Robert Kuśmirowski w latach 1998-2003 studiował na Wydziale Artystycznym Instytutu Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie uzyskał dyplom w pracowni rzeźby prof. Sławomira Andrzeja Mieleszki. W roku akademickim 2002-2003 przebywał na stypendium w Pracowni Metalu i Modelowania na Uniwersytecie Rennes 2, Beaux-Arts Rennes. Był nominowany do Paszportów "Polityki", a w 2003 roku znalazł się na pierwszym miejscu rankingu internetowego magazynu Raster. Związany z Fundacją Galerii Foksal w Warszawie. Mieszka i pracuje w Lublinie.
Przez krytyków i interpretatorów swojej sztuki Robert Kuśmirowski nazywany jest "geniuszem atrapy", "genialnym imitatorem", "fałszerzem i manipulatorem rzeczywistości". Większość jego prac oparta jest na rekonstrukcji i kopiowaniu starych przedmiotów, dokumentów, fotografii, a raczej tworzeniu ich łudząco podobnych imitacji. Zazwyczaj nie mają one swego określonego pierwowzoru, a jedynie przywołują kulturę materialną pewnej epoki. Zawsze jednak cechuje je zegarmistrzowska dokładność i skrupulatność. W większych instalacjach ujawnia się też kolekcjonerskie zamiłowanie artysty - nagromadzone przedmioty tworzą wówczas trudne do ogarnięcia zbiory, określone przez Joannę Mytkowską jako "barok nadmiaru i entropia detali".
W ten sposób Kuśmirowski odwołuje się do pamięci, historii i nostalgii, jaka towarzyszy kulturze wizualnej z odległej i nieco bliższej przeszłości powoli znikającej pod kolejnymi warstwami. Dzięki temu w jego pracach ujawnia się też wątek wanitatywny - odtwarzanie minionej kultury materialnej staje się sposobem podejmowania tematu krótkotrwałości, przemijalności i śmierci. Podobny charakter mają też jego akcje i działania performerskie, czasami uzupełniane komponowaną przez niego muzyką.
W początkowym okresie twórczości Kuśmirowski wykonywał imitacje i atrapy pojedynczych, niewielkich przedmiotów (znaczek pocztowy, fotografie, druki). Jednak już jego debiut w Galerii Białej w Lublinie w 2002 roku mógł zdumiewać swym rozmachem. W przestrzeni wystawienniczej artysta, wówczas jeszcze student czwartego roku, odtworzył starą stację kolejową - znajdowała się tam wykonana w skali 1:1 kopia wagonu towarowego stojącego na bocznicy oraz poczekalnia dworcowa. Część ekspozycji stanowiły oryginalne przedmioty. Całości towarzyszył odpowiednio zmontowany dźwięk odgłosów typowych dla kolei.
W 2003 roku w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie Kuśmirowski stworzył rekonstrukcję wypełnionej wieloma przedmiotami pracowni artystycznej z okresu PRL-u ("Double V"). Jej przestrzeń była jednak zdwojona - umieszczone nad obskurną umywalką lustro było w rzeczywistości szybą, za którą zdezorientowani widzowie oglądali wykonaną przez artystę w zwierciadlanym odbiciu tę samą imitację rzeczywistości. W nieco zmienionej wersji instalacji dla bytomskiej galerii Kronika w 2004 roku Kuśmirowski wmontował w ścianie szkło weneckie, które demaskowało wykorzystany przez artystę efekt iluzji.
Czasy PRL-u przywoływała też wystawa "Prace" w Gorzowie Wielkopolskim w 2006 roku. Składała się z dwóch ekspozycji - współczesnej oraz w stylu lat sześćdziesiątych (wykorzystując prace z tego okresu, m.in. Władysława Hasiora). Na otwarciu artysta z typową dla siebie skrupulatnością zainscenizował dwa fikcyjne wernisaże (oglądane przez gości z antresoli). Na wernisażu z lat sześćdziesiątych palono papierosy, pito wódkę i jedzono "wuzetki", drugi wernisaż oddawał współczesne, bardziej chłodne zwyczaje. Na nim wystąpił też przebrany za malarskiego robota (jako dzieło sztuki) artysta.
