Ukończyła Akademię Medyczną w Łodzi. W łódzkiej szkole filmowej studiowała reżyserię od 1958 do 1964. W 1967 zrobiła dyplom. Filmem dyplomowym był jej debiut Dzień dobry dzieci, zrealizowany rok wcześniej. Przez wiele lat realizowała filmy dokumentalne w warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych. W ostatnich latach współpracowała głównie ze Studiem Filmowym "Kronika" oraz Studiem Filmowym "Kalejdoskop".
O Irenie Kamieńskiej mówi się jako o przedstawicielce "szkoły Karabasza" w polskim dokumencie. W książce "Chełmska 21" Kamieńska mówiła:
"Dlaczego robię filmy dokumentalne? Na pozór odpowiedź jest prosta: chcę opowiedzieć o kraju, w którym żyję, o czasie, w którym żyję. Pokazać ludzi i problemy mojej współczesności."
Zdania te mogłyby z równym powodzeniem wyjść z ust Kazimierza Karabasza, który wielokrotnie mówił o podstawowym obowiązku dokumentalisty - pogłębionej rejestracji swego czasu. Dodać można kolejne zbieżności. Zdaniem Kamieńskiej
"film dokumentalny, chociaż powołany do odkrywania prawdy, ma swoje wyraźne ograniczenia", a wynikają one z "naszego poczucia odpowiedzialności i nienaruszalności praw ludzkich naszych bohaterów, z których oni sami czasem nie zdają sobie sprawy."
Klasycznymi dla metody preferowanej przez twórców "szkoły Karabasza" są m.in. debiutancki film Kamieńskiej Dzień dobry dzieci, trochę późniejszy Wyspa kobiet, czy powstały pod koniec lat 70., czyli w czasie kiedy do głosu w polskim filmie dokumentalnym doszli twórcy wprowadzający m.in. elementy kreacji, Piękna mroźna, polska zima. Podobną też co Karabasz metodą często posługiwała się Kamieńska, szukając tematów do swych filmów.
"Zwykle najpierw formułowałam problem, któremu można poświęcić film dokumentalny, potem (...) szukałam miejsca i ludzi, poprzez których można było ten problem przekazać."
Mimo tych zbieżności Kamieńska mówiła zawsze własnym głosem. A tym, co odróżniało ją choćby od Karabasza, który najczęściej sięgał po bohaterów przeciętnych, statystycznych, było "robienie filmów o ludziach, którzy - jak sama powiedziała - nie mieli łatwego życia". Bez tego założenia nie powstałyby najgłośniejsze chyba filmy Kamieńskiej, Robotnice i Dzień za dniem. Dziejące się na samym dnie, choć w miejscach, które nie kojarzą się z marginesem, filmy o ludziach, którym odebrano człowieczeństwo.
Na to, że są to kobiety, zwrócili uwagę krytycy. Pisała też o tym dokumentalistka Maria Zmarz-Koczanowicz, znajdując cechy kina kobiecego w filmach Kamieńskiej. Ten kobiecy sposób widzenia to zwrócenie uwagi na detal, szczegół, wreszcie jak napisał ukrywający się pod pseudonimem Jask autor, omawiający trzy jej filmy, Dzień dobry dzieci, Pamięć tamtych dni i Rzeczna, to "swoista kobieca delikatność, subtelne zamyślenie, liryzm". Nic dziwnego, że wiele filmów Kamieńskiej, jak chociażby Wyspa kobiet, to pogłębione psychologicznie portrety ludzkie.
Warto podkreślić, że nawet o sprawach typowo publicystycznych Kamieńska mówi na swój sposób. Tak było w filmie Robotnice, któremu wydarzenia Sierpnia 80 umożliwiły zaistnienie. Od wielu wówczas pokazywanych filmów - protestów wobec systemu, odróżniała go swoista a zamierzona przyziemność spraw, o jakich mówił. Jak pisała Zmarz-Koczanowicz:
"Kamieńska zdecydowała się na film - skargę w sprawie drewniaków, zimnej wody, zbyt ciężkich fartuchów, czy braku dojazdu do pracy w wolne soboty."
Ale ten film poraził widzów. Może także dlatego, że jak pisała wówczas M. Malatyńska:
"Twarz, ręce, stopy rzucone nagle przed oczy widzów mówią więcej o traktowaniu człowieka, niż by powiedziały najbardziej nawet płomienne przemówienia rejestrowane na wiecu."
