Teatr Strefa Ciszy powstał z inicjatywy Adama Ziajskiego w 1993 roku w Poznaniu. Grupa, prężnie działająca do dzisiaj, od lat jest jednym z ważniejszych przedstawicieli poznańskiej alternatywy. Jej działalność wpisuje się poniekąd w nurt teatru ulicznego, jednak spektakle "Strefy" dość mocno odbiegają od tradycyjnego działania teatru ulicy. Brak w nich spektakularnych efektów świetlnych i pirotechnicznych, brak przemieszczającej się maszynerii, brak widowiskowych popisów szczudlarzy i dominującej nad teatralną akcją muzyki. Działalność teatralna Strefy Ciszy oparta jest przede wszystkim na szczerym i bezpośrednim kontakcie z widzem, na ich wzajemnej interakcji w miejskiej przestrzeni publicznej. Grupa Adama Ziajskiego nigdy nie miała ambicji tworzenia teatru zaangażowanego politycznie. Przeciwnie, głównym założeniem jej członków, jest i było tworzenie radosnej atmosfery, inicjowanie niecodziennego, zaskakującego spotkania - święta, między artystą a przechodniem z ulicy. To święto jest doskonałą okazją do oderwania się od szarej rzeczywistości, pod warunkiem, że widzowie zechcą "wejść" w powierzone im przez aktorów role. Uczestnikiem animowanego przez "Strefę" świątecznego wydarzenia może być każdy - bez względu na wiek, płeć, wykształcenie czy wykonywany zawód, warunkiem uczestnictwa jest jedynie wykazanie chęci i aktywne działanie na rzecz toczącej się akcji.
Powstało kilka spektakli, które w konwencji bardziej przypominają zabawę, niż przedstawienie teatralne. Należą do nich przede wszystkim "Judasze" (1995) - najpopularniejszy spektakl grupy, ale także "Wodewil Miejski" (1996), "Misja" (1997) i "Sąsiad 2000" (1999).
W "Judaszach" aktorzy, niczym organizatorzy wiejskiej weselnej zabawy, wciągają doń widzów - uczestników ulicznego, weselnego przyjęcia. W tańcu, wspólnym jedzeniu i radosnym współprzeżywaniu, obcy sobie ludzie stają się rodziną.
W kolejnych akcjach Strefa Ciszy zaczyna objawiać coraz wnikliwsze zainteresowanie strukturą miasta i jego mieszkańców z równoczesnym zwróceniem się ku analizie stosunków między nimi. Element zabawy staje się mniej ważny, coraz mocniej natomiast widoczne jest społeczne przesłanie spektakli. Pierwszym spektaklem z tego nurtu, jest "Postscriptum" (2000). Zespół z gwarnej ulicy przenosi się do nieco inaczej gwarnego centrum handlowego, by przeprowadzić przed zdezorientowanymi oczyma widzów aukcję- akcję promocyjną, podczas której można nabyć przyjaciela (aktora Strefy Ciszy). "Uproduktowienie" człowieka, uprzedmiotowienie przyjaźni, hiperkonsumpcja, a także badanie granic ludzkiej zachłanności, to główne tematy poruszane w spektaklu.
Widowisko z 2001 roku - "Kuranty" po raz kolejny zaskakuje widzów, tym razem nowym podejściem zespołu do estetyki scenicznej. Akcja spektaklu wkomponowana zostaje w fasadę renesansowego ratusza w Poznaniu. W "Kurantach" widoczne jest odejście od nieco anarchicznej, rozhulanej, opartej w dużej mierze na improwizacji estetyki święta ulicy. Rezygnuje się tu również z zaproszenia widza do współtworzenia spektaklu. Proponuje mu się w zamian pewien gotowy, bardzo plastyczny obraz, który skłania do skupienia się na detalu i grze aktora.
