Początek istnienia Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku wiąże się z powstaniem Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Sopocie. Powołali go do życia jesienią 1945 roku zaprzyjaźnieni artyści. Były to małżeństwa Krystyna i Juliusz Studniccy, Hanna i Jacek Żuławscy, Józefa i Marian Wnukowie oraz Janusz Strzałecki. Byli oni absolwentami krakowskiej i warszawskiej ASP. Po wojnie znaleźli się na Wybrzeżu. Większość z nich (z wyjątkiem rzeźbiarza Mariana Wnuka) wywodziła się z kręgu kapistów. To też zadecydowało o przewadze tendencji kolorystycznych w Instytucie.
"Byliśmy z tego samego przedwojennego pokolenia, chcieliśmy bardzo nawiązać jak najszybciej do naszej twórczości z tamtych młodych lat, byliśmy wdzięczni losowi, że żyjemy, że możemy zajmować się sztuką, budować nową Szkołę, ale także pływać i żeglować po naszym morzu. Jest zrozumiałe, że nasza twórczość z tamtego okresu jest radosna, martwe natury, pejzaże, portrety malowane w tamtym czasie cieszyły oko bogatym kolorytem."1Józefa Wnukowa
Zajęcia odbywały się w willi przy ulicy Obrońców Westerplatte 24 w Sopocie. Na pierwszy rok studiów zgłosiły się 22 osoby. W tym czasie Instytut posiadał dwie Pracownie Malarskie (Juliusz Studnicki, Janusz Strzałecki), Pracownię Rysunku Wieczorowego (Jacek Żuławski), Pracownię Kompozycji Płaskiej i Przestrzennej (Józefa Wnukowa) oraz Pracownię Rzeźby (Marian Wnuk). Jeszcze w grudniu 1945 roku Instytut przemianowano na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych.
Bardzo szybko do grupy zaprzyjaźnionych artystów przylgnęła nazwa "szkoły sopockiej". Dominującą dyscypliną było malarstwo kolorystyczne. Oddziaływało ono na pozostałe dziedziny sztuki - rzeźbę, tkaninę, ceramikę i grafikę. Prężnie rozwijało się także malarstwo monumentalne, które kontynuowali uczniowie Felicjana Szczęsnego-Kowarskiego: Hanna i Jacek Żuławscy oraz Juliusz Studnicki. W latach 40. pojawiły się nowe pracownie specjalizacyjne: grafiki użytkowej prowadzona przez Eugenię Różańską, tkaniny z profesorem Pawłem Gajewskim i jeszcze dwie malarskie. Jedną oddano pod opiekę Artura Nachta-Samborskiego (w Sopocie od 1946 roku do 1947) i Jan Wodyńskiego. Twórczość Nachta-Samborskiego wzmocniła w "szkole sopockiej" panującą tendencję kolorystyczną.
W kwietniu 1949 roku na walnym zjeździe Związku Polskich Artystów Plastyków w Katowicach za obowiązujący w kraju przyjęto realizm socjalistyczny. Głównymi postulatami doktryny socrelizmu była sztuka dla sztuki i zaangażowanie się sztuki w służbie na rzecz państwa. Twórczość artystów "szkoły sopockiej" wpisywała się w te tendencje.
W roku akademickim 1948/49 rektorem uczelni został rzeźbiarz Marian Wnuk, uczeń Tadeusza Breyera i Karola Stryjeńskiego. Wzmocnił on pozycję rzeźby w szkole. W czasie jego kadencji powstał samodzielny Wydział Rzeźby. Kontynuując zainteresowania swoich nauczycieli tworzył rzeźbę monumentalną, podejmował temat postaci ludzkiej. Przykładem realizacji Wnuka utrzymanej w konwencji socrealizmu jest pomnik (z lat 1949-53) Wdzięczność dla Armii Radzieckiej przeznaczony na skwer Kościuszkowski w Gdyni.
W 1949 roku Wnuk przeniósł się do akademii warszawskiej. Na początku lat 50. sopocki Wydział Rzeźby uległ likwidacji. Osobą odpowiedzialną za tę dyscyplinę został Stanisław Horno-Popławski - podobnie jak Wnuk - uczeń Tadeusza Breyera. W tym samym czasie pod kierownictwem malarki Hanny Żuławskiej otwarto pracownię ceramiki.
