Mimo różnic w pisarskich poszukiwaniach, stylach i "charakterach pisma", młody szczeciński poeta i publicysta Konrad Wojtyła z każdym z interlokutorów rozmawia z równą swobodą: z eseistą Markiem Bieńczykiem, tłumaczem Joyce'a Krzysztofem Bartnickim, badaczem dorobku Witkacego Januszem Deglerem, z prozaikiem Krzysztofem Vargą, autorem kryminałów Markiem Krajewskim. Tom zawiera też jeden z ostatnich wywiadów, jakie udzielił Sławomir Mrożek.
Charakterystyczny dla wszystkich rozmówców wydaje się być spokojny dystans do świata. I do własnej osoby. Marek Bieńczyk, laureat Nagrody Literackiej Nike 2012, wspomina:
Dwa dni po Nike, poszedłem na premierę do opery, bo Wagnera grali, wchodzę, przy schodach tłum reporterów, wyprężam pierś, ale żona mi kuksańca daje, to nie dla ciebie, to dla tej aktorki... i tego faceta z irokezem na głowie. Mówiąc krótko, bez przesady z tą Nike. […] Pracuję nad nową książką, która i tak się nie spodoba wydawcy. Przyjdę, powiem: "Mam dla pana złą wiadomość!". On zapyta: "Esej pan napisał?". A ja mu powiem: "Nie wiem, co to jest, proza, esej, opowiadania. Wiem tylko jedno: hicior to nie będzie!"
Stefan Chwin deklaruje, że lubi powracać do wieku XIX: "bardzo się dobrze czuję w atmosferze tamtej kultury. Jedną nogą żyję więc w dziewiętnastym stuleciu, a drugą w XXI wieku".
Wydawczyni jego książek (Krystyna Chwin, żona) ceni go za to, że "nie ulega żadnym modom literackim, idzie własną drogą". Jest czytany.
Osiadły w Wiedniu Hubert Klimko-Dobrzaniecki tłumaczy, że Polska emigracja jest przykra i dosyć rozczarowująca i lepiej zapuścić korzenie tam, gdzie się jest. Z oddalenia dostrzega pewne typowo polskie uwikłania.
U nas była modna afabularność. Na świecie fabuły się ceni. Oczywiście musi być sprawnie i interesująco opowiedziana. Stawiam na opowieść, na fabułę przede wszystkim. Na tym proza powinna się opierać.
Bez dobrze opowiedzianej fabuły nie byłoby książki kryminalnej. Czołowym odnowicielem tego gatunku w Polsce jest Marek Krajewski, który pielęgnuje swój "mały Olimp kryminalny. Parterowy. W sam raz dla autora literatury popularnej. Jestem literackim rzemieślnikiem. Mam nadzieję, że moje książki są dla wszystkich."
Wojtyła rozmawia też z objawionym nieoczekiwanie na literackim rynku znanym reżyserem Kazimierzem Kutzem, którego na poły wspomnieniową prozę "Piąta strona świata" rekomenduje przepytywany również przez Wojtyłę Jerzy Illg, przytaczając opinię Wisławy Szymborskiej (znającej już próbki pisarstwa Kutza): "Słuchaj, narodził się pisarz!". Słysząc to Illg postanowił, że doprowadzi do powstania tej książki o Śląsku.
Jak każda poważna literatura, to jest książka, która stawia najprostsze pytania o sens istnienia –mówi Kutz. – Ale zadają je sobie prości ludzie, Ślązacy. Po co ta udręka? Po co my żyjemy? Co z tym wszystkim zrobić? Jak się nie rozproszyć? Jak się nie dać zjeść w kaszy historycznej nagle i tak dalej... To nie są jednak pytania intelektualistów, wielkich tam. Nie. Każdy człowiek przecież nieustannie rozmyśla, nawet nie wiedząc o tym. Przecież my filozofujemy.
Przejmująco brzmią słowa Sławomira Mrożka wypowiedziane Nicei w kwietniu 2013 roku – cztery miesięcy przed śmiercią dramatopisarza.
