| | Tadeusz Słobodzianek, Piotr Tomaszuk, TURLAJGROSZEK. HISTORIA NAIWNA DLA TEATRU LALEK Postacie dramatu: Chłop, Baba, Turlajgroszek, ich dziecko, Święciucha, Czort, Groch, cudowne ziarenko, Chór. Druk: "Dialog" 1990 nr 11 |
Poetycka, pełna surowej prostoty, okrutna opowieść o małym chłopcu - Turlajgroszku ujęta jest w ramy moralitetu. Rodzice oddają Turlajgroszka na wychowanie wędrownemu handlarzowi. Zaprzedają go Czortowi, który prowadzi go na jarmark. Czort mówi: "Pan Jezus / O świecie / Zapomniał / Człowiek / Sobie sam / Radzić musi / Na jarmarek / Ciebie dali / Mama tata / Nie kochali". Rodzice liczą na obiecywane przez diabła zyski: "Dziecko dajcie / Na jarmarek / Interesu / Nauczy się / W try miga / Bryczką wróci / Albo i taksówką". Po drodze Czort uczy chłopca oszukiwać, kraść, wreszcie każe mu sponiewierać przydrożny krzyż. Biedny, niekochany Turlajgroszek rzuca się na krzyż. Przylatuje Święciucha, modli się, zaklina i przegania Czorta. Mówi chłopcu, co grozi mu za złe uczynki, do których kusił "Zły": "A za to, że krzyża łamał - drugą rękę siekierą / A za to, że krzyża kopał - obie nogi piłą / A za to, że krzyża opluł - język szczypcami". Święciucha daje mu cudowne ziarenko Grochu. Chłopczyk chce do mamy i taty, chce, żeby go pokochali. Odbywa swoją pokutę - turla się na klęczkach na groszku aż do domu i zasadza ziarenko. Rodzice - Chłop i Baba rzucają się do zbierania grochu, który zakwitł złotem. O Turlajgroszku zapomnieli, nie kochają go. Teraz chłopczyk słowami Święciuchy przestrzega pazernych rodziców. Chłopa i Babę "biorą diabli", lecą w chmury, potem rozpadają się. Chłopiec zbiera najpierw groch, potem rodziców. Mówi: "Nie pokochali / Boli". Wcześniej od turlania bolały go kolanka. Archetypicznej, wzruszającej opowieści towarzyszą piosenki chóru, który intonuje modlitwy i ostrzeżenia, śpiewa o dobrych i złych postępkach, o winie, wreszcie o wiecznej nagrodzie i karze.
"W swoich sztukach wystrzegam się jak ognia moralizowania - mówi Tadeusz Słobodzianek - jedyną powinnością sztuki jest stawianie pytań i szukanie odpowiedzi. Pokazywanie złożoności, tego, że one są umiejscowione w człowieku, nie w sytuacji. Ciekawi mnie diabeł ze swoimi racjami. I anioł, który dobija się o dobro za pomocą miecza płonącego. I co wynika z natury Boga, tego Boga ze Starego Testamentu, pełnego sprzeczności. Piszę dramaty, bo taka jest moja wizja świata. Nie potrafię się dzielić swoimi lirycznymi odczuciami, nie umiałbym pisać poezji ani powieści. Świat widzę jako kłębowisko sprzecznych wartości." ("Gazeta Wyborcza" 3 czerwca 1994)
TURLAJGROSZEK to jedyny dramat
Tadeusza Słobodzianka (autora między innymi: MERLINA, PROROKA ILJI, OBYWATELA PEKOSIA, CARA MIKOŁAJA, SNU PLUSKWY) napisany razem ze współautorem.
Piotr Tomaszuk był równocześnie reżyserem TURLAJGROSZKA wystawionego w gdańskim Teatrze Miniatura (1990) w scenografii Mikołaja Maleszy, z muzyką Krzysztofa Dziermy. (W 1992 roku zrealizowano także wersję telewizyjną spektaklu.)
Przedstawienie zdobyło wiele prestiżowych nagród:
- Grand Prix - Opole 1992, Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalek
- Fringe First - Edynburg 1993, Międzynarodowy Festiwal Teatralny
- Grand Prix - Kłodzko 1992, "Zderzenia"
- ATEST ASSITEJ - Warszawa 1991, nagroda Międzynarodowego Stowarzyszenia Teatrów dla Dzieci i Młodzieży
W rok po premierze spektaklu
Tomaszuk i
Słobodzianek założyli Towarzystwo Wierszalin, eksperymentalny teatr kultury pogranicza, wykorzystujący w swoich realizacjach obok żywego planu także lalki.
Monika Mokrzycka-Pokora marzec 2003 | |