Tomasz Wiech, fot. Grażyna Makara
W swej pracy najbardziej zainteresowany jest obrazowaniem przemian w Europie Środkowo-Wschodniej, zwłaszcza w Polsce. Wykonywał również cykle fotograficzne w Rumunii, Słowacji i na Ukrainie. Jak sam mówi, najbardziej lubi fotografować takie miejsca i sytuacje, gdzie pozornie nic nie dzieje. Posługuje się konwencją dokumentu fotograficznego w różnych jej odmianach. Sięga po reportaż i portret, za każdym razem modyfikując je tak, by najlepiej ukazać najważniejsze aspekty podejmowanego tematu. Do najbardziej znanych jego prac należą cykle: "W Polsce" (2005-2010), "Skawce" (2009), "Park" (2007-2009), "Coś osobistego" (2007-2009) i "Nowa Huta" (2008).
Tematem cyklu fotograficznego "Park" (2007-2009) stał się Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, założony w latach pięćdziesiątych na najbardziej chyba uprzemysłowionym terenie w ówczesnej Polsce, gdzie na kilometr kwadratowy ziemi spadało blisko osiemset ton pyłów. W założeniu miał być idealnym miejscem rozrywki i rekreacji dla zmęczonych codzienną pracą górników i ich rodzin. Centralna część parku została zaprojektowana jako rezerwat leśny, a wokół niego powstały: ogród zoologiczny, wesołe miasteczko, rosarium, hala wystawowa "Kapelusz", Stadion Śląski, planetarium, kąpielisko "Fala", korty tenisowe oraz restauracje. Już u schyłku PRL złoty okres Parku przeminął i część obiektów zaczęła popadać w ruinę. W okresie transformacji proces destrukcji uległ przyspieszeniu.
Zdjęcia Tomasza Wiecha pokazują jak socrealistyczne rzeźby porastają mchem, betonowe cielska dinozaurów rozpadają się, odsłaniając metalowe konstrukcje. Zarazem obok dawnych obiektów powstają nowe - najczęściej tandetne kioski z zabawkami, gabinety strachu czy ogródki piwne.
Innym cyklem dokumentalnym Wiecha ilustrującym przemiany we współczesnej Polsce, skoncentrowanym nie tyle na popadającym w ruinę starym, co powstającym na naszych oczach nowym porządku, jest "Coś osobistego" (2007-2010). Fotografie zrealizowane w dużych, krakowskich korporacjach pokazują codzienność spędzających tam wiele godzin pracowników. Jednym ze zjawisk, które interesują Wiecha, jest proces zadomawiania się ludzi w przestrzeni biura.
Chłodne, nieprzyjazne przestrzenie dużych korporacji projektowane są na całym świecie według tych samych zasad. Zdehumanizowane i nieprzyjazne, wyglądają wszędzie tak samo. Puste stanowią kwintesencję typowości i przeciętności, dopiero pracownicy zaczynają nadawać im ludzki, indywidualny wymiar. Na ściankach działowych swych boksów umieszczają rysunki dzieci, na ekranie komputera instalują tapety ze zdjęciami z wakacji, na biurku zaś stawiają ulubione bibeloty czy okolicznościowe dekoracje, jak drzewka bożonarodzeniowe. Jedna z fotografii z tego cyklu, zatytułowana "Śniadanie w korporacji", przyniosła autorowi III nagrodę konkursie World Press Photo 2009.
Przemiany w otaczającej rzeczywistości Tomasz Wiech ukazuje często poprzez portrety ludzi i miejsc. Dzieje się tak w przypadku cyklu fotograficznego "Skawce". Tytuł to nazwa wsi położonej w Małopolsce, kilkadziesiąt kilometrów od Wadowic, nad rzeką Skawą. Wieś miała ulec zniszczeniu, a właściwie zatopieniu, wskutek budowy tamy. Pierwsze sygnały o planach zalania tego terenu mieszkańcy otrzymali w latach sześćdziesiątych. Kilkanaście lat później rozpoczęła się budowa wysokiej na 50 metrów tamy. Trwa ona do dziś i nikt nie jest w stanie powiedzieć, kiedy zostanie ukończona, ale istniejące jedynie w planach sztuczne jezioro zdążyło już zniszczyć życie mieszkańców Skawiec. Zabroniono im przeprowadzania remontów oraz wznoszenia nowych domów, nakazano sprzedaż ziemi i gospodarstw oraz zarządzono przeprowadzkę do nowo powstałej wsi nazwanej Nowymi Skawcami. W Starych Skawcach pozostało już tylko kilkanaście domów. Mieszkają w nich ci, którzy chcą umrzeć w miejscu swoich narodzin.