Jestem Polakiem i umrę jako Polak. Tu nie ma nic do okazywania w kwestii patriotyzmu. Język ojczysty jest językiem najważniejszym. Polska się zmieniła, bo ludzie trochę wyjeżdżają i wracają. […] Jak wrócę do Polski, to zaraz zaczną się pytania, co myślę o Polsce. A ja nie chcę.
Filozof z wykształcenia Kamil Sipowicz w rozmowie z Konradem Wojtyłą mierzy się między innymi z kwestiami wiary: "okropne jest to, jak jesteś w kościele, a ksiądz lepiej wie, co Bóg miał na myśli i kim jest Bóg; jest najlepszym kumplem Pana Boga". Zdaniem Sipowicza "Bóg jest czymś otwartym i to trzeba zachować. Sacrum jest tajemnicą". Polski Kościół zrobił tymczasem z Pana Boga "jeszcze jednego kolesia z partii politycznej, który z nimi gra w jednej drużynie".
Andrzej Stasiuk przekonuje z kolei, że pisarze będą tak długo żyli, jak długo będzie się o nich pamiętać. Tylko literatura zostanie – prorokuje – wszystko inne umrze.
Naprawdę nie mam poglądów. Teraz każdy dupek ma pogląd! Do czego doszło na tym świecie? Każdy musi wyrazić swoją opinię. Przecież to się tak zdewaluowało, że mieć swoją opinię to w tej chwili tak, jak nosić białe skarpetki do pantofli z kutasikami dziesięć lat temu. […] Albo uprawiać grilla na balkonie. Mieć opinię! Phi. Po co? […] Wiesz, jak masz sztywny kręgosłup moralny, to w ogóle się nie obsuwasz w publicystykę […] nie ma to żadnego sensu.
Przeciw obecnej metodzie promocji książek jako towaru, który musi się jak najszybciej i jak najlepiej sprzedać, protestuje Krzysztof Varga. Totalna nadprodukcja książek, przy ubywaniu czytelników powoduje, że trzeba o nich walczyć,
stąd każdy kicz jest lansowany jako wydarzenie i arcydzieło, ciągle ktoś chce nas nabrać. Mamy coraz więcej książek i coraz mniej czasu na czytanie, ja sam dawno temu uznałem, że nie muszę czytać każdej nowości, wybieram sobie lektury coraz uważniej.
Krzysztofowi Vardze brakuje w Polsce poważnej dyskusji o literaturze w masowych mediach: "wyraźnego sporu, nawet chuligańskiego pisania o literaturze, ale na poważnie". Jego zdaniem listy bestsellerów nie zastąpią poważnego sporu o literaturę.
Końcową część "Rewersów" wypełniły rozmowy z autorami przekładów: Jakubem Ekierem ("Proces" Kafki), Krzysztofem Bartnickim ("Finneganów tren" Joyce'a) oraz krytykami, literaturoznawcami, wydawcami: Piotrem Matywieckim (o przekładzie Kafki przez Jakuba Ekiera), Januszem Deglerem (o Witkacym), Bohdanem Zadurą (o Henryku Berezie), Maciejem Meleckim (o Rafale Wojaczku). Teksty znaczące, godne wnikliwej uwagi. Kto nie wierzy, niech sprawdzi.
Konrad Wojtyła (ur. w 1979 w Zielonej Górze) – poeta, dziennikarz, krytyk literacki. Redaktor naczelny kwartalnika literackokulturalnego "eleWator", wiceprezes Fundacji Literatury im. Henryka Berezy. Publicysta Radia Szczecin. Wydał pięć książek poetyckich, ostatnio: "może boże" (Instytut Mikołowski, Mikołów 2010) oraz "Czarny wodewil" (WBPiCAK, Poznań 2013). Publikował w wielu pismach w kraju i za granicą. Tłumaczony na kilka języków. Mieszka w Szczecinie.
-
Konrad Wojtyła
"Rewersy. Rozmowy literackie"
wydawca: Instytut Mikołowski, Mikołów 2014
Biblioteka Arkadii – Pisma katastroficznego, tom 101
wymiary: format a5
oprawa: miękka ze skrzydełkami
liczba stron: 272
ISBN 9788360949276
www.instytutmikolowski.pl