"Trzecią pod względem liczebności grupą ofiar w obozie byli Romowie. Stanowili oni 1,7% wszystkich deportowanych, jak i zamordowanych. W wyniku decyzji Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy z 29 stycznia 1943 roku o deportacji całych rodzin romskich do KL Auschwitz liczba ich w obozie szybko zaczęła wzrastać. Łącznie osadzono w obozie około 23 tysięcy Romów. Zdecydowana większość pochodziła z Niemiec i Austrii, Protektoratu Czech i Moraw i okręgu białostockiego. Zostali oni umieszczeni na odcinku Blle obozu w Brzezince. W obozie zginęło ok. 20 tys. Romów, z czego ponad 6,5 tysięcy zabito w komorach gazowych. Największą grupę Romów, ok. 3 tysięcy zabito gazem 2 sierpnia 1944 roku w czasie likwidacji obozu romskiego. Pozostałych przeniesiono do obozów w głębi Niemiec. (...) W wyniku egzekucji i uwięzienia w obozach zginęło, jak się ocenia, ok. 500 tysięcy Romów" - napis tej treści kończy wstrząsający dokument Adama Sikory i Wiesława Gajdy.
O zbrodni dokonanej na narodzie romskim w filmie mówią: Helena Majowska, więźniarka KL Auschwitz, oraz Edward Paczkowski, jeden z nielicznych ocalonych, który trafił do obozu w wieku dwunastu lat. Skazany za udział w polskiej partyzantce, nierozpoznany przez Niemców jako Rom, osadzony został w obozie centralnym. Stamtąd obserwował eksterminację swojego narodu. Z jego najbliższych nie przeżył nikt.
Dramatyczne wspomnienia Majowskiej i Paczkowskiego zderza Sikora ze współczesnymi zdjęciami Auschwitz - ponurymi, zamglonymi, bez ludzi.
Inicjatorami powstania filmu są Joanna Talewicz-Kwiatkowska, pracownik naukowy Katedry Kulturoznawstwa Międzynarodowego w Instytucie Studiów Regionalnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz Marek Isztok, publicysta specjalizujący się w problematyce mniejszości romskiej, a jego producentem - Stowarzyszenie Romów w Polsce.
Romowie. Skazani na zagładę, Polska 2008. Reżyseria, scenariusz: Adam Sikora, Wiesław Gajda, zdjęcia: Adam Sikora, muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz, montaż: Agata Sikora, Piotr Jeszko, dźwięk: Marek Śląski. Produkcja: Stowarzyszenie Romów w Polsce. Kolor, 28 min.
Autor: Jerzy Armata, listopad 2010