Na wystawie "Palimpsest muzeum" (podczas Biennale Sztuki w Łodzi) w 2004 roku artysta stworzył "Balkon" - wykonany z lekkich i nietrwałych materiałów fragment fasady zniszczonego budynku, kontrastującego z bogactwem Pałacu Poznańskiego, w którym ekspozycja miała miejsce. Jednocześnie nastąpiła tu gra z przestrzenią architektoniczną - to, co powinno znajdować się na zewnątrz, znalazło się w środku.
W kilku realizacjach artysty powraca motyw wody, urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Instalacja "Fontanna" w warszawskiej Galerii XX1 w 2003 roku była rekonstrukcją pijalni wód sprzed lat, doprowadzoną przez Kuśmirowskiego do skrajnej perfekcji - z kranów płynęła woda o właściwościach leczniczych. W Cysternie znajdującej się przed Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie artysta odtworzył nawiązującą do niej wiejską studnię ("Yes, I'm wsiór", 2004). Z kolei na wystawie "Hydrograf" w białostockim Arsenale (2004) motyw wody połączony został z wątkiem wanitatywnym. Na odtworzonych przez Kuśmirowskiego wannie, studni i maszynie parowej zostały umieszczone ozdobne, nagrobne inskrypcje oraz medaliony z portretami.
Temat vanitas najbardziej dosłownie powrócił w instalacji "D.O.M." stworzonej w berlińskiej galerii Johnen und Schottle (2004), a następnie powtórzonej w Fundacji Galerii Foksal w Warszawie (2005). Artysta przeniósł do galerii fragment cmentarza, który po bliższym przyjrzeniu okazywał się atrapą z kartonu i styropianu.
Akcje Kuśmirowskiego przybierają też formę romantycznych podróży. Na wystawę "Wymarsz rowerowy" w Galerie für Zeitgenössische Kunst w Lipsku w 2003 roku artysta dotarł na wykonanym w latach dwudziestych rowerze, przebrany w strój z epoki, swą podróż rozpoczynając w oddalonym o 1200 kilometrów Paryżu. W jej trakcie fotografował siebie tak, by zdjęcia jak najbardziej przypominały dawne czasy. W następnym roku odbył pieszą wędrówkę z Łodzi do Paryża, nawiązując do słynnej marszruty Brăncuşiego pielgrzymującego niegdyś do stolicy sztuki nowoczesnej.
Na pokazywanej w Wiedniu, Londynie i Warszawie wystawę "Teatr niemożliwy" Kuśmirowski pokazał instalację "Emitime" (2005), w której wchodził w polemikę z Tadeuszem Kantorem. Odtworzył przestrzeń "umarłej klasy" z sugestią szkolnych ławek umieszczonych w pudłach transportowych.
W rozwijanym w ostatnim czasie projekcie "The ornaments of anatomy" (2005-2006) Kuśmirowski wciela się w postać tajemniczego doktora Verniera - badacza anatomii i autora zagadkowych ksiąg. Pod tą postacią artysta ujawnia się podczas performances (np. w trakcie otwarcia wystawy "Spojrzenia" w warszawskiej Zachęcie w 2006 roku), zazwyczaj jednak widzowie mają do czynienia z przedmiotami, jakimi otacza się uczony powołany do życia przez Kuśmirowskiego, a nawet całymi przestrzeniami, w których funkcjonuje. Artysta zrekonstruował ogromną bibliotekę oraz wypełnione niezliczoną ilością rekwizytów gabinety i laboratoria. Odnaleźć tu można liczne odwołania do obecnego w zbiorowej pamięci romantycznego paradygmatu dawnego wynalazcy, ale jednocześnie ujawniony zostaje mechanizm konstruowania intrygującego obrazu przeszłości z wyobrażeń zmieszanych z naukową wiedzą na jej temat.
W 2006 roku artysta zrealizował projekt "Kanał", w którym eksplorował łódzkie kanały, niektóre od dawna nieużywane, w poszukiwaniu śladów przeszłości, obiektów zostawionych tam przez człowieka. W gruncie rzeczy była to ponowna próba zmierzenia się z przeszłością.
Kolejny długoterminowy i kilkuetapowy projekt Kuśmirowskiego opierał się na utopijnej idei cofnięcia czasu i odmłodzenia ciała. W Galerie Magazin w 2007 roku skonstruował laboratorium komputerowe, w którym naukowcy badali cało artysty pod kątem tego, czy może przejść eksperyment odmłodzenia. W trakcie performance'u wcielił się w jednego z badaczy. Sam proces odmłodzenia miał miejsce w kolejnym etapie projektu, w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie.