"Kuranty są animowaną szopką karnawałową, teatralizującą najcenniejszy zabytek miasta" - twierdzi Adam Ziajski ("Świat na opak, 10 lat Teatru Strefa Ciszy", pod redakcją J. Tyszki, Poznań 2003.).
Konsekwencją wieloletnich poszukiwań grupy: zmian estetycznych, zainteresowań tematycznych, eksperymentów z różnymi przestrzeniami gry i odmiennymi sposobami wykorzystania obecności widza, jest spektakl "36,6" (2003). Tym razem widowisko odbyło się w przestrzeni poznańskiej Starej Rzeźni, jako część Projektu Miasto, w ramach którego, obok "Strefy" zaprezentowały się wszystkie najważniejsze teatry poznańskiej alternatywy: Teatr Ósmego Dnia, Biuro Podróży, Porywaczy Ciał i Usta Usta.
Akcja "36,6" toczy się w zaaranżowanej przez zespół przestrzeni ogromnego biura, podzielonego na kilka części. W każdej z nich pracuje aktor-urzędnik, mechanicznie wykonujący przydzielone mu polecenia. Poprzez atmosferę i absurdalność niektórych czynności powtarzanych przez pracowników tajemniczego urzędu, widz wciągnięty zostaje do iście kafkowskiego labiryntu. Spektakl angażuje zmysły i umysł, nie ma tu natomiast miejsca na fizyczną aktywność widowni, która może tylko przyglądać się, pozwalać zmysłom na kontemplacje powtarzanych obrazów i rytmów. Widz może jedynie obserwować tę precyzyjnie działającą, surrealistyczną maszynę i nawet jeśli aktorzy wchodzą z nim w interakcję, jest ona chwilowa, szorstka i nieprzyjemna.
Zupełnie innym spektaklem jest Pressing z 2002 roku. Aktorzy popisują się tym razem swoimi akrobatyczno-sportowymi umiejętnościami, częstują widzów sprawnie skonstruowanymi gagami i zabawną muzyką. Całość stanowi swoistą parodię wielkich zawodów sportowych, przypomina zdegradowaną formę olimpiady, w której udział ma brać współczesny człowiek.
Kolejne spektakle Adama Ziajskiego i zespołu Strefy Ciszy to: akcja uliczna "Koktajl z martwą naturą w tle" (2004), "DNA" (2005), którego akcja toczy się w na pływalni miejskiej, mieszczącej się w dawnej synagodze, "Kwatera" (2005), "Nauka latania" (2006).
"Kwatera" jest następnym krokiem w kierunku przełamywania konwencji, poszukiwania coraz oryginalniejszych rozwiązań. Motywem, wokół którego zbudowany zostaje spektakl, jest procedura sprzedaży mieszkania. To najbardziej kameralne w dorobku "Strefy" widowisko wprawiło zaproszonych do wyprawy po miejskim labiryncie widzów, w prawdziwą konsternację. Poszukując kamienicy na poznańskiej Wildzie, nieliczna grupa szczęściarzy wybiera się na wycieczkę zorganizowaną przez ni to agencję nieruchomości ni biuro podróży. Uczestnicy spektaklu zabrani zostają w niesamowitą podróż po różnych zakamarkach miasta. W końcu stają u progu prywatności pewnego wildeckiego mieszkania i poznają tamtejszych mieszkańców. Poprzez interwencję aktorów, widzowie, chcąc nie chcąc, zostają świadkami, a może nawet intruzami zakłócającymi domową prywatność.
Najnowszym spektaklem Strefy Ciszy jest projekt powstały w wyniku współpracy z izraelską grupą Clipa Theatre z Tel Avivu pod tytułem "Salto Mortale" (2008). Przedsięwzięcie zorganizowano z okazji obchodów Roku Polskiego w Izraelu. Spektakl zbudowany został wokół prawdziwej historii z czasu II wojny światowej. Opowieść dotyczy momentu, kiedy radzieckie wojska wkraczające do niemieckiego wówczas Szczecina, zastają tysiące porzuconych przez mieszkańców instrumentów. Spektakl odnosi się do tematu pamięci, niepamięci i zapominania, nie tylko w kontekście historycznym. "Salto Mortale" snuje przede wszystkim opowieść dotyczącą kondycji "pamiętania" we współczesnych nam czasach.