Filmografia
Filmy dokumentalne:
- 1966 - Droga do szkoły - opowieść o drodze do szkoły wiejskich dzieci.
- 1966 - Kuratorzy - praca kuratorów sądowych zajmujących się dziećmi.
- 1966 - Dzień dobry dzieci - dzień pracy młodej wiejskiej nauczycielki. Film dyplomowy, uznawany za debiut Kamieńskiej. Nagrody: 1967 - Złoty Lajkonik na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie.
- 1968 - Pamięć tamtych dni - opowieść o pacyfikacji wsi Borowo na kielecczyźnie 2 lutego 1944.
- 1968 - Rzeczna - o stadninie koni wyścigowych w Rzecznej.
- 1968 - Wyspa kobiet - opowieść o wiejskich kobietach, mieszkających w hotelu robotniczym pracownicach zakładów bawełnianych w Zambrowie, które opuściły swoje wsie w poszukiwaniu pracy. Kamieńska: "film o samotności, braku miłości, dorywczych kontaktach w miasteczku".
- 1969 - O tym jak dziadek od Jasinków skarbów zbójnickich w Tatrach szukał - poetycka, nawiązująca do baśni opowieść o sędziwym góralu, całe życie szukającym zbójnickiego skarbu. Kamieńska: "zależało mi na tym, by (...) film miał sens metaforyczny, by stał się studium (...) wytrwałości, uporu, nadziei wbrew wszelkim niepowodzeniom".
- 1970 - Konflikt - rozmowa ojca i syna, konflikt, którego przyczyną jest chęć pójścia przez syna do liceum, podczas gdy ojciec pragnie, by syn najpierw zdobył zawód.
- 1970 - Powrót mistrza - uroczyste powitanie ciężarowca Zbigniewa Kaczmarka, powracającego z USA ze złotym medalem. Nie pozbawiona humoru opowieść o Ślązakach, którzy witają mistrza.
- 1974 - Polska - człowiek - gospodarka - zrealizowany dla Ministerstwa Handlu Zagranicznego, przedstawiający polskie osiągnięcia.
- 1974 - Trzy kolekcje - perypetie polskiego wynalazcy Tadeusza Ruta.
- 1975 - Motyw - wizyta u młodego małżeństwa, które porzuciło życie w mieście i zamieszkało na wsi.
- 1975 - Pierwsza licealna - opowieść o uczniach pierwszej klasy liceum i ich rodzicach.
- 1976 - Zapora - portret mieszkańców wsi Maniowy pod Czorsztynem. Opowieść o ludziach postawionych w obliczu wielkiej budowy, która ma zmienić ich życie. Nagrody: 1977 - Złoty Lajkonik, OFFK Kraków.
- 1977 - Tak dużo do zrobienia - sytuacja kobiet związanych z Uniwersytetem Ludowym.
- 1978 - Następny punkt programu - portret wiejskiej aktywistki społecznej ze wsi Chołowianki. Nagrody: 1979 - Srebrny Lajkonik, OFFK Kraków.
- 1978 - Piękna mroźna, polska zima - wstrząsający obraz życia starych, zniedołężniałych ludzi na wsi. Nagrody: 1978 - IV nagroda na Ogólnopolskim Przeglądzie Filmów Oświatowo-zdrowotnych w Kielcach; 1979 - Grand Prix Festiwalu Filmów Społeczno-Politycznych w Łodzi.
- 1980 - Robotnice - kobiety z zakładów lniarskich w Krośnie. Wstrząsający obraz pracy w warunkach przypominających, jak napisała B. Janicka, zakład karny. Nagrody: 1981 - MFFK w Oberhausen: FIPRESCI i nagroda twórców katolickich oraz międzynarodowego jury ekumenicznego; MFFK w Krakowie: Złoty Smok i nagroda dla J. Zajicek za montaż; 1981 - nagroda ministra kultury i sztuki II stopnia.
- 1982 - Promieniowanie - historia Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie.
- 1984 - Notatki z prób - zapis prób przedstawień teatralnych Panopticum a la Madame Tussaud i Koniec Europy, realizowanych w poznańskim Teatrze Nowym przez Janusza Wiśniewskiego.
- 1985 - Hipotezy i realia - zrealizowany na zlecenie Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie film o kobiecie uzależnionej od alkoholu.
