Studiowała prawo na Uniwersytecie Warszawskim oraz rzeźbę w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Tam w 1996 roku obroniła dyplom w pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego. W 2001 roku ukończyła interdyscyplinarne studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Od 2002 roku jest rzecznikiem patentowym.
W swej twórczości artystycznej oraz działalności teoretycznej Monika Zielińska podejmuje różnorodne wątki szeroko pojętej tematyki feministycznej. Szczególnie bliski jest jej problem ciała kobiety obarczonego tabu, szeregiem nakazów i zakazów. Użyte przez artystkę środki oscylują między delikatną aluzją a silną perswazją, graniczącą z feministyczną agitacją czy propagandą. Jej sztuka często niesie określone przesłanie o charakterze społeczno-politycznym, za którym stoi chęć i wiara w możliwość zmiany sytuacji kobiet poprzez sztukę. Zielińska często stosuje formę podświetlanego kasetonu, plakatu, billboardu, grając w ten sposób z utrwalanym przez kulturę masową wizerunkiem kobiet.
Ta tematyka pojawiła się już w jej pracy dyplomowej Androgyne Gyneandros (ilustracje) (1996). Zielińska wykorzystała efekt odbić lustrzanych tworząc złudzenie optyczne, w którym wzajemnie przenikały się wizerunki nagiej kobiety i mężczyzny. Ich ciała tworzyły nową, androginiczną postać.
W dwóch makrofotografiach o podobnym charakterze z 1999 roku Zielińska zderzała ze sobą fotografowane części ciała oraz napisany na nim tekst. Jedną z nich było umieszczone na podświetlanym kasetonie zdjęcie wydepilowanego łona kobiecego z napisem "To nie jest muszelka" (Bez tytułu, 1999/2001), który nawiązywał do Ceci n'est pas une pipe Rene Magritte'a. O ile jednak w słynnym obrazie malarza-surrealisty chodziło o wskazanie na wzajemną nieodpowiedniość przedmiotu, przedstawienia i opisującego go słowa, o tyle w pracy Zielińskiej akcent padał na rozdźwięk między organami kobiety a językiem, którym próbuje się je opisać, nieadekwatnym wobec kobiecej fizjologii. Użyte przez Zielińską określenie "muszelka" wskazuje na fakt, że kobiece łono funkcjonuje w języku (a więc też w kulturze) jedynie w postaci infantylnych metafor, pozbawione własnego kształtu, a tym samym definiowane jest raczej przez brak, czyli Freudowski kompleks kastracji.
W analogicznej pracy Genealogia/Ginealogia [Blizna po matce] (ilustracje) (1999) w kadrze znalazł się brzuch osoby o nieokreślonej płci, na którym wokół pępka widniał napis "Blizna po matce". W najprostszej warstwie znaczeniowej artystka przypomina o linii dziedziczenia po matce, odtwarza relację matka-dziecko. Ukazuje opozycję wobec świata rządzącego się zasadami patriarchalnymi, w którym nazwisko zawsze otrzymuje się po ojcu. Ciało jest obszarem, na którym Zielińska odnajduje znak wskazujący na obecność kobiety-matki. Praca prezentowana była na 400 billboardach Zewnętrznej Galerii AMS od listopada 2000 do stycznia 2001 roku. W serii fotograficznej Siostry (ilustracje) (2001) Zielińską interesują już rodzinne relacje w ramach jednej, określonej płci.
"Siostrzaństwo to tajemnicza więź. Kobiety podobne do siebie i całkowicie odmienne zarazem. Ich relacje (przynajmniej na tych fotografiach) to równocześnie czułość jaką sobie okazują i konwencjonalność póz." - pisała o pracy Agata Jakubowska.
W powstałej w 2003 roku fotografii umieszczonej na podświetlonym kasetonie w formie krzyża o kształcie litery "T" półnaga kobieta w zaawansowanej ciąży, przepasana perizonium i w wianku z rumianków na głowie stoi z rozłożonymi rękoma w pozie, która nawiązuje do ukrzyżowanego Jezusa (Jak dorosnę będę dziewicą). Praca jest pełna sprzeczności - z jednej strony kobieta gra rolę przypisaną mężczyźnie, z drugiej - wbrew ciąży nawiązuje do wizerunku delikatnej, nieskalanej dziewicy. Dziewictwo w kulturze fallocentrycznej jest stanem idealnym i oczekiwanym od kobiety. Forma krzyża wprowadza do pracy motyw męczeństwa i poświęcenia. W pracy Zielińskiej mogą się one odnosić zarówno do stanu dziewictwa, jak i ciąży - klątwy rzuconej na kobietę po grzechu pierworodnym. (Do tego problemu artystka wróciła też w filmie wideo Hej ho z 2006 roku.)
