Jest to pierwsza adaptacja telewizyjna słynnej książki "Rozmowy z katem" Kazimierza Moczarskiego (1907-1975) – prawnika, dziennikarza, działacza politycznego i społecznego, jednego z bohaterów polskiego podziemia okupacyjnego, oficera AK, członka Kierownictwa Walki Podziemnej odpowiedzialnym za rozpracowywanie polskich kolaborantów. Zaraz po II wojnie został aresztowany przez UB i w dwóch kolejnych procesach oskarżony o prześladowanie i likwidację lewicowców. Wyznaczoną karę śmierci zamieniono na dożywocie.
Po 11 latach więzienia wyszedł na mocy amnestii w 1956 roku, a w głośnym procesie rehabilitacyjnym został oczyszczony ze wszelkich zarzutów.
Jedną z wielu tortur stosowanych wobec Moczarskiego było zamknięcie go w jednej celi ze zbrodniarzem hitlerowskim, katem powstania w getcie warszawskim, Jürgenem Stroopem.
Niezwykłość i okrucieństwo tej szokującej tortury psychicznej stały się kanwą późniejszych wspomnień Moczarskiego, spisanych w książce. Zawarty w niej obraz hitlerowskiej mentalności należy do najtrafniejszych w literaturze dokumentalnej XX wieku.
"Rozmowy z katem", mimo wielu wydań, były dotąd adaptowane tylko dla teatru; najgłośniejszą stała się inscenizacja z 1977 roku zrealizowana w warszawskim Teatrze Powszechnym przez Andrzeja Wajdę.
Ze względu na ograniczenia spowodowane działalnością cenzury nie było wtedy możliwe pełne ukazanie wątku dramatu Kazimierza Moczarskiego. Obecna, pierwsza realizacja telewizyjna pozwala na to.
Najistotniejsze jest to, że można nareszcie odczytać ten utwór we właściwym kontekście historycznym. Nie miał takiej szansy ani Moczarski, pisząc książkę, ani Andrzej Wajda, realizując swój spektakl w 1977 roku, oraz wielu późniejszych adaptatorów "Rozmów z katem". Ten wywiad rzeka, będący dogłębnym i porażającym studium narodzin i istoty faszyzmu, mógł przebić się przez cenzurę jedynie w formie przypadkowego spotkania w celi dziennikarza z katem warszawskiego getta. Ponoć w spektaklu zrealizowanym w NRD ten dziennikarz przychodził na widzenia w więzieniu z luksusowego hotelu. Prawda jest taka, że Moczarski wylądował w celi Stroopa w okresie najcięższych przesłuchań, bicia i torturw czasie śledztwa zmierzającego nieuchronnie do kary śmierci, a pobyt w tej celi miał być dla niego jeszcze jedną z wielu tortur psychicznych, jakich nie szczędził mu aparat stalinowski. Dopiero podkreślenie tego faktu sprawia, że całe zdarzenie nabiera symbolicznego znaczenia, właśnie ten kontekst tworzy szerszą metaforę i przenosi się na losy całego podziemia akowskiego po 1945 roku – powiedział Maciej Englert w wywiadzie dla "Rzeczpospolitej" ("Rzeczpospolita, 16.04.07, Nr 089).
Rolę Kazimierza Moczarskiego w spektaklu zagrał Andrzej Zieliński, Jürgena Stroopa – Piotr Fronczewski.
Kazimierz Moczarski, "
Rozmowy z katem", adaptacja: Tadeusz Nyczek, reżyseria: Maciej Englert, zdjęcia: Michał Englert, scenografia i kostiumy: Marcin Stajewski, kostiumy wojskowe: Andrzej Szenajch, muzyka:
Zygmunt Konieczny, konsultant historyczny: dr Andrzej Krzysztof Kunert. Obsada: Andrzej Zieliński (Kazimierz Moczarski), Piotr Fronczewski (Jürgen Stroop), Sławomir Orzechowski (Gustaw Schielke), Marek Kasprzyk (Józef Różański), Maciej Wojdyła (Roman Romkowski), Grzegorz Wojdon (Józef Dusza), Zbigniew Suszyński (Eugeniusz Chimczak),
Danuta Szaflarska, Andrzej Niemirski, Marcin Jędrzejewski, Arkadiusz Oliwiński, Grzegorz Szcześniak, Grzegorz Milczarczyk, Juliusz Chrząstowski, Bartosz Picher, Marcin Sitek, Aleksander Wysocki. Premiera TVP1, Teatr Telewizji, Scena Faktu, 16 kwietnia 2007 r.
Źródło: www.tvp.pl