Ten rok na pewno sporo zmienił w naszej wiedzy o Korczaku - a przynajmniej jej powszechności. Ukazało się wiele interesujących - nie tylko okolicznościowych - pozycji. Ale na niektóre efekty Roku przyjdzie jeszcze poczekać - m.in. wciąż nie wiadomo, kiedy spuścizna Korczaka trafi do publicznej domeny i będzie powszechnie dostępna.
Spór o spuściznę
Teoretycznie wejście dzieł Korczak do publicznej domeny powinno nastąpić 1 stycznia 2013 roku (70 lat od śmierci pisarza w Treblince) - wiadomo jednak, że tak się nie stanie. Aktualnie trwa proces wytoczony przez Fundację Nowoczesna Polska mający wyjaśnić problemy związane z datą śmierci i ustalić losy spuścizny.
Według obowiązującej obecnie wykładni prawnej 70 lat od śmierci Korczaka minie dopiero 1 stycznia 2017 roku. Ma to związek z ustaloną po wojnie w trakcie procesu spadkowego w 1954 roku formalno-prawną datą śmierci Korczaka. Sąd wobec niemożności ustalenia dokładnej daty dziennej śmierci Korczaka (wiadomo, że nastąpiło to 5 lub 6 sierpnia 1942 roku) ustalił datę na 9 maja 1946 roku (a więc moment zakończenia II wojny światowej).
Według zwolenników późniejszego terminu przejścia dzieł Korczaka do domeny publicznej takie rozwiązanie ma swoje plusy - pozwoliłoby badaczom na spokojne dokończenie prac przy edycji dzieł zebranych i staranne przygotowanie cyfrowej wersji jego dorobku. Z takim rozumowaniem nie zgadza się Fundacja Nowoczesna Polska - organizator m.in. strony "Wolne Lektury", publikującej w internecie książki, które weszły do publicznej domeny - i strona w procesie o ustalenie daty śmierci Korczaka, który od sierpnia 2012 roku toczy się w lubelskim sądzie.
Na chwilę obecną jedynym legalnym dysponentem praw do spuścizny twórczej Korczaka jest Instytut Książki (od 8 stycznia 2010 roku, kiedy Instytut przejął praw do Korczaka na mocy umowy ze Skarbem Państwa). Obecna procedura zakłada, że Instytut podpisuje z polskimi i zagranicznymi wydawnictwami umowy licencyjne na wydawanie dzieł Korczaka.
Zwiastuny - 2011
Najwcześniejszym zwiastunem Roku Korczaka, ustanowionego dla uczczenia przypadającej w 2012 roku 70. rocznicy śmierci pedagoga, była jego biografia pióra Joanny Olczak-Ronikier wydana przez W.A.B. latem 2011. Dla pisarki, laureatki Nagrody Nike z 2002 roku, pisanie książki o Korczaku było z jednej strony rodzajem podróży sentymentalnej (autorka jako mała dziewczynka poznała Starego Doktora), z drugiej kontynuacją rodzinnej tradycji pamięci o wybitnym wychowawcy (matka autorki Hanna Mortkowicz-Olczakowa napisała pierwszą, do dzisiaj podstawową monografię Korczaka, a jej dziadek Jakub Mortkowicz był wydawcą pism Korczaka).
"Korczak. Próba biografii" Joanny Olczak-Ronikier wprowadziła sporo nowych informacji, które do tej pory znane były tylko wąskiemu gronu korczakologów. Szczególny nacisk położyła autorka na podkreślenie żydowskich korzeni Korczaka, licznych idiosynkrazji związanych z odczuwaniem przez Korczaka swojej żydowskiej tożsamości. W efekcie książka oprócz nowego spojrzenia na dzieło Korczaka, staje się też kolejnym ważnym przyczynkiem do historii relacji polsko-żydowskich. Rewizji poddane zostają też od dawna kwestionowane ale wciąż powszechne mity narosłe wokół postaci Korczaka, jak m.in. ostatnie dni życia Korczaka i jego wychowanków w getcie.
Rok Korczaka z pewnością stwarza okazję dla kolejnych krytycznych opracowań życia i dzieła pisarza - i miejmy nadzieję, że takie jeszcze nas czekają - z pewnością jednak pod względem rozmachu opracowania, podejścia do źródeł i całościowej wizji osoby Korczaka książka Ronikier na długie lata pozostanie punktem odniesienia dla kolejnych badaczy.
Innym wczesnym sygnałem nadchodzącego roku rocznicowego - jakże innym w podejściu do tematu - był wydany w 2011 roku przez Wydawnictwo Rodzina "Pamiętnik Blumki" Iwony Chmielewskiej. Znana ilustratorka stworzyła książkę, która może przybliżyć postać Starego Doktora najmłodszym czytelnikom. Książka ma formę zapisków małej, żydowskiej dziewczynki, mieszkanki Domu Sierot przy ul. Krochmalnej. Chmielewska wprowadza nas w sam środek etyki Korczaka, pokazanej poprzez niektóre z urządzeń prowadzonego przez niego domu sierot, jak np. instytucji sądu dziecięcego, zwyczaju, że każde dziecko ma swoją własną szufladę, do której nie wolno nikomu zaglądać, pomysłu tablicy skarg i podziękowań w korytarzu.
