Charakterystyka twórczości
Monika Zawadzki tworzy proste formy, posługując się przy tym medium rzeźby, malarstwa i wideo. Wypracowała własny wizualny język wypowiedzi oparty na powtarzalnych modułach. Kolory ograniczone są najczęściej do czerni i bieli. Rzadziej - w konsekwencji właściwości użytych do wykonania prac materiałów, takich jak pleksi –prace stają się zupełnie przezroczyste. ("Dyskomfort", 2010; "Rzeźby wodne", 2010; "Rękawiczki", "Mokry stół"– obie z 2012 roku). Jej prace, prezentowane w ramach wystaw indywidualnych i grupowych, tworzą często rozbudowane instalacje przestrzenne.
Głównym tematem twórczości artystki jest kreacja tożsamości, przedstawiana za pomocą kształtów pozbawionych cech indywidualizmu. Był to centralny wątek dużej indywidualnej wystawy Zawadzki "Anyone", zorganizowanej w 2010 roku w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Kurator pokazu Adam Mazur pisał:
"Anyone" jest oczywiście o tożsamości, o jej braku i co gorsza braku jej potrzeby. Bez tożsamości, bez właściwości. Dlatego zaciera twarze postaci, kobiet, widzimy albo profil, albo miazgę, nie widzimy nic więcej, zarys, w rzeźbie przemawia konkretna bryła, ale pozbawiona znaczących szczegółów, różnic, unifikacja, a jak różnica to taka jak między anyone a anybody, raczej. Podmiot jest tu żaden, dowolny [...] Anyone Zawadzki jest jak ekran do projekcji, skojarzenie oczywiste, proporcjonalne do ilości projektorów na wystawie. Można tam wyświetlić wszystko, cokolwiek. Ale są pewne tematy ramowe, albo nie tematy, raczej forma, która to jakoś organizuje, a za formę tę odpowiada artysta, esteta. To jest krytyczny esteta, artysta wizualny krytycznie nastawiony do rzeczywistości, którą mocno przetwarza estetycznie. Graficzna esencja, rdzeń, ale treść polityczna.
W cyklu "Prawa dla ludzi i zwierząt" (na który składają się rysunki i grafiki z lat 1995-2008) artystka deklarując swój dystans wobec poruszanych spraw skłania odbiorcę do samodzielnej analizy pozycji jednostki oraz zależności społeczno-etycznych między różnymi istotami: człowiekiem i człowiekiem, człowiekiem i zwierzęciem, mężczyzną i kobietą. Zawadzki za pomocą haseł i wizualnych komunikatów prowokuje do namysłu nad podstawowymi wartościami i prawami obowiązującymi w świecie. Stawia pytania na temat przemocy i dominacji, współistnienia bytów w ramach porządku społecznego, biologicznego, czy politycznego.
Jedną z ważnych kwestii podejmowanych przez artystkę są zagadnienia drabiny pokarmowej i przemiany materii, ukazujące zależności pomiędzy ludźmi, zwierzętami i światem organizmów. Kuratorka Joanna Sokołowska wskazuje na równouprawnienie wielu bytów oraz materii żywej i martwej w pracach Zawadzki:
Prace Moniki Zawadzki zakładają spojrzenie na świat z perspektywy obcego, który ignoruje ziemskie hierarchie. Sytuując się blisko myśli posthumanistycznej, kwestionuje on perspektywę antropocentryczną, podważa relacje dominacjimiędzy ludźmi a zwierzętami, gatunkami, płciami, materią organiczną i wytworami kultury.
Wiele realizacji Zawadzki ma w sobie coś z propagandowych i agitacyjnych przedstawień, jednak znaczenie tych prac, dających się wpisać w nurt artystycznego aktywizmu, jest na wskroś humanistyczne. Figurę "Innego" artystka ukazuje często pod postacią zwierząt, stawiając tym samym znak równości pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem i poszerzając tradycyjne rozumienie miłości. Zagadnienia dotyczące relacji między ludźmi, a następnie ludźmi i zwierzętami ewoluowały u artystki w kierunku zainteresowania materią jako taką, w tym materią nieożywioną.