Fotograf tak opowiadał o trudnościach związanych z realizacją tematu:
- Zainteresował mnie sam fenomen - coś istnieje, a za chwilę tego nie ma. W przypadku Skawiec sytuacja jest bardziej skomplikowana, bo ta wieś nie zniknęła, tylko została przeniesiona w inne miejsce i w nieco zmienionym kształcie. Poza tym sam temat w sensie wizualnym nie jest jakiś superfotograficzny, więc kosztowało mnie to dużo pracy. Zdecydowałem się na połączenie zdjęć z wywiadem, ponieważ usłyszałem od mieszkańców rzeczy, których nie potrafiłem precyzyjnie przełożyć na język obrazu. Kiedy pierwszy raz przyjechałem do Skawiec, spotkałem pewną kobietę i zapytałem, gdzie jest ta wieś, która ma zostać zalana. W głowie miałem apokaliptyczne obrazy mieszkańców, którzy pakują swój dobytek i uciekają. A ona powiedziała: "O, ten dom zostanie zalany, ten też, właściwie wszystkie". Skawce wyglądały jak zwykła wieś. I dlatego wiele osób mówiło mi, że to nie jest temat. Ale ja się uparłem i postanowiłem skończyć ten projekt. Lubię fotografować rzeczy zwyczajne, na pierwszy rzut oka nieefektowne.
Wiech od 2004 do 2010 roku pracował jako fotoreporter w "Gazecie Wyborczej", od 2010 roku jest wolnym strzelcem. Jego zdjęcia, dystrybuowane przez Agencję Gazeta, pojawiały się w większości najważniejszych polskich gazet i magazynów. Otrzymał wiele znaczących nagród w dziedzinie fotografii prasowej, między innymi: Grand Press Photo (2006), WBK Press Photo (2006, 2007), World Press Photo (2009).
Autor: Magdalena Wróblewska, grudzień 2011
Wybrane wystawy indywidualne:
• 2010 - "Skawce", Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu", Toruń
• 2008 - "Chorzów Dream", Galeria Pauza, Kraków
• 2007 - "Droga przez Rumunię", Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków
• 2005 - "Podgórzanie", Park Bednarskiego, Kraków
Wybrane wystawy zbiorowe:
• 2010 - "Perception Meets Reality", Brugia, Belgia
• 2009 - "Kultura fotograficzna", wystawa towarzysząca Kongresowi Kultury Polskiej, Galeria Pauza, Kraków
• 2009 - Miesiąc Fotografii w Krakowie
• 2009 - "Red, White and Others Colours", Kaunas Photo Festiwal, Litwa
• 2009 - "There are Many Reasons for Living", Planty, Kraków
• 2005 - "15 lat Gazety Wyborczej", Galeria Loch Camelot, Kraków
Najważniejsze nagrody:
• 2009 - pierwsza nagroda w kategorii "Życie codzienne", Newsreportaż 2009, "Newsweek Polska"; trzecia nagroda za pojedyncze zdjęcie w kategorii "Życie codzienne", World Press Photo
• 2008 - Grand Prix w konkursie fotograficznym "Portret Krakowa 2007"
• 2007 - trzecia nagroda w kategorii "Portret", Konkurs Fotograficzny BZ WBK; Grand Prix w konkursie fotograficznym "Portret Krakowa 2006"
• 2006 - druga nagroda w kategorii "Ludzie", Newsreportaż 2006, "Newsweek Polska"; druga nagroda w kategorii "Sport" i trzecia w kategorii "Społeczeństwo", Konkurs Fotograficzny BZ WBK; pierwsza nagroda w kategorii "Ludzie", Grand Press Photo 2006; nagroda "Gazety Wyborczej" w konkursie fotograficznym "Portret Krakowa 2005"
• 2005 - nagroda Gazety Wyborczej w konkursie fotograficznym "Portret Krakowa 2004"