Od innej strony problem kulturowego zawłaszczania kobiecego ciała dotykała praca
Hommage à Witkacy (ilustracje) (z cyklu
Dzienniki, 2001). Składała się na nią seria fotografii twarzy, dłoni i stóp artystki skonfrontowanych z obciętymi włosami, paznokciami, zbędną skórą, których pozbywa się kobieta w trakcie zabiegów kosmetycznych. Pracę komentował wybrany przez Zielińską cytat z popularnego
Dziennika Bridget Jones Helen Fielding, w którym bohaterka-narratorka porównuje te czynności do uprawiania roli. Nawiązanie do autoportretów Witkacego niesie sporą dozę ironii - on mógł sobie pozwolić na nieskrępowaną ekspresję, wizerunek kobiety określony jest kulturowo. Temat ten poruszyła Zielińska także w pracy
Lebensborn (1999/2001), której tytuł jest skrótem nazwy organizacji założonej przez Himmlera w 1935 roku, zajmującej się selekcją mężczyzn i kobiet dla "hodowli rasy nordyckiej". Artystka udowadnia, że takie "idealne" wzory nadal istnieją.
Lebensborn (ilustracje) to powiększona do naturalnej wielkości człowieka kopia lalki Barbie, w której brzuchu wmontowany został mały monitor. Na nim odbywa się projekcja filmu prezentującego dziewczynkę wykonującą odlew lalki. Produkcja idealnych postaci zderzona została z absurdalnością ich proporcji ujawnioną przez kopię stworzoną przez Zielińską. Symbol kobiecej atrakcyjności okazuje się jednocześnie wzorcem zarówno niedościgłym, jak i nienaturalnym.
Najbliżej praktycznych aspektów feminizmu sytuuje się film wideo
Kocha, lubi, szanuje (ilustracje) (2002). Artystka wykorzystała w nim plakat, który stworzyła wspólnie z Marcinem Górskim w 2001 roku na potrzeby akcji społecznej wspierającej obecność kobiet w wyborach parlamentarnych - "To mi się przejadło", na którym z ust kobiety wypadają goździki - symbol pozornego równouprawnienia kobiet w PRL-u. Na filmie kobiety w różnym wieku stojąc nad urną wyborczą zamiast kart do głosowania wrzucają do nich płatki wyrywane z kwiatów wymawiając słowa popularnej rymowanki. Zielińska podkreśla, że mimo zrównania praw kobiety nadal przypisywane są do sfery tego, co niepoważne i błahe, oraz odsuwane od właściwych decyzji.
Autor: Karol Sienkiewicz, październik 2006.
Wybrane wystawy indywidualne:
- 1994 - "Metamorfozy przestrzeni" - Galeria Czereja (Kino Stolica), Warszawa
- 2000 - "Extra safe" - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa; "Genealogia/Ginealogia [Blizna po matce]" - Zewnętrzna Galeria AMS
- 2003 - "Mostra di Monika Mamzeta" - Instytut Polski w Rzymie i Casa Internationale delle Donne, Rzym, Włochy
- 2005 - "Jak dorosnę będę dziewicą" - Warszawski Aktyw Artystów, Warszawa
Wybrane wystawy zbiorowe:
- 1994 - "Rzeźba w ruchu" - Galeria Aspekty, Warszawa
- 1995 - "Dwoistość przedmiotu" - Klucz do wieży ciśnień, Bydgoszcz
- 1996 - "Kobieta o kobiecie" - Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała
- 1997 - "Fotografia '97" - Pałac Sztuki, Kraków; "Parteitag" - Teatr Academia, Warszawa; Galeria a.r.t., Płock (1998); BWA Katowice, Katowice (1999)
- 1999 - "Utopia i wizja" - Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko; Państwowa Galeria Sztuki Zachęta (2000), "Cymar@Weimar" - Weimar
- 2000 - "Sexxx" - Teatr Academia, Warszawa; Galeria a.r.t., Płock (2001); "Europatrain" - Sukiennice, Kraków
- 2001 - "Maskarady" - Centrum Sztuki Współczesnej Inner Spaces, Poznań; "Co widzi trupa wyszklona źrenica?" - Teatr Academia, Warszawa; Państwowa Galeria Sztuki Zachęta (2002); "Dobro" - Galeria Raster, Warszawa
- 2002 - "Władza ludu" - Galeria Arsenał, Białystok; "Moje życie - moja decyzja" - Fabryka Norblina, Warszawa; "Seks, sztuka i kasety video" - Fundacja Wyspa Progress, Gdańsk; "Aktuelle Fotokunst aus Polen" - Galeria Fotohof, Salzburg, Austria; "Polska" - Teatr Academia, Warszawa
- 2003 - "Sztuka w mieście. Zewnętrzna Galeria AMS 1998-2002" - Galeria Zachęta, Warszawa; Galeria Arsenał, Poznań; BWA Awangarda, Wrocław; Boulogne, Francja (2004), "Biały Mazur. Kuenstlerinnen aus Polen" - Neuer Berliner Kunstverein, Berlin
- 2004 - "Rzeźbiarze fotografują" - Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa; "Biały Mazur" - Bunkier Sztuki, Kraków
- 2005 - "Dzień matki" - Galeria XX1, Warszawa; Galeria Platan, Budapeszt; NECC, Kogart, Budapeszt
- 2006 - "Władza ludu (II)" - Galeria Klimy Bocheńskiej, Warszawa; "Poland fighting" - Galerie Christine Koenig , Wiedeń; "WAWART - Artyści Warszawy" - Desa Modern, Warszawa
Ilustracje dzięki uprzejmości artystki
Agata i Magda; Wiktoria, Paulina i Dominika |
| |