- 1986 - Na otwartym sercu - sylwetka Zbigniewa Religi, pierwszego polskiego kardiochirurga, dokonującego operacji przeszczepiania serca.
- 1988 - Dzień za dniem - wstrząsająca opowieść o dwu kobietach - bliźniaczkach, pracujących przy załadunku i wyładunku cegieł od początku lat 50. W tle - hasła stalinowskie nawołujące do pracy. "Oglądając film odczuwa się beznadziejność ich sytuacji, od której nie ma ucieczki" (K. Serafin). Nagrody: 1989 - MFFK w Oberhausen: Grand Prix, FIPRESCI, wyróżnienie jury katolickiego i nagroda filmoteki młodych; Srebrny Lajkonik na OFFK w Krakowie; 1990 - nagroda Sekretariatu ds. Kobiet na MFFK w Clermont-Ferrand; nagroda dla najlepszego filmu dokumentalnego na MFFK w Tampere; I nagroda w kategorii filmu krótkiego na festiwalu "Cinema du Reel" w Paryżu.
- 1991 - Misjonarki miłości - opowieść o siostrach z zakonu Matki Teresy z Kalkuty, mającego swą siedzibę na warszawskiej Pradze, z udziałem Matki Teresy. Nagrody: 1991 - I nagroda na FF Religijno-Moralnych w Niepokalanowie.
- 1992 - Głosy z daleka (z A. Piekutowskim) - losy Polaków zesłanych w 1936 i 1940 przez władze sowieckie do Kazachstanu.
- 1992 - Za horyzontem (z A. Piekutowskim) - o księdzu - Litwinie, zesłańcu do Kazachstanu, który w Karagandzie wybudował kościół, skupiając wokół siebie tamtejszych katolików - zesłańców wielu narodowości. Nagrody: 1992 - najlepszy film dokumentalny i nagroda dla K. Pakulskiego za najlepsze zdjęcia na FFRM w Niepokalanowie.
- 1993 - Mgła - przedstawienie mentalności ludzi ukształtowanych przez PRL, bezradnych wobec przemian zachodzących w Polsce po 1989.
- 1994 - Aktor - opowiedziana przedwojenną polszczyzną polskich Żydów opowieść aktora Teatru Żydowskiego w Warszawie Michała Szwejlicha.
- 1995 - Nasze dzieci - opowieść o rodzicach walczących o podstawowe prawa ludzkie dla swych upośledzonych umysłowo dzieci.
- 1996 - Architekt - opowieść o urodzonym w Krakowie znanym żydowskim architekcie działającym w Berlinie (Zvi Hecker), zesłańcu do ZSRR.
- 1996 - Kościół na górze Syjon - zrealizowany w Izraelu film poświęcony Żydom wierzącym w Chrystusa, opowieść ilustrowana muzyką kompozytorów mesjańskich.
- 1997 - Ucisk serca - AK-owcy aresztowani zaraz po wojnie przez urząd bezpieczeństwa i skazani na śmierć opowiadają o tym nieznanym epizodzie powojennych dziejów Polski komunistycznej.
- 2001 - Powołanie - sylwetka zmarłego w 1974 ks. Władysława Bukowińskiego, zesłańca, więźnia łagrów, wytrwale niosącego wsparcie duszpasterskie zesłańcom różnych narodowości w Kazachstanie.
Filmy fabularne:
- 1973 - Znak - telewizyjny, krótkometrażowy, na podstawie opowiadania K. Orłosia "Dziecko ojca i matki" (dzień na plaży rodziny z dzieckiem zaburzonym psychicznie).
- 1976 - Klara i Angelika - telewizyjny, średniometrażowy, scenariusz: Władysław Terlecki na podstawie opowiadania Marii Dąbrowskiej. Opowieść o sławnej aktorce podsumowującej swoje życie. Kamieńska: "Zawsze interesowała mnie sfera w dokumentalnej narracji najtrudniejsza - ludzka psychika, wnętrze."
Etiudy szkolne:
- 1959 - Marsz weselny
- 1959 - Obiad z kilku dań
- 1960 - Rower
- 1961 - Maszt
- 1961 - Wyrok
- 1961 - Zatrzymaj się na drodze
- 1962 - Wycinanka z papieru
- 1963 - Rozprawa
Autor: Jan Strękowski, lipiec 2003.