Kuśmirowski kontynuuje wykonywanie typowych dla swej twórczości iluzorycznych "rekonstrukcji". Na triennale Beaufort w 2009 w belgijskim Blankenberge zamienił fasadę jednej z kamienic w ruderę, a właściwie atrapę rudery. W galerii Barbican w Londynie w 2009 roku stworzył imponujący "Bunkier", nie do poznania zmieniający przestrzeń, a właściwie imitację bunkra z czasów II wojny światowej, opuszczonego, pełnego porzuconego sprzętu, pordzewiałych rur.
"Efekt zaskoczenia może być dość podobny do wejścia w środek filmu. Ale w 'Bunkrze' chodziło o stworzenie miejsca kompletnego, nie tylko fasady" - mówił artysta w wywiadzie.
Instalacja nostalgicznie przywołuje na powrót do życia atmosferę wojny, ale także zimnowojennych strachów, jednocześnie odnosząc się do brutalistycznego modernizmu architektury Barbicanu.
Za rodzaj podsumowania dotychczasowej twórczości oraz ujawnienia metody pracy i różnorodnych fascynacji Kuśmirowskiego kulturą materialną uznać można wystawę w Bunkrze Sztuki na początku 2009 roku zatytułowaną "Masyw kolekcjonerski". Artysta wyeksponował na niej niezliczonej przedmioty pochodzące zarówno z własnej kolekcji, jak i eksponaty z fascynujących zbiorów rodziny Sosenków, znanych krakowskich antykwariuszy. Kolekcjonerski porządek na ekspozycji przechodził w horror vacui i nawał przedmiotów trudny do ogarnięcia. Sam artysta wyjaśniał:
"Nigdy nie miałem w sobie narkotyku kolekcjonerstwa. We mnie jest jedynie chęć poznania tylu ludzi, tylu wątków i tylu przedmiotów, ile się da."
Tematykę muzealno-kolekcjonerską rozwijał Kuśmirowski w kolejnych projektach. W Trydencie zaproponował widzom m.in. podróż w czasie w rodzaju magicznej skrzyni, "Cosmoramie" (2010).
W 2010 roku w Fundacji Morra Greco w Neapolu Kuśmirowski powołał "Muzeum Sztuki Zdeponowanej (Museum of Deposited Art)". Było to niecodzienne muzeum, gdyż zdeponowane prace były komisyjnie niszczone, spalane, a prochy - składane do specjalnie zaprojektowanych urn, identycznych muzealnych modułów. Tę radykalną odmianę krytyki instytucjonalnej z jednej strony odczytać można jako ironiczny komentarz do znaczeniowego ubożenia sztuki w instytucjach wystawienniczych, z drugiej - jako naturalny proces, zgodnie z którym sztuka - podobnie jak produkty żywnościowe - ma swoją datę przydatności. W Neapolu w ten sposób "umuzealniono" dwanaście prac, w tym sześć samego Kuśmirowskiego. Sześć pozostałych pozyskał od innych artystów: Romana Ondaka, Philipa Akkermana, Rafała Bujnowskiego, Jana Gryki, Jacka Wierzchosia i R.E. Acres.
Działalność tę artysta określał jako:
"prowadzenie usług publicznych na rzecz sztuki, polegające na uruchomieniu kompleksowego recyklingu, w zakresie likwidacji i komasowania sztuki, z prac niechcianych i nikomu niepotrzebnych".
Druga odsłona tego samego projektu odbyła się w 2010 roku Lublinie, kolejna - rok później w bytomskiej Kronice.
W jednej z najnowszych instalacji, prezentowanej na wystawie "Historia w sztuce" w nowo otwartym krakowskim MOCAK-u (maj 2011) artysta pokazał maszynę, która przekształcała klasyczne rzeźby w - szczególnie ostatnio modne - modernistyczne.
