Król Kazimierz Wielki w połowie XIV wieku wybudował na skarpie pradoliny Wisły obszerny, gotycki zamek. Równocześnie powstała osada Niepołomice, pełniąca funkcje "służebne" dla dworu i zamku. Z tego także okresu pochodzi kościół parafialny usytuowany po drugiej stronie zabytkowego rynku. Z zamku wyruszały wyprawy myśliwskie do pobliskiej Puszczy Niepołomickiej.
Dzieło Kazimierza kontynuowali następni królowie: Władysław Jagiełło, Zygmunt I Stary, a następnie Zygmunt August, który zamkowi nadał obecny kształt czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Zasługą królowej Bony byty ogrody włoskie usytuowane przy południowym skrzydle.
Najazd Szwedów w połowie XVII wieku przyniósł kres świetności tej królewskiej budowli. Po rozbiorze Polski w 1772 roku Zamek wraz z miastem przeszedł pod panowanie Austrii. Austriacy zmienili wystrój zamku przeznaczając go na koszary, rozebrali drugie piętro.
W okresie międzywojennym i powojennym Zamek pełnił funkcje obiektu użyteczności publicznej. Trwające w latach 1991 – 2007 prace konserwatorskie przywróciły mu dawną świetność.
Od 2002 roku w Zamku Królewskim w Niepołomicach mieści się Muzeum Niepołomickie. Zadaniami Muzeum jest opieka nad bogatymi zbiorami i udostępnianie ich zwiedzających. Szeroki wachlarz tematyczny eksponatów gwarantuje, że każdy znajdzie tu coś dla siebie: miłośnicy historii, sztuki, architektury, ludowego rękodzielnictwa i przyrody. W Zamku podziwiać można m.in. Kaplicę Zamkową, Gabinet Włodzimierza Puchalskiego - wybitnego fotografika i pioniera filmu przyrodniczego, Wystawę Trofeów Myśliwskich i Izbę Regionalną, gdzie zgromadzone zostały eksponaty sztuki ludowej i rękodzieła artystycznego z terenu gminy. W latach 2007-2010 na czas remontu krakowskich Sukiennic do Zamku Królewskiego w Niepołomicach przeniesiono arcydzieła dziewiętnastowiecznego malarstwa polskiego - 450 dzieł malarskich i 50 rzeźb: obrazy Marcella Bacciarellego, Piotra Michałowskiego, Jana Matejki, Artura Grottgera, Henryka Rodakowskiego, Władysława Podkowińskiego, Leona Wyczółkowskiego, Jacka Malczewskiego i wielu innych znakomitych artystów.
Anna Iwanicka-Nijakowska, grudzień 2010.
Muzeum Niepołomickie w Zamku Królewskim
ul. Zamkowa 2
32-005 Niepołomice
Województwo małopolskie
Tel: (+48 12) 281 30 11, 261 98 51-2
WWW: www.muzeum.niepolomice.pl