Monika Zawadzki w tekście towarzyszącym jej wystawie indywidualnej "Blackbird" w galerii SVIT Praha w (2011) tak charakteryzuje swoje zainteresowanie materią:
Przeszłość materii jest nieznana. Kumulacja doświadczeń poprzednich stanów oraz układów jest rejestrowana podświadomie. Człowiek, który konfrontuje się z obiektem – zbiorem obcej, nieznanej i wiecznej materii – w naturalny sposób powinien się z nim identyfikować. Obiekty to zbiory aktywne, stymulujące, opresyjne, zmuszające do nawiązania z nimi relacji. Pamięć materii zobowiązuje do odpowiedzialności za posiadane rzeczy. Tworzenie nowych obiektów jest niebezpieczne ze względu na ryzyko interakcji z pozostałą materią. Formowanie materii w obiekty, poprzez nadanie nowych znaczeń, powoduje jej częściowe oczyszczenie z wcześniejszych stanów.
Zawadzki podejmuje kwestie wykluczenia i ograniczeń społecznych. Koncentruje uwagę na mechanizmach funkcjonowania jednostek; ich odmienności i cielesności, braku możliwości porozumienia. Wątki te pojawiają się w takich pracach jak "Skakanka" (2006, 2009), zrealizowana najpierw jako grafika a następnie wideo na bazie fotografii i "Kiełbasiani kochankowie" (2006) z ludźmi o fizjologii i duchowości parówek; w rzeźbie "Wanna" (2011) z otworami odpowiadającymi poszczególnym kończynom i głowie człowieka – rodzajem antopomorficznego, krępującego kostiumu, czy też w plakacie "Kiełbasiana Anarchia" (2009).
Prace Zawadzki, oszczędne w formie, a bogate w treści, operują umownością i skrótem. Elegancki minimalizm nie jest jednak tylko pochodną grafiki, która w przypadku prac przestrzennych poszerzona zostaje o trzeci wymiar. Twórczość Zawadzki jest otwarcie zaangażowana społecznie. Podobnie jak w pracach wpisujących się w osiągnięcia polskiej szkoły plakatu, bardzo czytelna treść przekazu jest precyzyjnie wyrażona w formie podporządkowanej treści. Widać to szczególnie wyraźnie w takich realizacjach jak "Rzeźba żebracza" (2011) nodze przebitej ręką w geście żebrania, oraz w rzeźbie "Bieda" (2011) z rękoma układającymi się w zapętlony, samoblokujący się system w kształcie otwartego sześcianu, czy w muralu "Zielona wyspa" z człowiekiem ukazanym w czterech stadiach – od wyprostowanego, do leżącego, w przeskalowanej formie.
Katarzyna Roj w tekście towarzyszącym wystawie "Monica", zorganizowanej we wrocławskim BWA w 2010 roku, scharakteryzowała metodę pracy Zawadzki, próbując wyrazić sedno jej twórczości, wychodząc od pojęcia grafiki użytkowej.
Projektowanie graficzne, szczególnie to oparte na logotypie i piktogramie, przyzwyczaiło nas do jasnego komunikatu, niebudzącego żadnych wątpliwości. A właśnie o tę wątpliwość Monika Zawadzki upomina się w swoich pracach. Sytuując je na pograniczu dizajnu, sztuki, socjologii, projektuje również dla perwersyjnej przyjemności spojrzenia. Wychodzi od ‘momentu treści’ i komplikuje jego wizualny ekwiwalent. To, co oddaje widzowi, ma już formułę prostą, zobiektywizowaną, ujętą w graficzny idiom.
Prace graficzne
Odrębną częścią pracy artystki są realizacje graficzne. Zawadzki jest dyrektorem artystycznym założonego przez Karola Radziszewskiego magazynu "DIK Fagazine" (od 2005), dla którego zaprojektowała logotyp i layout. Każdy numer pisma ma odrębny koncept typograficzny.
W latach 2008-2011 pracowała jako dyrektor artystyczny założonego przez Mikołaja Komara lifestylowego magazynu K MAG (logotyp, layout). Jest autorką projektu graficznego edukacyjnej kolekcji polskich filmów "Filmoteka Szkolna". Zrealizowała projekty graficzne dla Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, TR Warszawa, Nowego Teatru Krzysztofa Warlikowskiego, Narodowego Instytutu Audiowizualnego, Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, "Dwutygodnika", magazynu "Szum", Festiwalu Teatralnego Malta. W 2010 roku była jednym z jurorów 22. Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie. W latach 2003-2007 artystka prowadziła w Warszawie niekomercyjną galerię ZOO. (niezależną i programowo odmienną od Z.o.o. - Galerii z ograniczoną odpowiedzialnością).