Na pięćdziesięciolecie istnienia BWA w Bielsku-Białej w 2010 roku Kuśmirowski przygotował specjalny projekt zatytułowany "Wystawa jesienna". Artysta zainspirował się aranżacjami przestrzennymi galerii wystawowych z lat 60. i 70. Nawiązując do nich, stworzył taką przestrzeń, nieco "z innej epoki", w dolnej sali bielskiej galerii. Inspiracją dla Kuśmirowskiego była fotografia z Pawilonu Plastyków - taką bowiem nazwę nosiła galeria w latach 1960-1975, gdy z filii katowickiego BWA przekształciła się w niezależną placówkę. Z fotografii artysta zaczerpnął część wystroju wnętrz. Zaprojektował też utrzymaną w charakterystycznej stylistyce z tamtych lat informację wizualną. Nie mogło też zabraknąć stanowiących wówczas nieodzowny element sal wystawowych roślin doniczkowych (zwłaszcza fikusów i paprotek), no i… sztuki. Obok prac mniej znanych twórców wystawiających kiedyś w Bielsku-Białej zawisły prace stworzone przez samego Kuśmirowskiego.
Autor: Karol Sienkiewicz, październik 2006; aktualizacja: czerwiec 2011.
Wybrane wystawy indywidualne:
- 2002
- Galeria Biała, Lublin. - 2003
- "Double V" - Laboratorium, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Fontanna" - Galeria XX1, Warszawa. - 2004
- "Hydrograf" - Galeria Arsenał, Białystok
- "D.O.M." - Johnen und Schottle Galerie, Berlin, Niemcy
- "Usługi dla ludności" - Galeria Potocka, Kraków
- "Yes I'm wsiór" - Cysterna, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Double V" - Galeria Kronika, Bytom - 2005
- "D.O.M." - Fundacja Galerii Foksal, Warszawa
- "The Ornaments of Anatomy" - Kunstverein, Hamburg, Niemcy
- "The Museum of The last Artwork" - Yerba Buena Art Center, San Francisco, Stany Zjednoczone
- "Eksperymentalne studio anatomiczne" - Galeria Biała, Lublin
- "Double V Post industrial" - Van Abbe Museum, Eindhoven, Holandia
- "Kunstmiroffsky" - Kordegarda, Oddział Zachęty Narodowej Galerii Sztuki, Warszawa (z Michałem Stachyrą i Kamilem Stańczakiem) - 2006
- "Ornamenty anatomii III" - w ramach projektu "W Samym centrum uwagi", Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Prace" - BWA, Gorzów Wielkopolski;
- "Kanał" - Galeria Manhattan, Łódź
- "Ornaments of Anatomy, Band 2" - Kunstverein, Hamburg
- "Robert Kuśmirowski" - Migrosmuseum, Zurych
- "Kanal" - Johnen & Schöttle, Kolonia - 2007 - "DATAmatic 880" - Galerie Magazin, Berlin
- 2008 - "Robert Kuśmirowski" - Museum Dhondt-Dhaenens, Deurle
- 2009
- "Masyw kolekcjonerski" - Bunkier Sztuki, Kraków
- Barbican Gallery, Londyn - 2010 - "Cosmorama / P.A.P.O.P.", Fondazione Galleria Civica, Trydent
- "Wystawa jesienna", Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała
- "Museum of Deposited Art", Fundacja Morra Greco, Neapol
- "Muzeum Sztuki Zdeponowanej", Galeria Biała, Lublin - 2011 - "MSZ, czyli Muzeum Sztuki Zdeponowanej", Galeria Kronika, Bytom
Wybrane wystawy zbiorowe:
- 1998 - "Rysunek i malarstwo" - Galeria Mat-Mart, Lublin
- 2001 - "Pozaginania rysunkowe" - Młode Forum Sztuki Galerii Białej, Lublin
- 2002
- "Novart.pl", Festiwal Młodej Sztuki, Kraków
- "Supermarket sztuki III" - ludzie i przedmioty - Galeria DAP, Warszawa
- "Sztuka ożywiona" - Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa; Bunkier Sztuki, Kraków - 2003
- "Simon says Aloha to polish Art. Stockholm Art Fair" - Sztokholm, Szwecja
- "Wymarsz rowerowy" - Galerie für Zeitgenössische Kunst, Lipsk, Niemcy
- "Stan wojenny" - Zmiana Organizacji Ruchu, Warszawa
- "Jusqu'au bout du mone" - Galerie de L'Espace International et Orangerie du Thabor, Rennes, Francja - 2004
- "Access cz.hu.pl.sk" - Display Gallery, Praga, Czechy
