest piękną utopią. Pierwsza powstała wersja totalitarna, później demokratyczna, amerykańska, alternatywna i utopijna. Jak pisał Janusz Lewandowski:
"Instalacje te (...) dekonstruują demokratyczne lub totalitarne nacechowania każdego dyskursu narodowego. Są równocześnie krytycznym namysłem nad standaryzacją i implozją ‘sensów', z których wyciekła metafizyka."
W Wersji totalitarnej (The Brno House of Arts, 2000) Kozłowski ułożył domowe sprzęty według zasady akumulacji - zostały spiętrzone w formie monumentalnej rotundy oddzielonej od reszty przestrzeni wielobokiem stalowej kraty. Na górnej krawędzi kraty umieścił skierowane wertykalnie chorągiewki z barwami różnych państw, co sugeruje wpisanie tej struktury w porządek jakiejś wzniosłej ideologii. Przedmioty w Wersji demokratycznej (Galeria BWA, Zielona Góra, 2000-2001) uległy rozproszeniu, tworząc horyzontalną strukturę o nieregularnym kształcie o wielu rozgałęzieniach. Wszystko zostało szczelnie opakowane przezroczystą folią, a chorągiewki artysta skierował tym razem w wielu kierunkach, aby przywołać fundamentalną dla porządku demokratycznego zasadę pluralizmu.
W 2002 roku Kozłowski pokazał na wystawie "Hot News" w Galerii Muzalewska prace malarskie niezwykle atrakcyjne w warstwie estetycznej, które skłaniały zarazem do refleksji nad ważkimi problemami nurtującymi współczesny świat (m.in. W Afryce Środkowej bez zmian o dominacji ekonomicznej Zachodu nad Afryką, Cel alternatywny I-IV o wojnie w Zatoce Perskiej czy Kuszenie ciał niebieskich o wykorzystaniu seksualnym dzieci w kościele rzymsko-katolickim). Były to w większości malowane wielowarstwowo, wielobarwne akwarele o dużych formatach. Tytuł jednej z prac, składającej się z dziewięciu elementów, posłużył jako tytuł całej wystawy. Hot News to akwarele namalowane na arkuszach wielkopolskiego dodatku do "Gazety Wyborczej", a następnie oprawione w proste i surowe, stalowe ramy i szkło. Pozostałe prace akwarelowe z tej wystawy Kozłowski wykonał na prostokątnych arkuszach czystego papieru. Do ram sześciu akwareli składających się na realizację Cel alternatywny I-IV przymocowane zostały zamalowane na czarno mechaniczne budziki, zaś częścią pracy 15.10 do Kabulu był dwustronny zegar dworcowy. W innej realizacji, W Afryce Środkowej bez zmian, ramy "ozdobiły" kapsle z butelek coca-coli. Wszechobecność mediów zasygnalizowana została przez artystę w pracy Służby specjalne w poszukiwaniu kamienia filozoficznego obecnością monitora podłączonego do kamery, która filmowała bez przerwy blok 26 niewielkich akwarel. Prezentacja "Hot News" doskonale wyraża postawę artysty, który zdaje się wskazywać, że sztuka może być formą ucieczki od medialnego zgiełku, aczkolwiek nie jest pozbawiona jego piętna.
Odniesienia do tragicznych, światowych wydarzeń stały się kanwą prac składających się na wystawę "Wyliczanka" w poznańskiej Galerii AT (2005). Na jednej ze ścian przestrzeni wystawowej artysta zamocował 15 jednakowych, metalowych misek z zaschniętą wewnątrz farbą, każdą w innym kolorze. Na ścianie sąsiedniej powieszone zostały obrazy z tkanin wymoczonych uprzednio w farbie z miseczek, oprawione w ramy i przykryte szkłem. Tytułowej wyliczance, "entliczek, pentliczek, zielony stoliczek, na kogo popadnie, na tego bęc", towarzyszyły napisy na ścianie wyszczególniające miejsca różnych tragedii spowodowanych zamachami terrorystycznymi, zapoczątkowane stwierdzeniem: "Biesłanu nie będzie".
