Urodził się 11 września w Kaliszu, 1838 roku w rodzinie Kazimierza, oficera biorącego udział w Powstaniu Listopadowym, zesłańca na Syberię, wziętego do niewoli w bitwie pod Olszynką Grochowską. Pomimo tytułu szlacheckiego ojciec przyszłego poety po powrocie z niewoli i zesłania zajął się handlem, co zapewniło rodzinie wysoki status materialny.
Młody Asnyk odbierał typową dla ówczesnej młodzieży edukację domową, w duchu romantycznego patriotyzmu i przywiązania do tradycji rycerskiej dawnej polskiej szlachty. Jako 11-latek rozpoczął naukę w kaliskiej wyższej szkole realnej, ukończył ją w 1853 opanowawszy biegle 3 języki oraz wiedzę botaniczną oraz chemię. Tę edukację uzupełniła też aplikacja w kaliskim sądzie pokoju. Należał więc do elity ówczesnej polskiej młodzieży. Przyszły poeta swą uniwersytecką edukację rozpoczął od rolnictwa, przez rok (1856-1857) uczył się w Szkole Rolniczej w podwarszawskim wówczas Marymoncie, by w roku 1857 porzucić rolnictwo i oddać się studiom medycznym w otwartej właśnie warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej. W czasie studiów po raz pierwszy zaangażował się politycznie.
W roku 1859 znalazł się we Wrocławiu, a było to skutkiem ucieczki przed rozpoczętymi właśnie przez carskie władze represjami wobec studenckich stowarzyszeń. Przez dwa semestry kontynuował swe studia medyczne, wkrótce jednak wrócił do Warszawy. Aresztowany, przetrzymywany był w więzieniu znajdującym się na terenie cytadeli. Uwolniony w 1860 roku, nakłoniony przez rodziców udał się do Paryża, biorąc czynny udział w polskim życiu emigracyjnym. Wkrótce jednak przeniósł się do Heidelberga, gdzie studiował. Tym razem nie była to już jednak medycyna, lecz studia typowo humanistyczne: filozofia, historia, prawo międzynarodowe, filozofia prawa a także prawo rzymskie i niemieckie. Nie zapominał jednak Asnyk o swym marzeniu: udziale w zbrojnym powstaniu mającym doprowadzić do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Do Warszawy powrócił w roku 1862, by znaleźć się w stronnictwie „czerwonych”, dążących do wywołania narodowego zrywu. Wszedł w skład Rządu Narodowego, tajne raporty austriackie sporządzane kilka lat po klęsce Powstania Styczniowego przekazują informację, że Asnyk był w grupie przygotowującej zamach na znienawidzonego przez warszawiaków carskiego namiestnika hrabiego Berga. Po rozwiązaniu we wrześniu 1863 roku przez Romualda Traugutta Rządu Narodowego zaciągnął się w szeregi wojsk powstańczych. Czy brał bezpośredni udział w bitwach – nie wiadomo. Na przeszkodzie mogło stać zawsze słabe zdrowie.
Klęskę Powstania obserwował już poza granicami dawnej Polski. "Rozpadło się w gruzy tęczowe państwo romantycznej Muzy" – tak opisywał po kilku latach swoje uczucia po klęsce młodzieńczych ideałów. Pogrążony w depresji, za namową rodziców w latach 1864-1865 zwiedzał Niemcy, Holandię i Włochy. W 1865 roku powrócił do studiów w Heidelbergu, uwieńczonych dyplomem doktora filozofii i magistra sztuk wyzwolonych.
Dalsza część jego życia miała upłynąć w Galicji, (od 1867 roku) we Lwowie, zaś od 1870 roku w Krakowie. Lata 70. były dla Asnyka czasem rozstań - w 1871 roku umarła ukochana matka. Po jej śmierci ojciec Asnyka powrócił do Królestwa Kongresowego. W 1875 roku po trwającym zaledwie rok małżeństwie, umarła mu żona. Te wszystkie wydarzenia potęgowały „melancholię” (jak wówczas nazywano depresję) Asnyka. Bankructwo romantycznych ideałów, niechęć do nowoczesnego społeczeństwa, tęsknota za utraconymi stronami rodzinnymi pogłębiały tę melancholię. Asnyk walczył z nią podróżami – jako jeden z pierwszych odkrywał uroki dzikiej tatrzańskiej przyrody, zwiedzał Włochy, ale odbywał także „podróże wewnętrzne” – był mistykiem rozważającym problemy filozoficzno-religijne. To wszystko miało znaleźć odbicie w tworzonej przezeń poezji. Jako poeta debiutował w 1864 roku, ogłaszał swe utwory pod własnym nazwiskiem, ale także licznymi pseudonimami i kryptonimami: Jan Stożek, El, El…a, A, Y, y, √. Pierwszy i drugi poetycki tomik ukazał się w roku 1872, trzeci – dwa lata później. Ostatni opublikowany za życia poety wydany został w roku 1894. Łączy je nienaganna poetycka i wersyfikacyjna forma.
Za życia uznawano Asnyka za najwybitniejszego poetę epoki pozytywizmu, choć historycy literatury przypisują go często do drugiej generacji romantyków. Henryk Sienkiewicz mawiał o twórczości Asnyka, że "misternością formy przypomina dzieła Benvenuta Celliniego". Jego twórczość poetycka, jest dziś na poły zapomniana. Nieznana jest całkowicie jego twórczość dramatopisarska, nigdy właściwie nie weszła bowiem w teatralny obieg. Jeżeli dziś pamiętamy o Asnyku – to zapewne za sprawą cytowanego często wiersza, którego incipit stał się „skrzydlatymi słowami”:
Daremne żale, próżny trud,
Bezsilne złorzeczenia!
Przeżytych kształtów żaden cud
Nie wróci do istnienia.
Do dziś cytowany jest także środkowy fragment tego wiersza:
Trzeba z Żywymi naprzód iść,
Po życie sięgać nowe:
A nie w uwiędłych laurów liść
Z uporem stroić głowę!
Ten liryk, pochodzący z tomu "Album pieśni" był poetyckim rozliczeniem Asnyka z czasami młodości i odchodzącymi już romantykami, stojącymi w opozycji wobec nadchodzącej epoki. Można też traktować ten wiersz Asnyka jako jego dojrzałe pogodzenie się z nadchodzącym nowym światem: sam przecież nie akceptował go bezkrytycznie.
Asnyk ma także zasługi jako publicysta i redaktor: od 1882 roku współredagował krakowską „Reformę”, szybko przemianowaną na „Nową Reformę”. Oprócz funkcji redaktorskiej sprawował w niej także obowiązki autora: na łamach „Nowej Reformy” ukazywały się jego teksty publicystyczne, nowelki, wiersze, a nawet komedie.
Nowe obowiązki i prześladujące go kłopoty zdrowotne nie odwiodły Asnyka od jego życiowej pasji: podróży. W 1894 zwiedził Indie i Cejlon.
Z odbytej w 1897 roku kilkumiesięcznej podróży do Włoch powrócił w kwietniu z początkami tyfusu. Choroba zwyciężyła: Adam Asnyk zmarł 2 sierpnia 1897 roku. W uznaniu jego zasług pochowano go pośród największych Polaków na krakowskiej Skałce.
Najważniejsze dzieła
- "Nad głębiami" (1883-1894) – cykl sonetów
- "Poezje" 1869
- "Poezje" 1872
- "Poezje" 1880
- "Poezje" 1894