Od kilku lat Teatr Strefa Ciszy prowadzi Barak Kultury, który nazywa "miejscem polifonicznej prezentacji różnych opcji naukowych, światopoglądowych i artystycznych". Odbywają się tu wykłady, pokazy filmów, performanse dotyczące "różnorodnych, odległych od siebie dziedzin nauki: od przyrodoznawstwa po teologię".
W skład Teatru Strefa Ciszy wchodzą: Adam Ziajski (reżyser), Adam Wojda, Przemysław Prasnowski, Piotr Kamiński.
W skład zespołu współpracującego wchodzą: Agnieszka Cienciała, Grzegorz Ciemnoczołowski, Katarzyna Kamińska, Kuba Kapral, Artur Klimaszewski, Iwona Kotzur, Agnieszka Krupieńczyk, Stefan Nowak, Michał Paszkowski, Julian Pęksa, Anna Piórek.
Spektakle chronologicznie, z miejscem premiery lub pierwszej akcji:
- "Viatores", 1993, O.T. Maski, Poznań;
- "Za-w-słuchanie", 1995, O.T. Maski, Poznań;
- "Judasze", 1995, 5. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań;
- "Wodewil Miejski", 1996, 6. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań;
- "Obraz Mojego Miasta", 1997, 7. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań (projekt jednorazowy);
- "Misja", 1997, 5. Barlineckie Lato Teatralne, Barlinek;
- "Sąsiad 2000", 1999, 9. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań;
- "Postscriptum", 2000, 25. Reminiscencje Teatralne, Kraków;
- "Kuranty", 2001, 26. Jarmark Świętojański, Poznań;
- "Pressing", 2002, 12. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań;
- "36, 6", 2003, Projekt MIASTO, Poznań;
- "Koktajl z martwą naturą w tle", 2004, Poznań;
- DNA, 2005, 15. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań;
- "Kwatera", 2005, 9. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Maski, Poznań;
- "Nauka Latania", 2006, Z okazji 50. rocznicy Powstania Poznańskiego Czerwca, Poznań;
- "Salto Mortale", 2008, 18. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta, Poznań.
Udział w festiwalach zagranicznych:
- Wielka Brytania: Stockton (Stockton International Riverside Festival, 1998), Londyn ("Watch This Space" International Outdoor Festival, 2004);
- Niemcy: Hannover (Expo 2000), Leipzig (Leipziger Strassenmusikfestival, 2001), Potsdam (UNIDRAM Osteuropäisch-Deutsches Festival für Off-Theater 2002), Berlin (Festival Junger Polnischer Kunst und Kultur TERrA POLSKA, 2004);
- Czechy: Brno (Festiwal Teatrów Ulicznych, 2000, 2003);
- Szwecja: Halmstad (Halmstads Internationella Gatuteaterfestival, 2003), Falkenberg (Halmstads Internationella Gatuteaterfestival, 2003);
- Ukraina: Kijów (Rok Polski na Ukrainie, 2004), Żytomierz (Rok Polski na Ukrainie, 2004);
- Węgry: Budapeszt (Budapest Autumn Festival, 2008).
Strona Teatru: www.strefaciszy.info.poznan.pl
Strona Baraku Kultury: www.strefaciszy.info.poznan.pl/jak.htm.
Autor: Marta Jagniewska, grudzień 2008. Aktualizacja: maj 2012
Teatr Strefa Ciszy
ul. Grunwaldzka 55, barak nr 1
60-352 Poznań
Tel: (+48 61) 86 717 85, 0-602 299 066
WWW: www.strefaciszy.info.poznan.pl