W 1951 roku rektorem szkoły został malarz Stanisław Teisseyre (aż do 1962 roku). W czasie jego kadencji pozycja szkoły wzmocniła się. Początek lat 50. przyniósł zmiany w strukturze uczelni. Stworzono trzy wydziały: Malarstwa i Projektowania Dekoracyjnego (Juliusz Studnicki), Rzeźby (Stanisław Horno-Popławski) i Architektury Wnętrz (Stefan Listowski).
"Tak między wspólną pracą a przyjacielską zabawą powstało wiele obrazów, które na I, II i III ogólnopolskich wystawach w latach 1951-53 przyniosły nam wiele nagród i wyróżnień. Rzeźbiarze nie stosowali naszej metody, która bądź co bądź wymagała wielu przyjacielskich stosunków, ale oni również odnosili poważne sukcesy. Termin 'szkoła sopocka', który powstał w tamtym czasie, nie oznaczał ani nazwy Uczelni, ani żadnego stylu, był określeniem postawy grupy zaprzyjaźnionych artystów, którzy próbowali udowodnić, że nawet do postulowanej tematyki można wnieść dobre rzemiosło artystyczne." 2Józefa Wnukowa
Wynikiem wspólnej pracy malarzy "szkoły sopockiej" był, olbrzymich wymiarów (275x575), obraz olejny zatytułowany Pierwszomajowa manifestacja w 1905 roku. Autorami tej pracy byli: Krystyna Łada-Studnicka, Juliusz Studnicki, Stanisław Teisseyre, Teresa Pągowska, Józefa Wnukowa, Jan Wodyński, Hanna i Jacek Żuławscy.W 1955 roku do Sopotu przyjechał malarz Jan Cybis, członek przedwojennego ugrupowania kapistów. Jednak po dwóch latach pracy na Wybrzeżu przeniósł się do akademii w Warszawie.
Wspólną inicjatywą, w jaką zaangażowali się wykładowcy i studenci sopockiej uczelni, była renowacja gdańskiej Starówki. Rozpoczęto ją w 1953 roku. Na czele ponad czterdziestoosobowego zespołu artystów stanął Jacek Żuławski. Wśród zaangażowanych w prace restauracyjne znaleźli się wykładowcy i studenci: oboje Żuławscy, Józefa Wnukowa, Stanisław Teisseyre, Kazimierz Ostrowski, Teresa Pągowska, Czesław Rzepiński i inni. Renowacją objęto dwie ulice tworzące tzw. Drogę Królewską - Długi Targ i ulicę Długą. Fasady kamienic ozdobiono polichromią, malowidłami, mozaikami oraz detalami ceramicznymi.
"Celem artystów dekorujących w latach 1953-1955 ulice Długą i Długi Targ nie była z pewnością archeologiczna precyzja, co dosadnie ujęła Józefa Wnukowa: 'chodziło o stworzenie pozorów bogatej warstwy kulturowej, która - choć nigdy taką nie była - mogłaby w Gdańsku być', a więc nie historia, ale legenda, a może nawet baśń. Tu i ówdzie pojawiają się wątki wyraźnie już bajkowe (...)" 3Józefa Wnukowa
W 1954 roku nastąpiły kolejne zmiany. Uczelnia sopocka, cierpiąca na brak przestrzeni, otrzymała do własnych celów XVII-wieczny budynek Wielkiej Zbrojowni Głównego Miasta Gdańska. Znajduje się on między targiem Węglowym i ulicą Piwną. Gdański Arsenał stał się główną siedzibą szkoły. Przejęto także pochodzącą z XV wieku Basztę Słomianą. I chociaż w Sopocie nadal uczono rzeźby i ceramiki, był to formalny koniec "szkoły sopockiej". Przeprowadzka do Gdańska rozpoczęła historię tzw. "nowej szkoły gdańskiej".
