Intensywna praca nad "IV Symfonią" trwała od 1988 do 1990 roku. Na partyturze widnieje jednak jako czas ukończenia utworu data 22 sierpnia 1992 roku, dwa lata bowiem Witold Lutosławski poświęcił na opracowanie ostatecznej wersji "Symfonii". Utwór powstał na zamówienie Los Angeles Philharmonic Orchestra, która po raz pierwszy wykonała "Symfonię" pod dyrekcją kompozytora. Prawykonanie dzieła, połączone z uroczystością osiemdziesięciolecia urodzin Lutosławskiego, odbyło się 5 lutego 1993 roku w Music Center Pavilon w Los Angeles.
Symfonia ma formę dwuczęściową, z częściami granymi attacca. Pierwsza część pełni funkcję introdukcji, druga stanowi fazę główną dzieła. Lutosławski o takiej dwuczęściowej konstrukcji, będącej podstawą wielu jego utworów, poczynając od "II Symfonii", mówił:
[...] Moje rozwiązanie opiera się na założeniu, iż pierwsza część jest przygotowaniem do części głównej. Część pierwsza powinna słuchacza wciągnąć, zainteresować, zaintrygować. Ale nie może ona dać mu pełnej satysfakcji. Musi ona wywołać w nim głód, a w końcu nawet zniecierpliwienie. I to jest odpowiedni moment, żeby zaprezentować część główną. Takie jest moje rozwiązanie i sądzę, iż w praktyce dość dobrze ono funkcjonuje.
"IV Symfonia", będąca ostatnim utworem Lutosławskiego tego gatunku, stanowi syntezę stylu symfonicznego kompozytora. Utwór wywołuje nastrój skupienia, zamyślenia, zadumy i nostalgii.
Podczas festiwalu "Warszawska Jesień", 25 września 1993 roku utwór wykonała Orkiestra Filharmonii Narodowej w Warszawie, pod batutą kompozytora. Nagranie całego koncertu, na którym oprócz "IV Symfonii" wykonana została również "I Symfonia", "Les espaces du sommeil" i "Łańcuch 3" zostało wydane pod nazwą "Ostatni Koncert" (KOS CD WJ 001), był to bowiem ostatni występ artysty w Polsce.
Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, kwiecień 2004.