- "4 KS 2/63. Auschwitz Prozess Austellung" - Frankfurt n. Menem, Niemcy
- "Prym" - Galeria BWA, Zielona Góra
- "Doba romnatyzmu" - Instytut Polski, Kijów, Ukraina
- "Drang nach West" - Compact Space, Berlin, Niemcy
- "Distances?" - La Plateau, Paryż, Francja
- "De ma fenêtre. Des artistes et leurs territories" - Ecole Nationale Superiéure des Beaux-Arts, Paryż, Francja
- "Palimpsest muzeum" - Biennale Sztuki w Łodzi, Muzeum Historii Miasta Łodzi
- "IV Triennale młodych" - Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko
- "Niosę przed sobą lustro" - Galeria Szara, Cieszyn; Galeria Sektor I, Katowice (2005) - 2005
- "Animalum 27%" - Roda Sten, Göteborg; Andrew Kreps Gallery, Nowy Jork, Stany Zjednoczone; Headlands Center for the Arts, San Francisco, Stany Zjednoczone
- "Nova biała" - Galeria Biała, Lublin
- "Teatr niemożliwy" - Kunsthalle, Wiedeń; Barbican Art Center, Londyn, Wielka Brytania (2006); Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa (2006)
- "Powidoki widzialności" - Galeria Sektor I, Katowice
- "Extra City Center for contemporary Art" - Antwerpia, Belgia - 2006
- "Spojrzenia. II edycja" - Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- "Of Mice and Men" - 45. Berlin Biennial for Contemporary Art, Berlin, Niemcy
- "Architektura intymna, architektura porzucona" - Galeria Kronika, Bytom
- "Śniadanie w muzeum" - Muzeum Sztuki, Łódź - 2007
- "Wreszcie nowa! Małopolskie kolekcje sztuki współczesnej" - Muzeum Narodowe, Kraków
- "Transgresja wyobraźni" - Centrum Kultury, Lublin
- "Pamięć tej chwili z odległości lat, które miną" - dawna Fabryka Schindlera, Kraków
- "Odczarowanie" - BWA, Zielona Góra
- "Tektonika historii" - Instytut Sztuki Wyspa, Gdańsk
- "Against Time" - Bonniers Konsthall, Sztokholm
- "Rockers Island" - Museum Folkwang, Essen - 2008
- "After Nature" - New Museum, Nowy Jork
- "Aktywne studio" - Galeria Studio, Warszawa
- "Poland Street Underground 2008" - Londyn
- "Odczarowanie - proces ciągły" - BWA Awangarda, Wrocław
- "Efekt czerwonych oczu. Fotografia polska XXI wieku" - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "Kwiaty naszego życia" - CSW Znak Czasu, Toruń
- "Manual CC" - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- "T2 Torino Triennale" - Turyn
- "Femont Generalny" - Galeria Biała, Lublin
- "OK! Wyspiański" - Muzeum Narodowe, Kraków - 2009
- "Die Kunst ist super!" - Hamburger Bahnhof, Berlin
- "Chasing Napoleon" - Palais de Tokyo, Paryż
- "Sygnatury wojny" - Galeria Sektor I, Górnośląskie Centrum Kultury, Katowice
- "From the Archive" - Galeria Żak-Branicka, Berlin
- "Aktywne studio - przygody plastyczne wokół fotografii" - Zona Sztuki Aktualnej, Łódź
- "Kolekcja alternatywna" - Centrum Kultury, Lublin
- "Obudź się i śnij" - Fundacja Signum, Wenecja
- "Wolność od-zysku" - Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- "Inwazja dźwięku" - Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- "2nd Athens Biennial. Heaven" - Ateny
- "Beaufort 03" - Blankenberge, Belgia; - "Fotoplastykon - przygody plastyczne wokół fotografii", Zona Sztuki Aktualnej, Łódź - 2010 - "Träume finden in der Vergangenheit statt", Kunstmuseum Dieselkraftwerk, Cottbus, Niemcy
- "Obraz kolekcji", Galeria Arsenał, Białystok
- "Star City - The Future under Communism", Nottingham Contemporary, Nottingham, Wielka Brytania - 2011 - "Historia w sztuce", Muzeum Sztuki Współczesnej (MOCAK), Kraków
- "Kolekcja MOCAK-u", Muzeum Sztuki Współczesnej (MOCAK), Kraków
- "Spektrum", Kunsthalle Wien, Wiedeń
- "The Power of Fantasy”, BOZAR, Bruksela