Okładka wydania z 2011 roku
"Wszystko co najważniejsze w moim życiu wiąże się z Aleksandrem". Tym zdaniem rozpoczyna się opowieść Oli Watowej, to zdanie otwiera i zamyka (w sensie: wyczerpuje) wielkie wyznanie. Istotna część tego wyznania - dzieje deportacji do Kazachstanu z małoletnim synem Andrzejem - stanowi swego rodzaju uzupełnienie "Mojego wieku" Aleksandra Wata, dając obraz tego okresu w życiu rodziny Watów z perspektywy kobiety - żony i matki. "Wszystko co najważniejsze" nie jest tylko książką wspomnień - jest oryginalnym dziełem pisarki.
Książka ma budowę trójdzielną. W pierwszej części autorka kreśli barwny obraz życia literackiego w międzywojennej Warszawie, a raczej tego życia wycinek, widziany przez pryzmat wydarzeń toczących się wokół aktywności literackiej i wydawniczej jej męża, ale widzianych zawsze z własnej perspektywy. Drobny przykład. Ola Watowa towarzyszyła Władimirowi Majakowskiemu w zakupach, czynionych podczas jego pobytu w Warszawie w roku 1929.
"Obserwowałam jego podniecenie, jakby zachłystywanie się tym swoim pobytem w Polsce. Widział, jak ludzie wyrażają swoje poglądy swobodnie, na głos, w restauracji, na ulicy. Że nikt nikogo się nie boi, nie podejrzewa. Że nie ma kolejek, wszystkiego pełno. Jedynym 'politycznym' akcentem w rozmowie ze mną, kiedyśmy na ulicy Koziej w małej kawiarence pili kawę, było żartobliwe powiedzenie, że jak przyjdzie do nas rewolucja, to ulica Kozia będzie się nazywała Watoczka."
Druga część opowiada o deportacji, a następnie o próbach oporu wobec narzuconej przez NKWD akcji nadawania polskim zesłańcom radzieckich paszportów. Ta część jest też opisem walki matki o ocalenie syna w skrajnie trudnych warunkach. I - podobnie jak wspomnienia Wata, który na dachu Łubianki przeżywał mistyczne ekstazy pod wpływem zasłyszanej muzyki Bacha - jest hymnem ku czci piękna przyrody i urody świata.
W trzeciej części, powojennej, narracja Oli Watowej dotyczy powrotu z zesłania do Polski (1946), następnie emigracyjnej tułaczki, prób znalezienia odpowiedniej formy wyrazu dla cierpiącego na uporczywe bóle męża (w końcu wyzwoleniem okazał się magnetofon, na który Wat nagrywał swoje rozmowy z Czesławem Miłoszem, a w nocy i nad ranem "naszeptywał" nowe wiersze), wreszcie śmierci Wata i spowodowanej jego odejściem samotności (leczonej słuchaniem taśm z nagranym głosem męża). I tu uderza dar obserwacji, na przykład w opisie rąk chorego Jarosława Iwaszkiewicza, którego Ola Watowa odwiedziła w paryskim hotelu w roku 1980: "Jakieś takie bardzo duże, rozcapierzone, oddzielone od niego całego, żyjące poza nim".
Mieszkający wówczas w Izraelu poeta Stanisław Wygodzki napisał w liście do autorki tomu "Wszystko co najważniejsze" 30 grudnia 1984 roku: "Twierdzenie, że książkę napisało życie, zabrzmi jak kpina. Tę książkę napisał pisarz o sobie i Człowieku najbliższym - pisarzu".
Francuski filozof Michel Terestchenko nazywa wspomnienia Oli Watowej książką "wzruszającą i trzeźwą". To trafna formuła, obejmuje ona bowiem napięcie między poruszającą materią tych wspomnień a rzeczową narracją, skupiającą się na materialnym szczególe, na odcieniu, na geście, nienadużywającą wielkich słów.
Jak pisze Maria Craipeau w przedmowie do francuskiego wydania książki:
"Nie, to nie jest święta. To po prostu kobieta, która w szaleństwie tego wieku daje na swój sposób świadectwo, że jeszcze nie wszystko stracone, że człowiek nie musi nieodwracalnie pozostać wilkiem." Wtóruje jej polski krytyk Tadeusz Nyczek: "najlepiej ją czytać. Patrząc na Olę Watową wyłaniającą się tak dyskretnie i tak plastycznie z własnej książki, można dla gatunku ludzkiego znaleźć kilka usprawiedliwień" ("Gazeta Wyborcza", 21.05.2001).
Poza wszystkim to jedna z najpiękniejszych opowieści o miłości dwojga ludzi.
Autor: Jan Zieliński, październik 2009
Na podstawie tej książki Robert Gliński nakręcił film, który w roku 1992 dostał główną nagrodę (Złote Lwy) na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
Książka została wydana również w 2011 roku:
- Ola Watowa
"Wszystko co najważniejsze"
Wydawnictwo Agora, Warszawa 2011 - premiera 13 października 2011
145 x 235, 312 ss., miękka oprawa
ISBN: 978-83-268-0530-1