Próbą znalezienia schronienia przed różnego rodzaju przejawami zła są wielkoformatowe akwarele Kozłowskiego zatytułowane Zasłony. Wraz z mniejszymi pracami na papierze, Maskami, zostały pokazane w 2006 roku w krakowskiej Galerii Starmach. Jak wyjaśnia sam artysta:
"Malowidłu przypisana została intencja praktyczna, w istocie rzeczy ściśle związana z budową i elementarna funkcją każdego obiektu malarskiego: warstwa farby zasłania powierzchnię papieru, na który została nałożona, obraz zasłania fragment ściany, na której został powieszony. Dopełnieniem 'Zasłon' są 'Maski', które zabezpieczać mają przed złem spersonifikowanym. Wydaje mi się, że i tym razem intencjonalna treść malowidła znajduje uzasadnienie w funkcji, jaką pełni kolorowy pigment wobec białej powierzchni papieru, którą przykrywa".
Metafizyczny problem czasu, często powracający w twórczości Kozłowskiego, pojawił się w jego realizacji Cysterna czasu (2006). Przygotowany specjalnie do konkretnego miejsca - Cysterny w CSW Zamku Ujazdowskim - projekt przedstawia dwa pojęcia czasu: obiektywnego, w rytm którego toczy się życie na świecie i subiektywnego, kreowanego indywidualnie przez każdego człowieka.
Od 2006 roku Kozłowski realizuje projekt zatytułowany Figury retoryczne. Pierwsza praca z tego cyklu, prezentowane w galerii Oko/Ucho Figury Retoryczne I, dotyczyła obszaru sztuki i pytania o aktualność idei modernistycznych. Artysta posłużył się w instalacji pustymi kartonami pokrytymi zaprawą murarską, co stanowiło odwołanie do tradycji malarstwa materii i informelu. Formom zbudowanym z kartonów towarzyszył w galerii napis świetlny "No news from...", po którym następowały nazwy różnych miejscowości z całego świata. Figury retoryczne II zrealizował Kozłowski na wystawie "Art, Life and Confusion" w Belgradzie. Tym razem kontekst pracy był społeczny, a wyświetlacze z tekstami zainstalowane zostały w różnych punktach miasta. W Figurach retorycznych III, pokazywanych na wystawie w Galerii Le Guern w 2007 roku, Kozłowski ponownie posłużył się pustymi kartonami, oklejonymi starymi gazetami zamalowanymi czarną farbą zmieszaną z klejem. Realizacja ta, odnosząca się do mediów, posiada wyraźnie polityczny kontekst.
W 2006 roku Jarosław Kozłowski reprezentował Polskę na Biennale w Sao Paulo, gdzie pokazał pracę Gravity Room oraz autonomiczny fragment realizacji Zjednoczony świat. Wersja utopijna. W czerwcu 2009 roku w krakowskim Bunkrze Sztuki otwarta została duża, retrospektywna wystawa artysty "Nie-prawdy/Nie-kłamstwa".