Dzieła Korczaka
Rok Korczakowski oznacza też wiele wznowień i wydań jego autorskiej twórczości. W 2012 roku zakończyć się miała edycja dzieł zebranych Korczaka. Teraz wiadomo już, że na ostatnie tomy wydawane przez Ośrodek Badań Korczakianum i Instytut Badań Literackich trzeba będzie zaczekać przynajmniej do przyszłego roku (jak dotąd ukazały się tomy od 1. do 12. oraz 14., ogółem 18 woluminów). Do wydania zostały tom 13., w którym znajdą się przedwojenne artykuły pedagogiczne i ostatni 15. tom zawierający pisma z czasów wojny, a także suplement, czyli tom 16. składający się z indeksów. Tomy wydawane są wspólnie przez Korczakianum i Instytut Badań Literackich PAN w nakładzie 700 egzemplarzy - nie trafiają jednak do szerokiej dystrybucji (ostatnie tomy dostępne są w IBL-u).
Korczak w W.A.B.
Na mocy umów licencyjnych z Instytutem Książki pięć książek Korczaka wydało Wydawnictwo W.A.B. Jeszcze w 2011 roku ukazały się "Król Maciuś Pierwszy" i "Król Maciuś na wyspie bezludnej" z ilustracjami Marianny Oklejak.
W kwietniu 2012 roku ukazało się wznowienie chyba najbardziej lubianej przez dzieci książki Korczaka "Kajtuś Czarodziej". Latem angielski przekład książki o Kajtusiu ukazał się w Ameryce i Wielkiej Brytanii nakładem izraelskiego wydawnictwa Penlight. "Kaytek the Wizard" ukazał się w tłumaczeniu Antonii Lloyd-Jones. Czytaj wywiad z tłumaczką...
8 sierpnia, w 70. rocznicę śmierci Korczaka W.A.B. wznowiło "Pamiętnik", wstrząsające świadectwo ostatnich miesięcy życia Korczaka i jego wychowanków (zapiski urywają się 4 sierpnia 1942 - na dzień przed wywózką do Treblinki). "Pamiętnik" cudem przetrwał wojnę zamurowany w budynku Naszego Domu na Bielanach. W wydaniu WAB "Pamiętnik" dopełniają różne teksty pisane przez Korczaka w getcie, m.in. rozmyślania pesachowe, wspomnienia, przypowieści, teksty do gazetki Domu Sierot, zapiski o Głównym Domu Schronienia, sprawozdania wychowawcze i gospodarcze, listy do Adama Czerniakowa, przyjaciół, księdza, do piekarzowej. Książka ukazała się w wyborze i z posłowiem Jacka Leociaka. Na początku roku "Pamiętnik" ukazał się we francuskim przekładzie Zofii Bobowicz...
We wrześniu, wraz z początkiem roku szkolnego ukazała się mniej znana pozycja w dorobku Starego Doktora. "Bankructwo Małego Dżeka" to przystępny wykład działalności gospodarczej, którą Korczak zobrazował na przykładzie sklepiku szkolnego działającego na zasadzie spółdzielni uczniowskiej. Oglądaj sondę z dziećmi o "Bankructwie małego Dżeka"...
Pedagogika
Pedagogiczny dorobek Korczaka w jego roku propagował Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak. Michalak, który nazywa Korczaka "pierwszym rzecznikiem praw dziecka", zaplanował wydanie tym roku w ramach Biblioteki RPD utworu "Prawo dziecka do szacunku" oraz cyklu "Jak kochać dziecko". - Te podręczniki, bo tak już je nazywam, powinny trafić do wszystkich studentów pedagogiki, bo nie da się być dobrym pedagogiem nie znając myśli Janusza Korczaka - tłumaczy Michalak. - Janusz Korczak był pierwszym rzecznikiem praw dziecka, gdyby nie jego determinacja, w tym temacie mniej byśmy rozumieli - dodaje Rzecznik.
Zasłużona dla propagowania twórczości Korczaka Agencja Edytorska Ezop wraz z Kapitułą Orderu Uśmiechu przygotowała nowe wydanie książki "Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych". Książka ukazała się w maju 2012.
"Fotobiografia"
Nakładem wydawnictwa Iskry w czerwcu ukazała się "Fotobiografia Janusza Korczaka". Książka stworzona została według szczególnej formuły: składają się na nią pieczołowicie odrestaurowane zdjęcia archiwalne związane z Korczakiem i teksty jego autorstwa. Autorem książki jest Maciej Sadowski, który rok wcześniej wydał podobny album pt. "Maria Skłodowska-Curie. Fotobiografia".
O Korczaku dla dzieci
Obok "Pamiętnika Blumki" Iwony Chmielewskiej wśród książek inspirowanych postacią Starego Doktora i skierowanych do dzieci warto wymienić "Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku" Anny Czerwińskiej-Rydel (Wydawnictwo Muchomor) i "Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku" Beaty Ostrowickiej (Wydawnictwo Literatura). Obie książki starają się przybliżyć postać Starego Doktora najmłodszym, przy czym "Po drugiej stronie" to przystępnie napisana biografia dla dzieci, a "Jesta taka historia" to narracja prowadzona w równym stopniu słowem i obrazem.
Źródło: materiały prasowe