Obora
Parobcy też nie spali, bo zaledwie wjechał na oborę, wybiegł ku niemu stajenny.
["Krzyżacy"]
obora – dawniej także: dziedziniec.
Ochota
Maćko wysławiał przy tym bardzo poczciwość Jagienki, że wolała udać się do umierającego człowieka, który nie był nawet jej krewny, niż na zabawy czerskie, na których pląsów i wszelakiej ochoty nie mogło zabraknąć.
["Krzyżacy"]
ochota (dawn.) – zabawa.
Okrycie
Im huczniej i okryciej przyjdziem do wojewody witebskiego, tym wdzięczniej nas przyjmie.
["Potop"]
okrycie – tu: bogato, z wyposażeniem.
Opony
Rozpalono w świetlicy obfity ogień i gdy jedni znosili coraz to nowe opony, inni przystosowywali je do drewnianych ścian izby.
["Ogniem i mieczem"]
opona (dawn.) – tkanina, zasłona.
Ordynans
Ej, ty moja niebogo! – pomyślał – żebyś choć wiedziała, że ja już u Najświętszej Panny na ordynansie, w jej obronie się tym nieprzyjaciołom oponuję, którym ku swojemu umartwieniu służyłem dawniej…
["Potop"]
ordynans (z łac.) – rozkaz.
Paragon
Co do fortuny mojej, i ta wejść może z waszą w paragon, a że mówicie, iż mnie Heleny nie dacie, to słuchajcie, co powiem: i ja ostawię was przy Rozłogach, rachunków z opieki nie żądając.
["Ogniem i mieczem"]
wejść w paragon (dawn.) – mierzyć się, równać się.
Partia
Po drodze ścierał partie, jeńców wieszał, nikogo nie żywił.
["Potop"]
partia – tu: oddział;
żywić – tu: pozostawiać przy życiu, darować życie.
Partyzant
Mów, że to partyzanci pana Gosiewskiego pobuntowali wojsko, ale dodaj, że między nami nieprzyjaźń śmiertelna.
["Potop"]
partyzant (dawn., z fr.) – zwolennik, stronnik.
Perć
Wkrótce też dostrzegli, że są na dróżce, a przynajmniej na perci leśnej, którą nieraz ludzie musieli przechodzić.
["Krzyżacy"]
perć – ścieżka wydeptana przez kozice, strome przejście (z gwary góralskiej, którą Sienkiewicz wykorzystywał do naśladowania staropolszczyzny).
Perspektywa
Miller stał z perspektywą w Częstochowie.
["Potop"]
perspektywa (dawn.) – luneta.
Piszczel
Dzicy Zaporożcy tańczyli koło ognisk rzucając w górę czapki, paląc z piszczeli i pijąc kwartami gorzałkę.
["Ogniem i mieczem"]
piszczel albo kij – prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w.
Pocztowy
Weźmiesz czterdziestu pocztowych.
["Ogniem i mieczem"]
pocztowy – członek pocztu, sługa.
Pokocić
Wtedy dałem mu w pysk, a on się na dół pokocił.
["Potop"]
pokocić (dawn., reg.) – poturlać.
Polanka
Dziki i rozbójniczy lud, żyjący dawniej z gwałtów i napadów, teraz ujęty w karby, zajmował "polanki" na rubieżach i leżąc na granicach państwa jak brytan na łańcuchu groził zębem najeźdźcy.
["Ogniem i mieczem"]
polanka – obóz kozacki.
Polityka
Aż oto w powrocie spotkał nas ten wypadek i gdyby nie polityka waszmościów, chybaby na drodze nocować przyszło.
["Ogniem i mieczem"]
polityka – tu: grzeczność, która przydałaby się wielu współczesnym politykom.
Poseł
Ledwie Śmierć wlazła całkiem, zatkał ci ją chłop – prosem piknie – bukowym kołkiem, przybił kołek obuchem i poseł.
["Sabałowa bajka"]
poseł (gw.) – poszedł.
Postaw
Rzeczpospolita to postaw czerwonego sukna, za które ciągną Szwedzi, Chmielnicki, Hiperborejczykowie, Tatarzy, elektor i kto żyw naokoło.
["Potop"]
postaw (dawn.) – miara długości tkanin, równa 28 łokci, tj. ok. 16 m;
Hiperborejczyk (z gr.) — członek ludu mieszkającego na północy, autor w zawoalowany sposób określa tak Rosjan, ze względu na cenzurę carską.
Potrzeba
Za jego to przyczyną ta potrzeba wygrana, ja pierwszy publicznie to oświadczam.
["Potop"]
potrzeba (dawn.) – tu: bitwa.
Prezerwatywa
Chciał mu medyk z początku dawać różne prezerwatywy, ale właśnie po pierwszej zdarzył się zaraz paroksyzm.
["Potop"]
prezerwatywa (z łac. praeservare: zachowywać, zabezpieczać) – tu: środek zapobiegawczy, lek uśmierzający albo wzmacniający.
Prezydium
Dlatego pan miecznik porzucił myśl schronienia się do Puszczy Białowieskiej, bo droga do niej była bardzo daleka, a po drodze siła miast znacznych, opatrzonych w liczne prezydia.
["Potop"]
prezydium (z łac. praesidium) – straż, zbrojna załoga;
siła (starop.) – dużo, wiele.
Prospekt
Dobrze, to siedź; powiem ci jeno, że to nawet i niepolitycznie pannie na drabinie siedzieć, bo ucieszny może dać światu prospekt!
["Pan Wołodyjowski"]
prospekt – tu: widok.
Przebierać się
Ale trzeba będzie zjechać z gościńca, stepem i lasami przebierać się bezpieczniej.
["Ogniem i mieczem"]
przebierać się (dawn.) – podróżować, dostawać się.