Wybrane wystawy i akcje indywidualne:
- 1967 - Galeria odNowa, Poznań
- 1968
- Galeria Współczesna, Warszawa
- Galeria Pod Moną Liza, Wrocław - 1971, 1972, 1973, 1974, 1976 - Galeria Foksal, Warszawa
- 1973-1984 - Galeria Akumularory 2, Poznań
- 1979 - Galerie Rene Block, Berlin
- 1980, 1981, 1983, 1987 - Galeria Piwna 20/26, Warszawa
- 1980, 1982, 1986, 1990, 1995, 1999 - Matt's Gallery, Londyn
- 1983 - Galerie Kanal 2, Kopenhaga
- 1985 - daadgalerie, Berlin
- 1986 - Kunstlerhaus Bethanien, Berlin
- 1988, 1991 - Galeria Potocka, Kraków
- 1989 - Kunsthallen, Odense
- 1990 - The New Museum of Contemporary Art, Nowy Jork
- 1991
- Museum Wiesbaden, Wiesbaden
- Galerie Nikolaj, Kopenhaga - 1992
- Galerie l'Ollave, Lyon
- CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- Kunshalle, Berlin
- Tapko, Kopenhaga - 1993 - H.C.A.K., Haga
- 1994
- Galeria Arsenał, Białystok
- Muzeum Sztuki, Łódź - 1995 - Museet for Samtidskunst, Oslo
- 1996 - Muzeum Okręgowe, Bydgoszcz
- 1997 - Muzeum Narodowe, Poznań
- 1998 - CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2000 - Dum Umeni, Brno
- 2001 - "Zjednoczony świat - wersja demokratyczna", Galeria BWA, Zielona Góra
- 2002
- "Hot News", Galeria Muzalewska, Poznań
- "Ćwiczenia z rysunku", Galeria r, Poznań - 2005
- "Zjednoczony świat – druga wersja alternatywna", Galeria XX1, Warszawa
- "Jarosław Kozłowski", Emerson Gallery, Berlin
- "Wyliczanka", Galeria AT, Poznań - 2006
- "Figury retoryczne I", Galeria Oko/Ucho, Poznań
- "Zasłony", Galeria Starmach, Kraków
- "Cysterna czasu", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa - 2007 - "Figury retoryczne III", Galeria Le Guern, Warszawa
- 2008 - "Co nowego?", Fundacja Signum, Poznań
- 2009
- "Continuum XXVIII", Fundacja Profile, Warszawa
- "Nie-prawdy/Nie-kłamstwa", Bunkier Sztuki, Kraków
Wybrane akcje i wystawy zbiorowe:
- 1970 - 8. Spotkanie artystów i teoretyków sztuki, Świdwin - Osieki
- 1971 - 4. Biennale Form, Galeria EL, Elbląg
- 1972 - "Espace-Situation'72", Galerie Impact, Lozanna
- 1973 - "Omaha Flow Systems", Joslyn Art Museum, Omaha
- 1974
- "Perspective 74", Museum de Arte Contemporanea, Sao Paulo
- "The World Uprising III", ISRC, Nagano-ken - 1975
- "The Media Exhibition", Moderna Museet, Sztokholm
- "Signifying", The Kyoto Museum of Art, Kyoto
- "Contemporanea", Villa Borghese, Rzym - 1976 - "Pan-Conceptuals", Maki Gallery, Tokio
- 1977 - X Biennale de Paris, Paryż
- 1980 - "Sztuka lat 70-tych", Galeria Labirynt, Lublin
- 1990 - 8th Biennale of Sydney, Sydney
- 1992
- "Słyszenie sztuki", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Książki i strony", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Polnische Avantgarde 1930-1990", Kunsthalle, N.B.K., Berlin - 1994 - "Europa, Europa", Kunst- und Austellungshalle, Bonn
- 1995 - "Orientation", International Istanbul Biennale, Istambuł
- 1997 - "Lengyelorszag Muveszet 1945-1996", Mucsarnok, Budapeszt
- 1999
- "Refleksja konceptualna w sztuce polskiej 1965-1975", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Chronos and Kairos", Museum Fridericianum, Kassel - 2001
- "The Art of Eastern Europe in Dialogue with the West", Museum of Modern Art, Ljubliana
- "Negocjatorzy sztuki", Bunkier Sztuki, Kraków - 2003 - "Czytanie przestrzeni", Galeria Plastyfikatory, Luboń
- 2005 - "Carlfriedrich Claus im Kontext. Skripturale und gestiche Kunst im 20. Jahrhundert", Kunstsammlungen Chemnitz, Chemnitz
- 2006
- "Habitat", Muzeum Narodowe, Szczecin
- 27 Międzynarodowe Biennale w Sao Paulo
- "W Polsce, czyli gdzie?", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa - 2007 - "For a Special Place: Documents and Works From The Generali Foundation Collection", Nowy Jork
- 2008 - "Opowiedziane inaczej", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2009 - "Międzynarodowa kolekcja sztuki współczesnej", CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
Autor: Ewa Gorządek, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, wrzesień 2004; aktualizacja: czerwiec 2009.