To zdumiewające: film o współczesnych polskich kibicach reżyseruje kobieta - Anna Kazejak, autorka noweli
Śląsk w głośnym filmie
Oda do radości. Reżyserka w wywiadzie udzielonym "Kinu" (nr 11/2010) przyznaje, że temat przywiązania lokalnych społeczności do piłki nożnej pociąga ją od wielu lat, kiedyś nawet przymierzała się do dokumentu o integracyjnej sile gier zespołowych w życiu pewnej wsi. Projekt wprawdzie zarzuciła, ale zainteresowanie futbolem pozostało. Wiadomość o tym, że gdzieś w Niemczech kibice zbankrutowanego klubu piłkarskiego wystawili na sprzedaż swój doping - każda drużyna mogła ich wynająć, oczywiście za odpowiednie pieniądze, natychmiast uruchomiło wyobraźnię. Sęk w tym, że taka oferta - w myśl niepisanego kodeksu kibiców - to zdrada, podeptanie zasad,
"dlatego mnie to zainteresowało - mówi we wspomnianym wywiadzie Anna Kazejak. - Gdzieś w Niemczech wydarzyło się coś takiego, co wśród kibiców wydaje się nie do pomyślenia. W tej krótkiej notce prasowej odnalazłam jasno nakreślony konflikt, na którym mogłam oprzeć całą dramaturgię przyszłego filmu".
Ale Skrzydlate świnie nie są typowym filmem o kibicach, już w samym założeniu nie miały być takim utworem.
"Od samego początku wiedziałam, że nie będzie to tzw. film społeczny - kontynuuje reżyserka. - Chciałam opowiedzieć historię o rodzeniu się takich wartości jak przyjaźń, rodzina, o wchodzeniu w dorosłość i o konieczności wybierania między pasją a rodziną. W momencie rodzenia się zalążków scenariusza, właśnie te kwestie najbardziej mnie nurtowały. Scenariusz pisałam z Domanem Nowakowskim, kibicem, który wprowadził mnie w to środowisko. Zaczęłam się w nim rozglądać. Można tam spotkać tak różne osoby, że w jednej chwili każdy stereotyp na ich temat okazuje się fałszywy."
I tu rodzi się pytanie, czy istotnie film Anny Kazejak jest opowieścią o kibicach? Wprawdzie jego akcja toczy się wokół perypetii grupy dwudziesto-trzydziestolatków, dla których kibicowanie wydaje się sensem życia. Ale lokalna drużyna Czarnych spada do niższej ligi i władze miasta wycofują dotację - klubowi grozi rozwiązanie. Dla Oskara (Paweł Małaszyński) to dotkliwy cios, odbierający sens jego życiu. Wprawdzie ma narzeczoną (Karolina Gorczyca), która spodziewa się dziecka, ale zawsze ligowy mecz będzie dla niego ważniejszy niż nawet konieczność odwiezienia rodzącej kobiety do szpitala. W swym pojmowaniu wierności klubowi nie jest odosobniony: tak samo myśli jego brat Mariusz (Piotr Rogucki) a także dziewczyna Mariusza, Baśka (Olga Bołądź), skrycie podkochująca się w Oskarze. Po ostatnim meczu sezonu Oskara zaczepia młoda kobieta (Agata Kulesza) - wysłanniczka potężnego Bossa (Cezary Pazura). Boss, dynamiczny biznesmen, nie tylko umiejscowił swoją fabrykę w sąsiednim miasteczku, ale też wykupił tamtejszy klub, odwiecznego rywala Czarnych, dziś noszący dumną nazwę Sky Tech. Oferta jest nęcąca: chodzi o zorganizowanie profesjonalnego dopingu, który zwróci uwagę mediów i władz piłkarskich na klub, a jednocześnie pomoże w awansie drużyny do wyższej ligi. Dla Oskara taka propozycja to zdrada, ale przyjmuje ją Baśka, która znajduje się w bardzo nieciekawej sytuacji rodzinnej. Wprawdzie nie radzi sobie z kibicami za dniówkę, ale wkrótce dołącza do niej Oskar, któremu narzeczona postawiła ultimatum - albo znajdzie stałą pracę, albo nigdy nie zobaczy syna. Ale dla Mariusza i reszty kibiców decyzja Baśki i Oskara to zdrada, za którą oboje zostaną surowo ukarani...
