Grupa wywodząca się ze studenckiego ruchu teatralnego drugiej połowy lat 70. Stworzyli ją w 1977 roku absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nazwę zespołu (Krakowski Teatr Osobliwości) wymyślił poeta Bronisław Maj. Od 2005 roku Teatr KTO działa jako zinstytucjonalizowana scena, z własną siedzibą przy ulicy Gzymsików 8 w Krakowie. Szefem jest współzałożyciel grupy Jerzy Zoń. Od 1995 roku dyrektoruje też Międzynarodowemu Festiwalowi Teatrów Ulicznych w Krakowie.
KTO znane jest przede wszystkim z widowisk plenerowych, przedstawień z elementami cyrkowej, jarmarcznej zabawy, w których najważniejsza pozostaje fizyczna ekspresja wykonawców (taniec, elementy pantomimy). KTO zagarnia na swoje potrzeby miejskie place tworząc metaforyczne obrazy o dużej sile oddziaływania.
Zespół zaczął od improwizowanych akcji w przestrzeni publicznej, które były zarazem sposobem na reklamowanie teatru. Z etiud pokazywanych na ulicy powstała "Parada ponurych" (1985). Kolejne przedstawienia to m.in. "Don Giovanni" (1987), "Apokryf" (1990), "Ciemna" (1993) i "Wieża Babel" (1993).
Charakterystyczną cechą tych spektakli była stopniowa redukcja słowa na rzecz innych środków wyrazu, w tym muzyki wykonywanej na żywo, dekoracji na ruchomych platformach oraz efektów pirotechnicznych. Jednocześnie inspiracją dla Teatru KTO pozostaje literatura. Zoń buduje widowiska na podstawie m.in. utworów Gabriela Garcii Márqueza, Hugo Clausa i Emila Zegadłowicza - "Zapach czasu" (1997), prozy Cervantesa - "Quixotage" (2007), czy José Saramago - "Ślepcy" (2010).
Uniwersalny przekaz tych pozawerbalnych produkcji sprawia, że krakowska grupa z sukcesami stale pokazuje je na międzynarodowych przeglądach w różnych zakątkach świata. Zespół gościł m.in. w Korei Południowej, Meksyku, Iranie, Brazylii, Norwegii, Szwecji, Francji, Niemczech, Hiszpanii, Holandii, Włoszech, Wielkiej Brytanii, Rosji, Ukrainie i Litwie. Na jesień 2011 roku planowany jest tour teatru po wschodnioeuropejskich stolicach (Mińsk, Kijów, Moskwa) dzięki promocji polskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Krakowski zespół bezustannie też prezentuje swoje prace w miastach całej Polski. Nic więc dziwnego, że członkowie grupy nazywają KTO "teatrem w podróży".
Jerzy Zoń ze swoim zespołem są specjalistami od wielkich zdarzeń pod gołym niebem. Brali udział w obchodach 40-lecia Piwnicy pod Baranami w Krakowie i Warszawie (1996), z okazji dwustulecia urodzin Adama Mickiewicza pokazali widowisko "Pani Twardowska" na krakowskim Rynku Głównym (1998), uświetniali także m.in. milenijnego sylwestra w Warszawie "Kantatą" (2000), wejście Polski do UE - "Kroniką polską" na Rynku Głównym w Krakowie (2004). Z okazji 25-lecia "Solidarności" przed Stocznią Gdańską przedstawili "Zapis", posiłkującą się tekstami Zbigniewa Herberta serię obrazów z najnowszej historii Polski (2005). Ich występy gromadziły wielotysięczną publiczność, były też pokazywane w telewizji.
Inny nurt stanowią przedstawienia w zamkniętej przestrzeni sal teatralnych. Należą do nich m.in. "Ogród rozkoszy" (1978) w reżyserii Adolfa Weltschka wg tekstów m.in. Tadeusza Konwickiego i Witolda Gombrowicza, który można było początkowo oglądać tylko na pokazach zamkniętych, "Paradis" w reżyserii Zonia na podstawie opowiadania Janusza Głowackiego (1983), antymusical rockowy "Lustro" Włodzimierza Dulemby z muzyką łódzkiego zespołu rockowego Phantom (1984) i "Gmach" inspirowany prozą Stanisława Lema (1985), a także "Do góry nogami" (1988), "Po czym poznać łyżkę stołową z bliska" Krzysztofa Janickiego (1997), a przede wszystkim "Sprzedam dom, w którym już nie mogę mieszkać" na podstawie scenariusza i w reżyserii Zonia (2003). Ta pozbawiona słów opowieść o Bohumile Hrabalu w 2005 roku była grana na festiwalu w Edynburgu i do dziś utrzymuje się w repertuarze grupy.
Teatr współpracował ze słowackim reżyserem Mirem Procházką - autorem scenicznej interpretacji sztuki "Stryczek dla dwóch, czyli rzeź domowa" (2005). Tragikomedia autorstwa Ivana Bukovčana dotyczyła prawdziwej historii mężczyzny, który przez dwadzieścia lat ukrywał się na strychu, słuchał Radia Wolna Europa i czekał na wyzwolicielską armię amerykańską.
Z zespołem Teatru KTO pracuje także twórca kabaretowej Formacji Chatelet - Krzysztof Niedźwiedzki, który przygotował tutaj ostatnio dwa, pełne absurdalnego humoru, błyskotliwe, arcyśmieszne i z werwą zagrane spektakle: "Atrament dla leworęcznych" (2008) oraz "Święci tego tygodnia" (2010).
Monika Mokrzycka-Pokora, marzec 2011
Teatr KTO
ul. Gzymsików 8
30-015 Kraków
tel. 12 623 73 00
tel./fax 12 633 89 47
strona internetowa: www.teatrkto.pl