Teatr Żydowski im. Estery Racheli i Idy Kamińskich w Warszawie powstał w 1950 roku i szybko wpisał się w kulturalny pejzaż miasta. Wielokrotnie podróżował po świecie z rozmaitymi przedstawieniami. Placówka ta od wielu lat jest także współorganizatorem festiwalu kultury żydowskiej "Warszawa Singera".
Warszawska scena jest kontynuatorem i spadkobiercą bogatej tradycji scen żydowskich w Polsce okresu międzywojennego. Powstała w wyniku połączenia dwóch zespołów teatrów występujących w latach 1945-1950 we Wrocławiu i Łodzi. Po 1950 roku teatr działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce. W 1955 roku przeniósł się do nowoczesnego budynku w Warszawie według projektu Bohdana Pniewskiego.
Ida Kamińska kierowała placówką do wydarzeń marcowych w 1968. Wraz z nią na emigrację udała się znaczna część pracowników teatru, w tym większa część zespołu aktorskiego. Istnienie Teatru Żydowskiego w Polsce stanęło wówczas pod znakiem zapytania. Przez sezon (1968/1969) teatrem kierował Juliusz Berger. We wrześniu 1969 roku dyrekcję objął Szymon Szurmiej. Zastawszy zdziesiątkowany emigracją zespół uruchomił teatralne Studio Aktorskie, kształcące młodych aktorów.
Zarówno za czasów Idy Kamińskiej, jak i za dyrekcji Szymona Szurmieja w repertuarze teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe. Pierwszy z nich to klasyka literatury i teatru jidysz – a więc sztuki takich autorów, jak Salomon Ettinger, Abraham Goldfaden, Mendele-Mojcher Sforim, Jakub Gordin, Szołem Alejchem, Icchok Lejb Perec, Szymon An-ski, Perec Hirszbejn, Szalom Asz. Utwory tych wybitnych literatów stanowiły i stanowią podstawę repertuaru.
Teatr Żydowski nie chce jednak być jedynie "świątynią narodowych pamiątek" i interesuje się wszystkimi sztukami współczesnymi o tematyce żydowskiej. Jego drugi nurt to teksty spoza kanonu literatury jidysz. Widzowie sceny przy Placu Grzybowskim oglądali więc podejmujące tematykę żydowską wystawienia Juliusza i Ethel Leona Kruczkowskiego, Śmierć komiwojażera Arthura Millera, Zmierzch Izaaka Babla, czy (na małej scenie) Lejzorka według Ilii Erenburga.
Trzeci nurt, silnie w linii repertuarowej Teatru Żydowskiego obecny, to widowiska muzyczne i kabaretowe: Skrzypek na dachu, Kamienica na Nalewkach, Publiczność to lubi, W nocy na starym rynku, Dla mnie bomba, Tradycja, Żyć nie umierać!, Bonjour Monsieur Chagall.
"Pytają mnie często za granicą, po co jest ten teatr i czy Polacy nie chcą nim przykryć swego antysemityzmu - mówił Szymon Szurmiej w rozmowie z 'Rzeczpospolitą'. - Reaguję wówczas bardzo ostro. Ten teatr jest częścią składową polskiej kultury. W tej chwili mamy renesans języka żydowskiego na świecie - głównie w Stanach Zjednoczonych i Izraelu, gdzie od 1946 roku nie miał prawa bytu, bo przeszkadzał w 'realizacji jedności' diaspory. Kultura jidysz jest uniwersalna i żyje mimo odrębności języka. U mnie na widowni najwięcej jest młodzieży, intuicyjnie szukającej świata swych dziadków, w którym żyło się wspólnie. Rzeczpospolita dba o ten teatr, który jest jej teatrem."
Przedstawienia w teatrze grane są zarówno w języku jidysz (z polskim tłumaczeniem przez słuchawki) jak i po polsku.
Źródło: informacje teatru, prasowe i własne
Autor: Janusz R. Kowalczyk, grudzień 2010.
Teatr Żydowski im. Estery Racheli i Idy Kamińskich
Plac Grzybowski 12/16
00-104 Warszawa
Województwo mazowieckie
Tel: centrala: (22) 620 62 81, (22) 620 70 25
Tel/Fax: sekretariat: (22) 620 49 54
Fax: (22) 620 49 54
WWW: www.teatr-zydowski.art.pl
Email: sekretariat@teatr-zydowski.art.pl