W miarę rozwoju akcji filmu okazuje się, że w Skrzydlatych świniach najmniej jest piłki i kibicowania, najwięcej zaś mówi się o wyborze własnej drogi i dojrzewaniu. Kibicowanie Oskara jest piękną pasją, metodą krzewienia takich wartości jak przyjaźń czy wierność lokalnej tradycji, ale jednocześnie to młodzieńcza obrona przed nieuchronną dorosłością. Ale dorosnąć w końcu trzeba - a kibicowanie za pieniądze wydaje się zastępczą formą tej dorosłości. Pytanie, jak wygląda dorosłość prawdziwa, kiedy kodeks kibica z jego wymyślnymi sankcjami okaże się dziecinadą, jak należy zmierzyć się z rzeczywistością, by sprostać jej wyzwaniom? Anna Kazejak prowadzi swoją opowieść z lekkim przymrużeniem oka, czasem na granicy szarży, czasem nie stroni od scen ostrych, właściwych dla kina i teatru neobrutalistów. W zasadzie w jej historii nie ma zaskoczeń, wszystko toczy się utartym rytmem, zmierzając do dość przewidywalnego zakończenia. Jednak poszczególne sceny zostały tak zbudowane, by dać pole do popisu popularnym aktorom - jakże męskiemu w swym dziecięcym zagubieniu Pawłowi Małaszyńskiemu, energicznemu jak zawsze Cezaremu Pazurze czy szukającej swego miejsca na Ziemi Oldze Bołądź. Te dynamiczne kreacje sprawiają, że Skrzydlate świnie stają się filmem wielopłaszczyznowym, który odczytać można na wiele sposobów. Choćby tak jak uczynił to Krzysztof Świrek, recenzent miesięcznika "Kino" (nr 11/2010):
"To, że ktokolwiek daje się zabić za szalik z symbolem klubu piłkarskiego jest wystarczająco dziwnym faktem. To, że ktoś inny chce taki rodzaj lojalności uzyskać drogą opłacanego 'od godziny' treningu, przenosi ową dziwność na inny poziom, gdzie staje się zabawna. W 'Skrzydlatych świniach' jest przynajmniej kilka ciekawych scen, w których ukazywany jest ów proces kształtowania 'entuzjastycznych kibiców' na zamówienie. (...) Ów wątek pozostaje powodem, dla którego warto film Anny Kazejak zobaczyć".
- Skrzydlate świnie, Polska 2010. Reżyseria: Anna Kazejak, scenariusz: Doman Nowakowski, Anna Kazejak, zdjęcia: Michał Englert, muzyka: Łukasz Targosz, scenografia: Arkadiusz Kośmider, kostiumy: Monika Biardzka, montaż: Jarosław Kamiński, dźwięk: Monika Krzanowska. Występują: Paweł Małaszyński (Oskar Nowacki), Piotr Rogucki (Mariusz Nowacki), Olga Bołądź (Basia, dziewczyna Mariusza), Karolina Gorczyca (Alina, partnerka Oskara), Ceazry Pazura (Boss), Agata Kulesza (Karina Klaus), Eryk Lubos ("Moher"), Witold Dębicki (ojciec Oskara i Mariusza). Produkcja: Akson Studio - Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Muzyczne Studio Produkcyjne Spot. Współfinansowanie: Polski Instytut Sztuki Filmowej. Czas wyświetlania: 99 min. Dystrybucja: ITI Cinema. W kinach od 5 listopada 2010 roku.
Autor: Konrad J. Zarębski, październik 2010