Performance Denga Dafei, fot. Racepoint Group, Beijing
16 października w pekińskiej dzielnicy 798 Art Zone odbyła się przedostatnia już odsłona projektu I, CULTURE Puzzle. Wydarzenie zakończyło 798 Art Zone Festival, najważniejszy chiński festiwal sztuk wizualnych i performatywnych.
798 Art Zone – niegdyś fabryka broni, a obecnie mekka kolekcjonerów i wielbicieli sztuki współczesnej, goszcząca prestiżowe wystawy artystów z całego świata. Gdy realizowaliśmy I, CULTURE Puzzle, w jednej z przestrzeni galeryjnych czynna była wystawa prac Ai Weiweia.
Realizacja projektu w Chinach miała odwróconą formułę od dotychczasowej. Ze względu na odległość kulturową kraju, poprosiliśmy lokalnych artystów o zinterpretowanie I, CULTURE Puzzle i zaproponowanie przez nich wizji tego, jak powinien być zrealizowany we współpracy z Moniką Jakubiak. Do współpracy zaprosiliśmy artystów Feng Lin i Dafei Denga, którzy zbudowali ten projekt z dwóch filarów.
Feng Lin to artystka pracująca z tkaninami, znana jako Miss Dolly. Nieprzypadkowo – znana jest dzięki swoim lalkom, wykonanym w estetyce pomiędzy zabawką a straszydłem. Przyjaźni się z osobami w różnym wieku, pochodzącymi z różnych środowisk, ubierającymi się w różnych stylach. Ubranie artystka potraktowała jako punkt wyjścia. Jest to pewnego rodzaju identyfikacja noszącego je człowiek człowieka, jest jego częścią. Z kolei czarna płachta (stanowiąca tło wyszywanego w projekcie puzzla) jest bez historii, nie niesie jeszcze znaczenia.
Aby zachować jedno z podstawowych założeń I, CULTURE Puzzle – łączenia ludzkich historii w patchwork w postaci puzzla – artystka zaprosiła ich do wymiany łatki z ich osobistych ubrań naznaczonych indywidualną historią. W zamian otrzymywali fragment czarnej, nieokreślonej znaczeniowo, płachty puzzla. W ten sposób Feng Lin stworzyła patchwork ludzkich historii i wszyła z nich wspólną opowieść. Artystka wyszywała wszystkie łatki samodzielnie, a w jej przedsięwzięciu wzięło udział ponad dwustu wolontariuszy. Szycie trwało trzy miesiące.
Feng Lin poprosiła też wszystkich, aby wolontariusze nosili ubrania, które posłużyły za bazę projektu, także w dniu otwartym, czyli 16 października. Każdy miał wówczas możliwość przerobienia i zindywidualizowania swoich ubrań w otwartym warsztacie krawieckim zorganizowanym podczas 798 Art Zone Festival. Tego dnia chińska artystka razem z Moniką Jakubiak na oczach publiczności dokończyły proces wyszywania puzzla z układanki I, CULTURE.
I, CULTURE Puzzle w niecodzienny sposób wykorzystał przestrzeń 798 Art Zone, która na co dzień jest wypełniona eleganckimi butikami z drogą sztuką, którą oglądają i kupują – więc przeważnie konsumują – widzowie. Na głównym placu, u wejścia do galerii, w której tego samego dnia odbyło się uroczyste zamknięcie festiwalu i ceremonia rozdania nagród, rozłożone zostały na ziemi obrusy w kształcie dolnej części literki "U" i "R", które uzupełniają napis "I, CULTURE". Na obrusach, między 14:00 a 17:00 uczestnicy akcji układali w kształt liter pozostałości po zjedzonym posiłku: talerzyki, niedojedzone kawałki tradycyjnych chińskich przekąsek, pałeczki, jednorazowe kubki. Z godziny na godzinę wielkoformatowy obrus coraz bardziej przypominał pole po intensywnej uczcie.
Ten performance został z kolei przygotowany przez Dafei Denga. Artysta wyszedł z założenia, że sztuka kulinarna i jedzenie to istotne części kultury chińskiej. Ponadto, pierwszym skojarzeniem wielu obcokrajowców z Chinami jest właśnie kuchnia, a na taki stereotyp wpływają nie tyle podróże, co liczne bary i restauracje otwierane przez chińskich imigrantów na całym świecie. Artysta założył, że kultura jedzenia nadaje danej społeczności określony charakter w sposób zbliżony do ubioru. Natomiast w Chinach kultura jedzenia charakteryzuje się cechą, którą Dafei uznał za łącznik z koncepcją Moniki: konsumpcyjne nastawienie do spożywania jedzenia, któremu towarzyszy spadek jego jakości, rozprzestrzenianie się żywności typu fast food oraz wyrzucanie niedokończonego jedzenia, podobnie jak jeszcze niezniszczonych ubrań.
O specyficznym społecznym wydźwięku tej części projektu przekonaliśmy się dopiero, gdy mieliśmy okazję zobaczyć, jak wyglądają słynące z dużego wyboru restauracji ulice w Pekinie. O 1:00 w nocy wszystkie lokale dosłownie wyrzucają wszelkie resztki jedzenia, talerzyków oraz niewykorzystane półprodukty. To obraz nocnego sprzątania tego, co goście restauracji swobodnie wyrzucają podczas jedzenia pod stół. Morze zużytych pałeczek, talerzyków oraz resztek jedzenia dają wyobrażenie o ogromie konsumpcji oraz tempie życia, którym charakteryzuje się współczesny Pekin i inne wielkie miasta Chin. Performance Dafeia spotkał się z uznaniem chińskiej publiczności właśnie ze względu na podjęcie tego tematu społecznego. Całość działań była spójna z zainteresowaniami samego artysty – Deng to artysta przede wszystkim happeningowy, podkreślający wagę kontaktu z odbiorcą, a jego projekty mają silny charakter edukacyjny. Często pracuje z dziećmi i małymi społecznościami lokalnymi, tworząc sztukę zaangażowaną społecznie, ale bez wydźwięku politycznego.
Założeniem całości było jak najsilniejsze zaangażowanie publiczności, zachęcenie odbiorców do spontanicznego działania. W realizacji projektu podczas pekińskiej odsłony I, CULTURE Puzzle pomagało nam około pięćdziesięciu wolontariuszy. Pracowaliśmy w specyficznych warunkach – pomimo tego, że 798 Art Zone jest przestrzenią prywatną, w której właściciele galerii mają dużą swobodę wyboru sztuki i działań, odbywające się tam wydarzenia podlegają – jak wszystko – kontroli państwa. Chcieliśmy jednak wyjść poza ten obszar kontroli politycznej i zaproponować uczestnikom swobodnego działania na poziomie kulturowym i społecznym. Rzuciliśmy więc wyzwanie spontanicznej akcji tak odbiorcom, jak organizatorom z 798 Art Zone: w przestrzeni dedykowanej sztuce mogli usiąść na ziemi i zjeść posiłek, śmiecąc przy tym tak, jak w innym, bardziej powszednim miejscu. Mogli także przerobić swoje ubrania w dowolny sposób i nadać im zindywidualizowany charakter oraz spróbować swoich sił w krawiectwie.