Maurycy August Beniowski – władca Madagaskaru
Podróżnik, żołnierz, spiskowiec, zesłaniec. Władca Madagaskaru, ogłoszony przez tubylców ampansakebe (cesarzem) wyspy.
Buntownik na lądzie i morzu
Maurycy August Beniowski uważa się za Polaka, choć w gruncie rzeczy płynie w nim krew węgierska, słowacka i polska. Uczeń katolickiego gimnazjum ojców pijarów w miejscowości Święty Jur niedaleko Bratysławy, nieoczekiwanie zmienia wyznanie na luterańskie. Nie przeszkadza mu to dołączyć w 1768 do konfederatów barskich – utworzonego w Barze na Podolu zbrojnego związku polskiej szlachty w celu obrony katolickiej wiary i niepodległości kraju.
Wraz z innymi spiskowcami dostaje się do rosyjskiej niewoli. Wpadka po ucieczce z zesłania w Kazaniu kończy się wydaleniem Beniowskiego na sam kraniec Azji. W 1770 dostaje się do fortecy Bolszerecka na półwyspie Kamczatka. Tam organizuje bunt i po zarekwirowaniu statku "Święty Piotr i Paweł" odbija od brzegu z 70 śmiałkami, z których większość nigdy nie widziała morza.
Według ciekawych – choć miejscami mocno koloryzowanych zapisków Beniowskiego – przywykli do mroźnego klimatu Rosjanie boją się upałów. Wymuszają więc kurs do Europy przez Ocean Arktyczny. Za Cieśniną Beringa statek utyka w lodach, które puszczą po kilku miesiącach; wtedy odbijają na południe.
Załoga żąda większych racji żywności, wody i wódki, część z nich plądruje magazyny i w pijackim upojeniu niszczy zapasy. Odtąd wszyscy głodni i spragnieni, ostatkiem sił dobijają do niezamieszkałej wyspy archipelagu Izu, gdzie znajdują źródlaną wodę, drzewa owocowe i dzikie świnie. Niektórzy z podkomendnych odmawiają dalszej żeglugi, co skłania Beniowskiego do użycia fortelu: kusi ich porwaniem kobiet z pobliskiego lądu.
Wybrzeże, na które wtargnęli, okazuje się Japonią. Wygnańcy, godnie podjęci przez uczynnego namiestnika cesarza, szybko zapominają o dobrodziejstwach poprzedniej wyspy. Wkrótce potem "Święty Piotr i Paweł" dostaje się do portugalskiej kolonii Makau na wybrzeżu Chin, gdzie Beniowski sprzedaje statek i wynajmuje inny.
W Paryżu królewski minister książę d'Aiguillon czyni go dowódcą ochotniczego regimentu piechoty. Korzystając z umiejętności i doświadczenia Beniowskiego rząd Ludwika XV powierza mu w 1773 misję uczynienia Madagaskaru francuską kolonią.
Rdzenni mieszkańcy wyspy nie życzą sobie intruzów. Zbrojne napaści Malgaszów przyspieszają budowę ufortyfikowanej osady, którą Beniowski nazwał Louisbourgiem. Drakońskimi metodami podporządkowuje sobie miejscowych, skutkiem czego w 1776 nadają mu godność ampansakebe – najwyższego władcy wyspy.
Beniowski chce zalegalizować ów status, więc w charakterze suwerena udaje się z Madagaskaru do Francji. Jego oczekiwania rozmijają się jednak z zamiarami Francuzów. Pamiętniki Beniowskiego urywają się w tym właśnie momencie, choć i reszcie jego przygód przydałoby się pióro o podobnym pisarskim temperamencie.
Autor wspomnień zaczyna służyć w wojsku austriackim. W stopniu pułkownika bierze udział w wojnie z Prusami (1778–1779).
W 1779 stara się o przyjęcie do amerykańskiej armii. Powołuje się na koneksje z Kazimierzem Pułaskim, który poległ właśnie pod Savannah. Proponuje Anglosasom zajęcie Madagaskaru jako bazy wypadowej przeciwko Anglii.
Po odrzuceniu tych planów wraca na Węgry. Niektórzy utrzymują, że Maurycy przebywał w tym czasie w swym majątku Bečkovská Veska, w Ameryce zaś był jego młodszy brat, Franciszek Serafin.
Maurycy pozostaje w bliskich kontaktach z ambasadorem Stanów Zjednoczonych w Paryżu Benjaminem Franklinem, z którym dzieli namiętność do gry w szachy (od nazwiska Beniowskiego pochodzi nazwa jednej z najbardziej efektownych zagrywek matowych). W 1782 ponownie gości w Stanach, wraz z żoną Zuzanną; w Baltimore rodzi się ich dziecko.
W czerwcu 1785 po raz ostatni przypływa na Madagaskar, radośnie witany przez tubylców. Szturmem zajmuje francuską faktorię handlową w Zatoce Antongila i stolicę kraju, buduje kilka fortów. 23 maja 1786 ginie od zbłąkanej kuli w potyczce z Francuzami.
Cztery lata po śmierci Beniowskiego ukazuje się jego "Dziennik podróży i zdarzeń", opublikowany w przekładzie na angielski (autor pisał go po francusku). Niezwykłe przygody burzliwego życia polskiego podróżnika zyskują wiele wydań i tłumaczeń.
Nieścisłości w pamiętnikach Beniowskiego nie umniejszają jego zasług, a głoszone przezeń poglądy wyprzedzają epokę. Z Malgaszami postępuje światlej i sprawiedliwiej niż inni europejscy przybysze, którzy próbowali opanować Madagaskar. Dlatego też czarna legenda Maurycego Beniowskiego jako awanturnika i fantasty, powtarzana po zawistnych Francuzach przez wielu badaczy, w tym także polskich, niewątpliwie krzywdzi tego odważnego i uzdolnionego człowieka.
Beniowski jest bohaterem wielu utworów literackich, dramatów czy oper. Najsłynniejszy z nich to poemat dygresyjny "Beniowski" Juliusza Słowackiego (1841). Poza nazwiskiem poeta niewiele zapożycza z jego historii. Narracja utworu zamyka się w latach młodości bohatera, który dopiero wyrusza w pełne przygód życie. Na uwagę zasługuje dylogia Wacława Sieroszewskiego: "Beniowski" (1916) i "Ocean" (1917).
Tytuł (nagłówek do zdjęcia)
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]