W 1952 roku otwarto Zakłady Artystyczno-Naukowe działające w ramach PWSSP. Stanowiły one początek współpracy uczelni z lokalnym przemysłem. Największym osiągnięciem Zakładów była praca z Elbląskimi Zakładami Przemysłu Terenowego. Do zadań artystów skupionych wokół malarki Hanny Żuławskiej było przygotowanie 200 projektów ceramicznych. Żuławska zaprosiła do zespołu absolwentów PWSSP: Marię Alkiewicz, Janinę Karczewską, Stanisława Koniecznego, Henryka Lulę, Edwarda Roguszczaka i wielu innych. Pracownia ceramiczna mieściła się w dawnej cegielni w Kadynach niedaleko Gdańska. Od nazwy miejscowości powstały określenia "grupa kadyńska", a następnie "kadyny" odnoszące się do wyrobów. Eksponaty "grupy kadyńskiej" pokazano na wystawie w Warszawie w 1957 roku. Ekspozycja została przyjęta z dużym entuzjazmem zarówno przez krytyków jak i przez publiczność. Cechy charakterystyczne ceramiki kadyńskiej to: praca z wolnej ręki, inspiracje światem fauny i flory, dekorowanie kolorowym szkliwem, funkcja dekoracyjna, a nie użytkowa.
"Żuławska wraz z zespołem realizowała wcześniej rzeźbiarskie elementy ceramiczne i mozaiki związane z architekturą, dlatego w pracach kadyńskich zachowały się jeszcze echa wykonywanych rekonstrukcji. Modele przyjmowały formę kameralnych rzeźb, nie pełniły żadnej funkcji użytkowej. W procesie tworzenia odrzucano formowanie na kole, prace wykonywano z wolnej ręki." 4Andrzej Osęka
Lata politycznej odwilży rozluźniły sztywne ramy realizmu socjalistycznego, w jakich znalazła się twórczość założycieli "szkoły sopockiej". Zmiany dotyczyły także struktur uczelni. Pojawiły się nowe pracownie: wzornictwa okrętowego i komunikacji wizualnej. W 1957/58 powstała Pracownia Grafiki Artystycznej, której prowadzenia podjął się Zygmunt Karolak. Z powodu braku dobrze wyposażonego warsztatowego i dobrego grafika, dziedzina ta nie była do tego momentu rozwijana. Dopiero Stanisław Żukowski, uczeń Ludomira Ślendzińskiego, włożył dużo wysiłku w jej rozkwit. W 1971 roku założył razem z Romualdem Bukowskim Doświadczalną Pracownię Grafiki "Oficyna". Czynnie współdziałała ona z uczelnią. W 1977 roku po Żukowskim, miejsce kierownika Pracowni przejął Wiesław Dembski.
W roku 1958 przybył do kraju Piotr Potworowski związany z Bath Academy of Art w Corsham (Kornwalia), gdzie wykładał malarstwo. Do Polski przyjechał na wakacje. Gdy zaproponowano mu objęcie pracowni malarskich na uczelni w Poznaniu i Sopocie, zdecydował się pozostać. Jako uczeń Pankiewicza kontynuował tradycje kolorystyczne, idąc jednak w stronę abstrakcji. Jego pracownia w Sopocie cieszyła się dużą popularnością. Pozostało po nim dużo wspomnień.
"Studentów zmuszał do ciężkiej pracy. W jednym z listów do Pągowskiej, w którym dawał jej instrukcje, jak prowadzić zajęcia pod jego nieobecność, napisał, aby przywiązała studentów do kaloryferów, jeśli nie będą chcieli pracować. Jakim był pedagogiem? Pągowska odpowiada: 'Chciał dużo dać z siebie, lecz dość szybko go to znudziło. Może to było zbyt wiele - uczyć w dwóch szkołach w odległych od siebie miastach? W pracowni dawał fenomenalne zadania, tłumaczył ich sens więcej niż malarski. Zmuszał do myślenia, ale wierzę głęboko, że było to za trudne dla studentów." 5Anna Baranowa
Po przedwczesnej śmierci Potworowskiego w 1962, pracownię malarską przejęła Teresa Pągowska, jego uczennica i asystentka.
W latach 80. pojawiło się w gdańskiej uczelni nowe pokolenie artystów. Do najbardziej znanych należą: Janusz Akermann, Jarosław Bauć, Wiesław Zaremba, Roman Gajewski. Ich ekspresyjne prace wyznaczają nowy etap w rozwoju malarstwa gdańskiej szkoły. Nadal w tym okresie dyscypliną dominującą w szkole jest malarstwo, zaraz po nim dużą popularnością cieszy się grafika. Do najsłynniejszych dzieł tego czasu należy logo "Solidarności" zaprojektowane przez Jerzego Janiszewskiego, absolwenta gdańskiej uczelni.
