Artysta-fotograf Tomek Zerek oraz badaczka, dr Anna Muller, spędzili kilka tygodni w małej miejscowości w stanie Michigan, wyjątkowej enklawie Polonii, która ich zdaniem, jest także miejscem będącym soczewką zmian społecznych w świecie kultury zachodniej. To właśnie tu przez dziesiątki lat osoby polskiego pochodzenia stanowiły większość mieszkańców, aktywnie angażując się w życie kulturalne, polityczne oraz społeczne miasta. Szczególna rola przypadła tu polskim emigrantom na początku XX wieku – zamieszkana w większości przez niemieckich osadników rolnicza miejscowość w przeciągu zaledwie dziecięciu lat (1910-1920) zamieniła się w tętniące życiem przemysłowe miasteczko. Motorem tak dynamicznego rozwoju była fabryka samochodów Braci Dodge, w której niemal wszyscy zatrudnieni robotnicy pochodzili z Polski. Przez lata Hamtramck stało się doskonałym przykładem polsko-amerykańskiej kultury. Kim są dziś Polacy z Hamtramck?
Odpowiedź znajdziemy na prezentowanej w Gdyni wystawie 70 fotografii wzbogaconych rozmowami z 30 bohaterami - weteranami wojennymi, emigrantami zarobkowymi i solidarnościowymi. Historie trzech pokoleń Polaków układają się w uniwersalną opowieść o emigracji pod każdą szerokością geograficzną. - Hamtramck ma w sobie coś ze szkatułkowej struktury, bo gdy wysiadamy z samochodu, otwierają się przed nami drzwi prowadzące do niewidocznych przestrzeni mieszkań, ludzi i kultur – fragmentów światów przywiezionych ze sobą w walizkach, głowach i sercach. Mieszkańcy Hamtramck twierdzą, że są jedną z pięciu najbardziej zróżnicowanych społeczności na globie. Nie wiem czy to prawda, ale jest tu co najmniej kilkanaście narodowości, kilka religii. – opowiada Tomek Zerek, autor fotografii, a Anna Muller dodaje:
"Historia tego miasta jest niesamowicie bogata. Kilka razy dziennie w głowie przerabiałam rozdziały potencjalnej książki. Ta Polonia jest zupełnie inna, inna np. niż Polonia w Chicago. Wspólnota Hamtramck była zbudowana przez robotników. To była bardzo biedna, słabo wykształcona społeczność, która przyczyniła się do budowania związków zawodowych w tym rejonie, budowała relacje pomiędzy pracownikami i pracodawcą, wpływała na twarz amerykańskiego kapitalizmu, w miejscu, gdzie ten kapitalizm się intensywnie rozwijał."
"Oblicza Polonii. Mieszkańcy Hamtramck" to pierwsza czasowa wystawa przygotowana w Muzeum Emigracji. - Wiedza o istnieniu Polonii w Chicago, czy Detroit jest dość powszechna, ale mało kto wcześniej wiedział, że jest taka miejscowość na mapie USA, gdzie jeszcze kilka dekad temu ogromną większość mieszkańców stanowili nasi rodacy. To niewątpliwie fenomen i warto o tym opowiedzieć - tłumaczy dyrektor gdyńskiego muzeum Karolina Grabowicz-Matyjas. Wystawę można oglądać od 5 grudnia 2015, wcześniej prezentowana była także w Muzeum Historycznym w Hamstramck, który jest amerykańskim partnerem projektu.
źródła: Muzeum Emigracji w Gdyni, PAP, oprac. AL