Do indywidualnych wystaw Zawadzki, najpełniej prezentujących jej twórczość, należą dwie prezentacje w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (2008, 2010), wystawa w Pinchuk Art Centre w Kijowie (2012), oraz pokaz w Zachęcie, Narodowej Galerii Sztuki (2014). Prace Zawadzki znajdują się w kolekcjach Muzeum Sztuki w Łodzi, CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie. Wystawa "Bydło" w Zachęcie obejmowała m.in. nowe rzeźby i mural. Silnie zgeometryzowane prace o monumentalnej skali, np. "Karmiąca", "Krowa", "Gotowana głowa" oraz "Błony (Ręce, Nogi, Tułowia)" wykonane są żywicy epoksydowej pokrytej czarną farbą. Jest to kolejny projekt artystki dotyczący statusu masy.
O wystawie w Zachęcie Zawadzki mówiła:
"Bydło" jako zbiór elementów dotyczy świadomości własnej mięsa w układzie zamkniętym (ciało) i otwartym (masa) oraz procesu jej transformacji wynikającegoz oddzielenia części od całości. Nie uznaję wartościującego podziału na mięso ludzkie oraz pozostałe. […] Komplementarne elementy mięsne skomponowane w podporządkowane swojej funkcji układy w stałym kształcie (ciało) ograniczają świadomość własną. W wyniku odjęcia od całości mięso uzyskuje status masy – zostaje odblokowane od formy i przymusu działania, staje się układem otwartym, zyskuje zdolność do podziału i modelowania bez zmian właściwości, jego tożsamość staje się płynna i niezależna od kształtu i ilości. […] Do skrajnej transformacji mięsa dochodzi podczas wchłonięcia – zjedzenia – przez inne mięso. W tym przypadku włączenie do stałej formy przekształca masę w część układu zamkniętego (ciało). W efekcie zjednoczenia struktur możliwe jest uzyskanie identycznego jakościowo mięsa, ale o tożsamości przejętej od mięsa dominującego.
Wybrane wystawy indywidualne
- 2006 - Największa rozkosz to unikanie kontaktów ze społeczeństwem (z serii Prawa dla ludzi i zwierząt), TR Warszawa
- 2008 - Kto kładzie się z psami budzi się z pchłami (z serii Prawa dla ludzi i zwierząt), Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2009 - Autoportret idealizowany (z serii Prawa dla ludzi i zwierząt), TR Warszawa
- 2009 - Kiełbasiana anarchia, Goldex Poldex, Kraków
- 2010 - Concept, Goldex Poldex, Kraków
- 2010 - Monica, BWA Design, Wrocław
- 2010 - Anyone, Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2011 - Blackbird, z gościnnym udziałem Dana Perjovschiego, Galeria SVIT, Praga
- 2012 - Błoto, w ramach projektu Raster Editions, Galeria Raster, Warszawa
- 2012 - Namiot i ognisko, Kordegarda, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa
- 2012 - Człowiek i dwie huśtawki, Pinchuk Art Centre, Kijów
- 2013 - Dwa wspólne pokoje, Galeria Biała, Centrum Kultury, Lublin
- 2013 - Wiadro, Galeria SVIT, Praga
- 2014 - Bydło, Zachęta, Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
Wybrane wystawy grupowe
- 2011 - Oczy szukają głowy do zamieszkania, 80ta rocznica Kolekcji, Muzeum Sztuki, Łódź
- 2012 - Auropol, Galeria Kala Kendra, Auroville, Indie (Współpraca Muzeum Sztuki, Łódź)
- 2012 - POSTDOKUMENT. Świat nie przedstawiony. Dokumenty polskiej transformacji po 1989 roku,Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2013 - Zdjęcie miasta. Fotografia warszawska i praktyki pokrewne od zakończenia wojny do dziś, Nowy Teatr, Warszawa
- 2013 - Testing (Re-)Production, Festival of Performance, Muzeum Sztuki, Łódź
- 2013 - Self-Government: Cultural Evolution vs. Revolution, The 3-rd Odessa Biennale Of Contemporary Art, Museum of Odessa Modern Art
- 2013 - Diamensions Variable, Changdong, The National Art Studio, w ramach pobytu rezydencyjnego zorganizowanego przez National Museum of Modern and Contemporary Art, Seoul
- 2013 - Kolekcja. Fragment, Centrum Sztuki Współczesnej – Zamek Ujazdowski,Warszawa
- 2013 - SVIT, Galeria SVIT, Praga
- 2014 - Atlas nowoczesności. Kolekcja sztuki XX i XXI wieku, Muzeum Sztuki, Łódź