"(...) reprezentowali w uczelni generację młodych, dla których metodami artystycznymi stały się eklektyzm, swobodny, często prowokacyjny wybór z dorobku przeszłości, pastisz i ironia, ostentacyjna niekiedy narracyjność czy nawet publicystyka polityczna, niedbałość o techniczną doskonałość i skończoność dzieła (...). 6Józefa Wnukowa
Lata 90. przyniosły kolejne zmiany. Dominującym nurtem stała się tzw. sztuka krytyczna. W związku z tym pojawiły się nowe pracownie dyplomowe nowych mediów. Witosław Czerwonka poprowadził Pracownię Intermedialną, która podlegała Wydziałowi Malarstwa, natomiast Grzegorz Klaman - Pracownię Multimedialną. Działalność Klamana wnosi nowe wartości do gdańskiego środowiska. Założył Galerię Wyspa (obecnie Instytut Sztuki "Wyspa") działającą wówczas w ramach Akademii.
"Klaman, powołując wraz z młodymi artystami Wyspę, tworzył wobec szkoły (w której notabene sam pracował) jej instytucjonalną alternatywę. Ale nie tylko - powołując w swych 'mięsnych' instalacjach przedmiot nie-przedstawiony, tworzył alternatywę wobec obrazu modernistycznego (tu: kolorystycznego), utożsamianego z kulturą wysoką (lub najwyższą), w znacznym stopniu w historii polskiego koloryzmu (w tym tzw. szkoły sopockiej) zideologizowaną." 7Piotr Piotrowski
W roku 1996 gdańska PWSSP uzyskała status Akademii Sztuk Pięknych, Wydział Rzeźby otrzymał nowy budynek - Małą Zbrojownię przy placu Wałowym 15. W tym samym okresie wprowadzono studia licencjackie z fotografii i edukacji artystycznej.
Od 2004 roku gdańska Akademia posiada trzy wydziały. Wydział Malarstwa i Grafiki, którą prowadzi profesor Teresa Miszkin, uczennica Władysława Jackiewicza. Profesor Sławoj Ostrowski jest dziekanem Wydziału Rzeźby (dyplom uzyskał u prof. Alfreda Wiśniewskiego). Dziekanem Wydziału Architektury jest Andrzej Pniewski. Rektorem akademii od 2002 roku jest grafik prof. Tomasz Bogusławski.
Kierunki studiów:
- Studia Stacjonarne
Malarstwo, grafika
Architektura wnętrz, wzornictwo
Rzeźba
- Studia Niestacjonarne
Architektura Wnętrz
Grafika Projektowa
Realizacja Obrazu Filmowego, Telewizyjnego i Fotografia w zakresie Fotografii
Edukacja Artystyczna w zakresie sztuk plastycznych
Rektorzy:
1945-1948 - Janusz Strzałecki
1948-1949 - Marian Wnuk
1949-1950 - Jan Wodyński
1951-1962 - Stanisław Teisseyre
1962-1965 - Adam Haupt
1965-1969 - Rajmund Pietkiewicz
1969-1981 - Władysław Jackiewicz
1981-1987 - Franciszek Duszeńko
1987-1990 - Jerzy Zabłocki
1990-1996 - Stanisław Radwański
1996-2002 - Jerzy Krechowicz
2002 - Tomasz BogusławskiPrzypisy
1."Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945-2005. Tradycja i współczesność, 60 lat ASP w Gdańsku", katalog wystawy, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005, s. 21
2.Op. cit., s. 23
3.Op. cit., s. 113
4.Op. cit., s. 200
5.Anna Baranowa "Piotr Potworowski - uczeń i nauczyciel", Op. cit., s. 249
6."Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku...", Op. cit., s. 32
7.Piotr Piotrowski "Znaczenia modernizmu", Poznań 1999, s. 160
{C}
Opracowanie: Sabina Steckiewicz grudzień 2006 | |
Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
Targ Węglowy 6
80-836 Gdańsk
Tel: (+48 58) 30 144 40
Fax: (+48 58) 30 12 200
WWW: www.asp.gda.pl